Μamma mia, σωθήκαμε! ...

ΑΣΤΕΡΟΠΗ ΛΑΖΑΡΙΔΟΥ
Τι νούμερο σαγιονάρα φοράει ο Πιρς Μπρόσναν; Μπορεί ένα ζευγάρι ερωτευμένων Καθολικών να αλλαξοπιστήσει προκειμένου να παντρευτεί στο ορθόδοξο εκκλησάκι των ονείρων του; Πόσο «γερό ποτήρι» είναι η Μέριλ Στριπ; Και πόσες φορές μπορεί ένας οδηγός πλοιαρίου να ακούσει ΑΒΒΑ προτού πέσει στη θάλασσα για να γλιτώσει; Σε αυτά και σε ακόμη περισσότερα καυτά, καλοκαιρινά ερωτήματα βάλθηκε να απαντήσει η απεσταλμένη της βρετανικής εφημερίδας «Daily Μail» στη Σκόπελο, περίπου έναν
χρόνο μετά την παγκόσμια επιτυχία της ταινίας «Μamma Μia!». Μια και πρόκειται για «το πιο επιτυχημένο μιούζικαλ του Χόλιγουντ», με το DVD της ταινίας να είναι πρώτο σε πωλήσεις στη Βρετανία, η δημοσιογράφος Τζέιν Φράιερ χωρίς να ξεχάσει να συμπεριλάβει το φλεγματικό της χιούμορ στις αποσκευές της, επισκέφθηκε το όμορφο νησί των Σποράδων για να...

διαπιστώσει αν ασχήμυνε μετά την επέλαση όλων των φανατικών θαυμαστών της Στριπ, του Μπρόσναν και της ίδιας της ταινίας.

Η Τζέιν Φράιερ αναγκάστηκε να ανεβοκατέβει πολλές φορές τα 202 σκαλοπάτια που οδηγούν στο γραφικό εκκλησάκι του Αϊ-Γιάννη όπου γυρίστηκε η περίφημη σκηνή του γάμου του νεαρού ζευγαριού. Ισως περισσότερες και από τους ντόπιους που αξιοποιήθηκαν δεόντως ως κομπάρσοι από το χολιγουντιανό συνεργείο. Και αυτό που συνάντησε κατά την άνοδο και κάθοδό της ήταν αντιδράσεις τουριστών που συναγωνίζονταν σε γραφικότητα ακόμη και το ίδιο το εκκλησάκι:«Είναι πάρα πολύ μικρό!Καλά καλά δεν χωράει εδώ μέσα η Στριπ και οι τρεις μπαμπάδες- για να μη μιλήσουμε για το ίδιο το ζευγάρι και τους καλεσμένους!» ωρυόταν μια αυστραλή τουρίστρια, έτοιμη να... ζητήσει τα λεφτά της πίσω και τα ρέστα από τον άνθρωπο που το έχτισε.«Προφανώς χρησιμοποιήθηκε διαφορετικό σκηνικό για τα γυρίσματα στο εσωτερικό του ναού»αποφαίνεται η δημοσιογράφος με ύφος Σέρλοκ Χολμς. Η ίδια, ξεφυλλίζοντας το βιβλίο επισκεπτών, επιβεβαιώνει και τις γραπτές διαμαρτυρίες περί... μεγέθους: «Πολύ όμορφο μέρος,αλλά ΔΕΝ είναι το εκκλησάκι του “Μamma mia!”»γράφει ελβετός τουρίστας.

