Ένα νέο ανορθόδοξο σύμμαχο κατά του τσιγάρου μπορεί να έχουν σύντομα στο πλευρό τους όσοι θέλουν να το κόψουν, αλλά δυσκολεύονται. Πρόκειται για το πρώτο εμβόλιο νικοτίνης στον κόσμο, που αναπτύσσει μία αμερικανική εταιρεία.
Το εμβόλιο επιδιώκει να ...
εμποδίσει τη νικοτίνη να φθάσει στον εγκέφαλο και έτσι να ανατροφοδοτήσει την απόλαυση -και την εξάρτηση- που νιώθει ο καπνιστής. Αν το κάπνισμα δεν προκαλεί πια την ίδια ευχαρίστηση, τότε ο καπνιστής είναι ευκολότερο να το κόψει. Στόχος μάλιστα είναι η επίδραση του εμβολίου να διαρκεί για αρκετά χρόνια.
Το εμβόλιο αναπτύσσεται από ερευνητές των πανεπιστημίων ΜΙΤ και Χάρβαρντ, με επικεφαλής τον μηχανικό Ρόμπερτ Λάνγκερ και τον ανοσολόγο Ούλριχ φον ’Αντριαν αντίστοιχα, οι οποίοι έχουν δημιουργήσει τη νέα εταιρεία Selecta Biosciences, με έδρα τη Βοστώνη.
Το εμβόλιο συνίσταται σε μία ένεση συνθετικών νανοσωματιδίων που πυροδοτεί μία αντίδραση του ανοσοποιητικού συστήματος του καπνιστή, έτσι ώστε να δημιουργήσει ειδικά αντισώματα κατά της νικοτίνης. Τα αντισώματα, στη συνέχεια, προσκολλώνται στα μόρια της νικοτίνης που εισέρχονται στο αίμα μέσω του τσιγάρου, και έτσι τα μόρια αυτά, μαζί με τα προσαρτημένα αντισώματα, είναι πια υπερβολικά μεγάλα για να εισχωρήσουν στον εγκέφαλο. Αν ο εγκέφαλος «δεν γνωρίζει» ότι ο άνθρωπος καπνίζει, τότε δεν αισθάνεται την ίδια απόλαυση και δεν ανατροφοδοτεί τον νικοτινικό εθισμό.
Το εμβόλιο, με την κωδική εργαστηριακή ονομασία SEL-068 (που θα αλλάξει, εφόσον κυκλοφορήσει στο εμπόριο), θα είναι το πρώτο εμβόλιο συνθετικών νανοσωματιδίων που θα δοκιμαστεί σε ανθρώπους. Οι σχετικές κλινικές δοκιμές θα αρχίσουν άμεσα και τα πρώτα αποτελέσματα αναμένονται φέτος τον Ιούλιο. Αν οι δοκιμές αποδειχτούν επιτυχείς (το ερώτημα είναι κυρίως αν τα νανοσωματίδια θα είναι καλώς ανεκτά από τον ανθρώπινο οργανισμό), το εμβόλιο κυκλοφορήσει στην αγορά και θα είναι το πρώτο εμπορικά διαθέσιμο συνθετικό εμβόλιο, διαφορετικό από τα υπόλοιπα συμβατικά βιολογικά εμβόλια.
Παρ’ όλο που η νικοτίνη δεν είναι ιός, ούτε μικρόβιο, τα νανοσωματίδια του εμβολίου την αντιμετωπίζουν σαν να ήταν και γι’ αυτό πυροδοτούν μία τυπική ανοσολογική αντίδραση, όπως τα παραδοσιακά εμβόλια. Η εταιρία Selecta, όπως έκανε γνωστό, θα εφαρμόσει την ίδια λογική και τεχνική για να παράγει και άλλα συνθετικά εμβόλια που αφορούν άλλες παθήσεις, όπως η ελονοσία, ο καρκίνος, ο διαβήτης κ.α. Τα συνθετικά εμβόλια, αν όντως αποδειχτούν ασφαλή, θα παράγονται πιο γρήγορα και σε μεγαλύτερες ποσότητες από τα συμβατικά εμβόλια, άρα θα είναι και πιο φθηνά.
Η εταιρεία πάντως παραδέχεται ότι αν κανείς καπνίσει πολλά τσιγάρα στη σειρά και βάλει στον οργανισμό του μεγάλη ποσότητα νικοτίνης σε μικρό χρονικό διάστημα, τότε αυτό μπορεί να υπερκεράσει τη δράση του εμβολίου και μερικά μόρια νικοτίνης είναι πιθανό να καταφέρουν να φθάσουν στον εγκέφαλο, αν και η εθιστική δράση τους θα είναι μικρότερη.
Για να θεωρηθεί επιτυχές το εμβόλιο, θα πρέπει να επιτρέψει το κόψιμο τελείως του τσιγάρου σε ορισμένους τουλάχιστον ανθρώπους και όχι απλώς να μειώσει την επιθυμία τους για κάπνισμα. Η δυσκολία ίσως είναι ότι οι καπνιστές, που θα προσπαθήσουν να κόψουν το τσιγάρο με τη βοήθεια του εμβολίου, θα συνεχίσουν να νιώθουν τα σχετικά συμπτώματα στέρησης από την έλλειψη της νικοτίνης.
Υπάρχουν ήδη στο εμπόριο κάποια φάρμακα κατά της νικοτίνης, τα οποία αφήνουν αρχικά την ουσία να εισέλθει στον εγκέφαλο και μετά την μπλοκάρουν, ώστε να μην προσκολληθεί στους σχετικούς υποδοχείς-μόρια. Ένα από αυτά (Chantix), που εμφανίστηκε το 2007, έχει ποσοστό επιτυχίας μικρότερο του 25% στο κόψιμο του τσιγάρου, αλλά έχει πραγματοποιήσει σημαντικές πωλήσεις διεθνώς. Όμως η επίδραση φαρμάκων αυτού του είδους διαρκούν συνήθως λίγο, ενώ έχουν και παρενέργειες, με συνέπεια να μην μπορούν να χρησιμοποιηθούν για διάστημα μεγαλύτερο από μερικούς μήνες...