Συνεχίζοντας την έρευνά της στο νησί, η δαιμόνια ρεπόρτερ συλλέγει παράπονα ντόπιων για το πώς άλλαξε η εικόνα του νησιού μέσα σε έναν χρόνο. Αλλωστε, σε ένα κείμενο με τίτλο «Μamma mia! Τι απέγινε ο παράδεισος;», σχόλια του τύπου«σε αυτήν την παραλία παλιότερα έβλεπες 7 με 8 ανθρώπους και τώρα πρέπει να πάρεις σειρά για να βρεις χώρο να απλώσεις την πετσέτα σου»ή «μετά την ταινία όλοι έσπευσαν να χτίσουν ξενοδοχεία σε μέρη όπου δεν έπρεπε να χτίσουν»δίνουν και παίρνουν. Εντόπισε επίσης το φαιδρό του πράγματος, ήτοι τις σαγιονάρες που φορούσε ο Πιρς Μπρόσναν να κοσμούν τοίχο τουριστικού γραφείου στο νησί. «Ερχεται κόσμος και ζητάει να τις δοκιμάσει;»ήταν η απορία της δημοσιογράφου. «Αυτό είναι αδύνατον.Είναι καρφωμένες στον τοίχο!» ήταν η απάντηση που πήρε. Οπως πληροφορήθηκε, έναν χρόνο μετά την ταινία, το ενδιαφέρον μελλονύμφων να παντρευτούν στον ΑϊΓιάννη είναι τεράστιο, το όνειρό τους όμως παραμένει θερινής νυκτός αφού αν δεν είναι χριστιανοί ορθόδοξοι, θα χρειαστεί πρώτα να αλλαξοπιστήσουν. Πράγμα που έκανε ένα ζευγάρι από την Ελβετία προκειμένου να βιώσει έναν γάμο α λα ελληνικά.

Η Φράιερ πάντως στο δισέλιδο ρεπορτάζ της εξαίρει την ευσυνειδησία των τοπικών αρχών, που έχουν περιορίσει τις θαλάσσιες εκδρομές στα σημεία όπου γυρίστηκε η ταινία σε μία την εβδομάδα,«αν και η ζήτηση είναι δεκαπλάσια»:«ο ανταγωνισμός για μία από τις πολυπόθητες 58 θέσεις σε αυτή τη μικρή Οδύσσεια είναι έντονος και αγγίζει τα όρια της βίας»σημειώνει, παραθέτοντας τη γλαφυρότατη περιγραφή του συμπατριώτη της Τζόναθαν Στόουν, ο οποίος τα τελευταία επτά χρόνια ζει μόνιμα στην Ελλάδα και είναι επικεφαλής της συγκεκριμένης εκδρομής: «Οι φαν της ταινίας είναι απίστευτα κολλημένοι.Πριν από λίγο καιρό είχε έρθει μια Σουηδέζα που μας είπε ότι είχε δει την ταινία 198 (!) φορές και ενοχλήθηκε επειδή δεν την προβάλλουμε και κατά τη διάρκεια του ταξιδιού». Οσο για τη μουσική της ταινίας, που ως γνωστόν φέρει την υπογραφή των Σουηδών ΑΒΒΑ: «Από τη στιγμή που θα βάλουμε το σάουντρακ, όλοι αρχίζουν να χορεύουν ξέφρενα και να αλαλάζουν. Για καλή μας τύχη η μηχανή του πλοίου κάνει το CD να ακούγεται με διακοπές κι έτσι το βάζουμε μόνο με το που θα φτάσουμε.Ειδάλλως θα ήμασταν αναγκασμένοι να το ακούμε συνέχεια.Θα μπορούσα να πάρω όρκο πάντως ότι όλοι αυτοί είναι σχεδόν σίγουροι ότι με το που θα κατέβουν από το πλοίο,θα δουν τη Μέριλ Στριπ να λιάζεται στην παραλία και να τους κουνά το μαντίλι».

Οσο για τις τιμές στο φαγητό, η Φράιερ αποφαίνεται ότι έχουν ανέβει στα ύψη:«Οι Ελληνες αρέσκονται στο να περνούν πολλές ώρες τρωγοπίνοντας σε κάποια ταβέρνα, τώρα όμως που οι τιμές έχουν αυξηθεί κατά 50%, προτιμούν να τρώνε στο σπίτι ή στο ενοικιαζόμενο δωμάτιο, παίρνοντας, για παράδειγμα, φρούτα από το σουπερμάρκετ- όχι βέβαια ότι η τουριστική φρενίτιδα δεν έχει επηρεάσει και τις τιμές των σουπερμάρκετ». Πάντως, πέρα από τις όποιες γκρίνιες για το πόσο διαβρώθηκε το πρόσωπο του νησιού μετά τη χολιγουντιανή επέλαση, το βέβαιο είναι ότι τόσο οι πρωταγωνιστές όσο και οι υπόλοιποι συντελεστές της ταινίας άφησαν ουκ ολίγους οβολούς στη Σκόπελο:«Ηταν σαν μάννα εξ ουρανού. Εβλεπες αστέρες όπως ο Μπρόσναν και η Στριπ να τρώνε στις ταβέρνες και να πίνουν στα μπαρ ανάμεσα στους κοινούς θνητούς» αναπολεί ο κύριος Νίκος Σταματάκης, ιδιοκτήτης εστιατορίου. Ο Μπρόσναν μάλιστα ανακηρύσσεται ο δημοφιλέστερος του καστ, σύμφωνα με... δημοψήφισμα των ντόπιων. Οχι μόνο ψώνισε περισσότερο απ΄ όλους από μαγαζάκια με σουβενίρ και ακριβά κοσμηματοπωλεία, αλλά ήταν και ο πιο προσιτός απ΄ όλους. Και οι σαγιονάρες του είναι καρφωμένες κάπου στη Σκόπελο για να το αποδείξουν.

Κατάρα ή ευλογία; Σε εποχές κρίσης, κατά τις οποίες υποτίθεται ότι οι νησιώτες κυνηγούν τους τουρίστες με το δίκαννο και συνήθως δεν τους... πετυχαίνουν, τα σκηνικά της υπερβολής με τους φανατικούς του «Μamma Μia!» να συρρέουν στη Σκόπελο κάθε άλλο παρά ανεπιθύμητα φαντάζουν. Επειδή όμως κάθε νόμισμα έχει δύο όψεις, όπως παρατηρεί και η κυρία Φράιερ,«το μοναδικό πράγμα που οι Σκοπελίτες δεν κατάφεραν να αποκαταστήσουν ήταν η ησυχία και η ηρεμία».Κάθε τόσο τις διαταράσσει κάποιο από τα γνώριμα σουξέ των ΑΒΒΑ. Δυστυχώς ή ευτυχώς, δεν μπορούμε να τα έχουμε όλα. Και όταν πέφτουν οι τίτλοι τέλους μιας ταινίας, η ζωή συνεχίζεται και κάποιοι καλούνται να φυλλομετρήσουν πόσα πήρε και πόσα άφησε το Χόλιγουντ στο πέρασμά του.
Από ΤΟ ΒΗΜΑ

Η γοητευτική πλευρά της Αθήνας...

Ο μύθος του Αυγούστου και η πραγματικότητα στους δρόμους και τις γειτονιές της πόλης...
Του Ηλια Μαγκλινη
Ο Αύγουστος είναι ο μήνας ο σκληρός. Οχι ο Απρίλης όπως ήθελε ο Τ. Σ. Ελιοτ στην «Ερημη χώρα». Οι ήσυχες αθηναϊκές ημέρες –και νύχτες– του σκληρού Αυγούστου. Γυρνάς την πόλη με την άνεση του ανθρώπου που όλοι τον έχουν ξεχάσει, κινείσαι με ταχύτητα μέσα στους άδειους της δρόμους, ξέρεις πως η πολύβουη βαρβαρότητά της θα ξαναγυρίσει, η άμπωτη δεν κρατάει για πολύ, η πλυμμυρίδα θα σε πνίξει ακόμα μια φορά. Οπότε, τι κάνεις; Τίποτα. Ξεχνιέσαι με τη δουλειά και προσπαθείς να...

απολαύσεις αυτήν την ιδιότυπη σκληρότητα του αθηναϊκού Αυγούστου.

Περπατώντας σε έναν πεζόδρομο του Μετς, χαζεύεις τις σφαίρες του 1944 στους φρεσκοβαμμένους τοίχους μιας ωραίας μεσοπολεμικής μονοκατοικίας. Ο ιδιοκτήτης την αναπαλαίωσε, άφησε όμως τις πληγές εκείνου του τόσο μακρινού Δεκεμβρίου ως είχαν. Πιο κάτω η Αρδηττού μοιάζει ξαφνικά αχανής. Αδειο το τραμ στρίβει αριστερά, προς το Ζάππειο.

Μπαίνεις στο αυτοκίνητο και μέσα σε δέκα λεπτά βρίσκεσαι στην πλατεία Αμερικής. Ξέρεις ότι εκεί θα βρεις λίγα απομεινάρια ζωής. Πράγματι: Πανηγύρι. Αφρικανοί με τσάντες αραδιασμένες σε όλη την πλατεία και ξανθιές τουρίστριες που γυρεύουν το ξενοδοχείο τους σέρνοντας τις βαλίτσες τους από τις ειδικές χειρολαβές. Το παλαιό κτίριο του ΟΤΕ, πιο πίσω η ημι-πεζοδρομημένη οδός Χέυδεν με ακόμα πιο πολλούς Αφρικανούς και ακόμα πιο πολλές τσάντες. Ζυγίζεις τα πρόσωπα που σε περιτριγυρίζουν. Εχεις την αίσθηση ότι κανείς δεν μιλάει ελληνικά. Στην Κοδριγκτώνος όλα τα μαγαζιά κλειστά, μόνο ένα ινδικό μπαχαράδικο έχει κόσμο και φως, ενώ κοντά στον Αγιο Παντελεήμονα δουλεύει μόνον ένα κινέζικο μαγαζί ρούχων. Ανοιχτό, φωτισμένο, κόσμος μπαινοβγαίνει χωρίς τσάντες. Γελάς καθώς θυμάσαι τα γνωστά κλισέ σχετικά με την υπέροχη Αθήνα τον Αύγουστο – κοντεύει να γίνει κάτι όπως η «Θεσσαλονίκη ερωτική πόλη». Η άδεια Αθήνα – όχι και τόσο άδεια όσο παλαιότερα. Ο κόσμος δεν έχει χρήματα για διακοπές ή απλώς φοβάται να ξοδέψει. Φοβάται την οικονομική κρίση. Φοβάται τη γρίπη των χοίρων, φοβάται τους κλέφτες του Αυγούστου, φοβάται τους μετανάστες που έχουν καταλάβει τώρα την πόλη. Οπως την Καθαρά Δευτέρα στον λόφο του Φιλιππάπου: σχεδόν κανένας δεν μιλάει ελληνικά.

Αλλά τον Αύγουστο δεν έχει χαρταετούς. Εχει όμως έναν Αφρικανό με βερμούδα και φανέλα–παραλλαγή να μιλάει στο κινητό, ενώ χαζεύει ένα κλειστό μαγαζί ανδρικών ειδών που κάνει εκπτώσεις. Μοιάζει προνομιούχος. Φαντάζεσαι τους υπόλοιπους «ξένους» κλεισμένους στα υπόγειά τους, σε αυτά που τους νοικιάζουν 50 ευρώ το κεφάλι, στα ρημαγμένα δυάρια που στεγάζουν λόχους ιδρωμένων, κουρασμένων, θυμωμένων «ξένων».

Στο φανάρι της πλατείας Βάθης ξαφνιάζεσαι που ακούς ελληνικά. Ενας ανάπηρος, καθισμένος σε αμαξίδιο, καπνίζει τσιγάρο και βρίζει τον συνοδό του, ο οποίος τον σπρώχνει αγκομαχώντας από το ένα πεζοδρόμιο στο άλλο. Στην Καποδιστρίου και 3ης Σεπτεμβρίου τα κορίτσια κάνουν πιάτσα. Πιο χαμηλά, στη Φυλής, συντροφιές μελαψών νεαρών και άλλων με πιο βαλκάνια ή σλάβικη κατατομή, μπαινοβγαίνουν στα σπίτια με το αναμμένο φωτάκι. Κάποιος στέκει μόνος του και χώνει το χέρι του στην τσέπη του. Αυτός κι αν ψάχνει να δει αν του φτάνουν τα χρήματα.

Αυτή η πλευρά της Αθήνας είναι πλέον κάτι σαν τη σκοτεινή πλευρά του φεγγαριού. Κι όπως όλες οι σκοτεινές πλευρές, έχει μια δική της γοητεία.

Αφήνοντας πίσω σου όμως αυτή τη σκοτεινή γοητεία, εκτινάσσεσαι στην άλλη πλευρά με απίστευτη ευκολία: σε όλα τα φανάρια είσαι πρώτο - δεύτερο αυτοκίνητο. Το αφήνεις κάπου στα άδεια στενά κοντά στο κτίριο του Εθνικού Κέντρου Βιβλίου, προσπερνάς την είσοδο του Μετρό και, νωχελικά, ξεκινάς από του Μακρυγιάννη. Περπατάς κάτω από τη σκιά του Μουσείου και διασχίζεις πεζή την Αποστόλου Παύλου. Αυτή η βόλτα από του Μακρυγιάννη έως το Θησείο, βραδάκι καλοκαιριού, σε ξεπλένει από πολλές αμαρτίες. Κάνεις μια στάση στο «Θησείον», όπου είδες φέτος τον «Πρωτάρη» και τη «Λυσσασμένη γάτα». Γελάς με τη Δέσπω Διαμαντίδου ως μαμά του Γούντι Αλεν στον «Ειρηνοποιό», ενώ δοκιμάζεις από το εξαιρετικό γλυκό βύσσινο με μαύρη ζάχαρη που προσφέρει το ιστορικό αυτό θερινό. Εχεις φροντίσει να βρίσκεσαι εκεί για την παράσταση 9 - 11. Γιατί; Διότι κάποια στιγμή βλέπεις να ανατέλλει, αριστερά από την οθόνη και δεξιά από τον Ιερό Βράχο, το γεμάτο φεγγάρι του Αυγούστου. Μεγαλείο.

Τη νύχτα, το Αστεροσκοπείο είναι φωτισμένο, μπροστά από την Ηρακλειδών βλέπεις έναν κοτσονάτο κύριο με σακάκι και τραγιάσκα. Δεν έχει καύσωνα μα δεν λέει και να δροσίσει – πώς αντέχει, αναρωτιέσαι. Υστερα όμως θυμάσαι τις διηγήσεις του Γιάννη Καιροφύλα για τα αθηναϊκά καλοκαίρια του ’50: «Το σακάκι και να έσκαγε ο τζίτζικας από τη ζέστη δεν το αποχωρίζονταν και το χειρότερο το φορούσαν, λέει, για λόγους αξιοπρεπείας. Πολλοί, αν έβγαζαν το σακάκι, νόμιζαν ότι θα χάσουν την υπόληψή τους». Ο κύριος που είδες μάλλον δεν αισθανόταν ότι κινδύνευε η υπόληψή του αλλά αποζητούσε κάποια αισθητική, ένα στυλ, χαμένα και τα δυο στο όνομα μιας κακώς εννοούμενης απλότητας. Αλλά γιατί ακούγεσαι νοσταλγικός; Δεν θα άντεχες το σακάκι πάνω σου τέτοιο καιρό στην Αθήνα.

Στον αντίποδα, κάμποση ώρα αργότερα, σε μια πλαϊνή σκαλωσιά της Μητρόπολης, ένας πιτσιρικάς περνάει σαν σίφουνας με το σκέιτ του. Μπαίνει από τη μία και βγαίνει από την άλλη, πάνω στην πλατεία. Πίσω του ακολουθεί περπατώντας ένας άλλος πιτσιρικάς, κρατώντας στο ένα χέρι το σκέιτ του – σπασμένο σε δύο άνισα κομμάτια. Τα δύο παιδιά σμίγουν και πάλι και χάνονται προς τα στενά της Πλάκας. Περνούν με ορμή ανάμεσα από ένα ζευγάρι που προχωρεί αγκαλιασμένο. Οι δύο ερωτευμένοι απομακρύνονται για λίγο για να τους αφήσουν να περάσουν. Αμέσως μετά, η τάξη αποκαθίσταται και πάλι.

Κάπου εκεί, ο νους σου ταξιδεύει στο χρόνο: 15 Αυγούστου 1993. Καύσωνας. Γυρνάς όλη την Αθήνα για να παραδώσεις ψωμί και φαγητό στις διάφορες επιστασίες της Αεροπορίας. Ο οδηγός στο καμιονάκι, κλασικός «μογγόλος» που επαναλαμβάνει κάθε τόσο «Συγγνώμη, κύριε, ποιος είστε;», λαϊκό άσμα της εποχής, σε οδηγεί από το Μενίδι στη Σούτσου και στο Μετοχικό Ταμείο. Το παμβρώμικο καμιόνι ζεματάει αλλά εσύ αφήνεις τη ματιά σου να χαθεί σε μια πραγματικά άδεια Αθήνα – μια Αθήνα χωρίς μετρό, χωρίς τραμ, χωρίς λεωφορειόδρομους, χωρίς Νέο Μουσείο. Δεν τη νοσταλγείς. Νοσταλγείς μόνον εκείνη την αίσθηση: ο κόσμος δεν ήταν φοβισμένος. Δεν φοβόταν τον Αύγουστο. Ούτε τον ίσκιο του. Γκρίνιαζε και μιζέριαζε αλλά δεν φοβόταν. Ούτε κι εσύ.

Αργά τη νύχτα, συναντάς λίγη ζωή Σκουφά και Ομήρου – και λίγο πιο κάτω τους πρώτους αστυνομικούς της βραδιάς, στις παρυφές της πλατείας. Σαν να μην υπήρχαν έως τώρα. Στο φανάρι του Χίλτον, κλείνεις το μάτι στον αγαπημένο σου Δρομέα. Προσπαθεί κι αυτός να αποδράσει. Από τα ηχεία ακούς το «Wake me up when September ends» και θυμάσαι πάλι την «Ερημη χώρα». Δεν ανθίζουν βέβαια πασχαλιές μέσα από αυτή τη νεκρή γη, όπως στο ποίημα. Μια νεκρή γη που θέλει να αφουγκραστείς τον καλά κρυμμένο παλμό της. Το ρυθμικό, επαναλαμβανόμενο τίναγμα της φλέβας. Διότι αυτή είναι η δική σου πόλη. Η δική σου γη.
Από την ΚΑθΗΜΕΡΙΝΗ

Απορίες της ακρογιαλιάς...

ΤOY A.ΓΑΛΔΑΔΑ
O κόσμος του βυθού κάτω από το νησί Μπικίνι, όπως παρουσιάζεται στα κινούμενα σχέδια του Μπομπ του Σφουγγαράκη, είναι άγευστος, άοσμος, μακριά από τη θαλασσινή πραγματικότητα. Αν και ο δημιουργός του, ο Stephen Ηillenburg, προτού τον παρουσιάσει για πρώτη φορά, ακριβώς πριν από δέκα χρόνια, τον Μάιο του 1999, δίδασκε επί τρία χρόνια Βιολογία των Θαλάσσιων Οργανισμών, τελικά όταν πήρε δίπλωμα και από τη Σχολή Κινουμένου Σχεδίου κατάφερε να δημιουργήσει ένα μεταμοντέρνο περιβάλλον που του έλειπαν η αλμύρα, το ιώδιο και ο ζεστός ήλιος, όπως τα ξέρουμε εμείς οι πολύ τυχεροί κάτοικοι των χωρών της Μεσογείου. Η «όμορφη και παράξενη πατρίδα» μας λοιπόν είναι εδώ πολύ διαφορετική από την...

επικράτεια του Μπικίνι. Τη ζεις, την απολαμβάνεις, με τον ήλιο της, τη θάλασσα, τα ψάρια της το καλοκαίρι. Αλλά κάπου σαν να τα έχεις συνηθίσει κιόλας; Μήπως τελικά κινείσαι με κάποια δόση αδιαφορίας ως προς όλα αυτά, όπως οι επίπεδοι, αδιάβροχοι ήρωες στον Σφουγγαράκη; Και όμως υπάρχουν πολλά αξιοπρόσεκτα εκεί όπου η θάλασσα συναντάει τη στεριά και απορίες προκύπτουν όσες και η άμμος.

Πάλι καλά που υπάρχουν και τα παιδιά γύρω μας. Δεν διστάζουν να ρωτούν, γιατί αυτό και γιατί εκείνο, μόλις βρεθούν στην ακρογιαλιά και εμείς, αν όχι για τους εαυτούς μας αλλά τουλάχιστον γι΄ αυτά, πρέπει να ξέρουμε το κάτι παραπάνω για να τους τα εξηγήσουμε μετά κάπως πιο απλά, αφού «έτσι κι αλλιώς (δεν) τα ξέρουν όλα».

Πώς χτίζουμε έναν καλό πύργο στην άμμο;

Με την άμμο να είναι καλά βρεγμένη και συμπιεσμένη και κάθε τόσο να θυμόμαστε, καθώς το «έργο» προχωρεί, να του ρίχνουμε ακόμη μερικές σταγόνες.

Γιατί το χώμα όταν στεγνώνει κρατάει το σχήμα που του είχαμε δώσει ενώ η άμμος χάνει το όποιο σχήμα είχε πάρει;

Στην ουσία συγκρίνουμε άμμο με πηλό. Διότι τα χώματα, που έχουν πάντα και λίγο πηλό μέσα τους, όταν πλαστούν στο χέρι και στεγνώσουν παρουσιάζουν ίσως κάποια σκασίματα, το αρχικό σχήμα τους μικραίνει λίγο σε όγκο αλλά η μάζα παραμένει σκληρή και το σχήμα δεν χαλάει. Πρώτη λοιπόν και μάλλον απροσδόκητη παρατήρηση: η ποσότητα της άμμου στο χέρι μας είναι πιο πυκνά πακεταρισμένη από ό,τι το χώμα. Οπου φεύγοντας το νερό άφησε μεγάλα κενά, εξ ου και τα σκασίματα και η συρρίκνωση. Οι κόκκοι της άμμου είναι σχεδόν σφαιρικοί ενώ του πηλού μακρόστενοι και επίπεδοι θυμίζοντας λίγο τραπουλόχαρτα.

Τα ηλεκτρικά φορτία των μορίων που συγκροτούν κόκκο παρουσιάζουν επιφανειακά κάποιες ασυμμετρίες στην κατανομή τους οπότε αλλού εμφανίζονται κάπως περισσότερα από το ένα είδος, αλλού κάπως λιγότερα από το άλλο, αν και αθροίζοντας θετικά και αρνητικά έχουμε πάντα ισορροπία. Το ίδιο συμβαίνει και με τα μόρια του νερού που παρουσιάζονται στο ένα άκρο πιο θετικά και στο άλλο πιο αρνητικά.

Δύο είναι οι πιο αξιοπρόσεκτες δυνάμεις που δέχεται κάθε κόκκος. Αυτή της βαρύτητας και λόγω των φορτίων.

Στην άμμο επικρατούν οι δυνάμεις βαρύτητας και τελικά οι κόκκοι της (αυτό)πακετάρονται χωρίς πολλά κενά μεταξύ τους. Στον πηλό που ο κάθε κόκκος παρουσιάζει όγκο κάπου 1 εκατομμύριο μικρότερο από ένα της άμμου επικρατούν οι ηλεκτρικές δυνάμεις και στο μικροσκόπιο λίγο ξερό χώμα με αρκετό πηλό μέσα θυμίζει ένα σπίτι φτιαγμένο από τραπουλόχαρτα, με πολλά κενά δηλαδή. Αρα όταν το χώμα βραχεί και πλαστεί, πολλά κενά θα υποχωρήσουν με την πίεση, το υλικό παρουσιάζει όπως λέμε πλαστικότητα και όταν στη συνέχεια ξεραθεί, που σημαίνει ότι έχει φύγει το νερό, οι κόκκοι θα έχουν έλθει πιο κοντά. Γι΄ αυτό έχουμε τα σκασίματα και τη συρρίκνωση. Στην άμμο το νερό με τα δικά του φορτία και τις έλξεις που δημιουργούνται δρα σαν ένα είδος κόλλας ανάμεσα στους κόκκους και αυτό το ξέρουν καλά όσοι χτίζουν τα παλάτια τους στην ακρογιαλιά με υπομονή αλλά και σιγουριά. Διότι το νερό απλά εξατμίζεται ενώ οι κόκκοι μένουν καλά πακεταρισμένοι, δεν έχουμε σκασίματα, δεν έχουμε συρρίκνωση, αν και το «έργο» μένει βέβαια εύθρυπτο και εύθραυστο. Και το πιο μόνιμο από την καλοκαιρινή ενασχόληση των καστροκατασκευαστών δεν είναι άλλο από τα μαλλιά τους που ξανθαίνουν από το πολύ φως του ήλιου και τις ανακλάσεις του στην ακρογιαλιά.

Αλλάζουν πραγματικά τα μαλλιά μας χρώμα στις διακοπές;

Ναι, αλλάζουν. Ακόμη και σε όποιους δεν τα βάφουν. Διότι στα σκουρόχρωμα μαλλιά βρίσκεται μια ουσία που ονομάζεται ευμελανίνη. Τα μόριά της φτιάχνονται από τους γνωστούς στους χημικούς «δακτύλιους βενζολίου», που είναι άνθρακες και υδρογόνα ενωμένα σε σχήμα επίπεδων «δαχτυλιδιών» συνδεδεμένων μεταξύ τους. Τα ηλεκτρόνια των ατόμων εκεί μπορούν να κινούνται αρκετά ελεύθερα και αυτό όσο και αν φαίνεται ασήμαντο συνδέεται με το σκούρο χρώμα. Στο κομμωτήριο χρησιμοποιούνται ουσίες που περιέχουν υπεροξείδιο του υδρογόνου για να σπάζουν οι δακτύλιοι και να περιορίζεται η κίνηση των ηλεκτρονίων με αποτέλεσμα τα μαλλιά να φαίνονται πιο ξανθά. Ο ήλιος λοιπόν φαίνεται ότι κάνει τις δικές του (αλ)χημείες και φτιάχνει επιτόπου, δηλαδή στα μαλλιά μας, από υδρογόνο κα οξυγόνο υπεροξείδιο και όσοι περνούν πολλές ώρες στην παραλία γίνονται αναπόφευκτα πιο... Σκανδιναβοί. Μόνο ένα καπέλο μπορεί να αποτρέψει αυτή την προσωρινή έστω μετατόπιση προς την άρια φυλή.

Παθαίνουν και άλλες ζημιές τα μαλλιά μας από τον ήλιο; Τα λαμπερά και ωραία μαλλιά μας, χάρη στην πρωτεΐνη που ονομάζεται κερατίνη, το καλοκαίρι κυρίως δέχονται την αδυσώπητη υπεριώδη ακτινοβολία που έρχεται από όλες τις πλευρές καθώς αντανακλάται και στην άμμο. Η κερατίνη ως πρωτεΐνη είναι κουβαριασμένη σφιχτά μέσα στα κύτταρα των μαλλιών, δίνοντάς τους αντοχή και σκληρότητα αλλά με την ενέργεια από την υπεριώδη ακτινοβολία αποσυστρέφεται, χαλαρώνει και δίνει εκείνη την κλασική θαμπάδα και τα κάνει πιο κυματιστά. Προκύπτει έτσι μια ενοχλητική (γοητευτική για άλλους) παρακμή των μαλλιών, που δεν αναστρέφεται με διάφορα δήθεν καλλυντικά, μένει λίγο ακόμη αφού τελειώσουν οι διακοπές και η ξεγνοιασιά και εξαφανίζεται μόνο αν τα κόψουμε. Πάντως το μυαλό μας, πιο μέσα, δεν κινδυνεύει να πάθει τα ίδια.

Τι είναι όμως μέσα στο μυαλό ενός ψαριού;

Ενα βασικό δίδυμο επιβίωσης αλλά και δίλημμα για κάθε ψάρι σχεδόν είναι: (πώς δεν θα γίνω για τους άλλους) τροφή και (πώς να μη μου λείψει το) σεξ. Δηλαδή, από τη μια πρέπει να φαίνεται όσο το δυνατόν λιγότερο για να μην το φάνε οι πιο μεγάλοι και από την άλλη για να βρει σύντροφο πρέπει να φαίνεται όσο το δυνατόν περισσότερο. Δεν είναι εύκολο να είσαι ψάρι λοιπόν.

Τα ψάρια βλέπουν χρώματα; Τα χρώματα που βλέπει ο άνθρωπος όταν βρίσκεται έξω από το νερό είναι από το κόκκινο ως το ιώδες. Τα ψάρια έχουν μάτια που μοιάζουν αρκετά με τα μάτια των υπόλοιπων σπονδυλωτών, συμπεριλαμβανομένων και των ανθρώπων. Διαθέτουν όπως εμείς κωνία και ραβδία, όπου τα ραβδία είναι για να ξεχωρίζεις πράγματα σε χαμηλούς φωτισμούς. Ετσι όσα ψάρια κινούνται μετά τη δύση του ηλίου ή σε μεγάλα βάθη διαθέτουν σχεδόν μόνο ραβδία. Η κόκκινη και η ιώδης ακτινοβολία, μπαίνοντας στο νερό έχουν απορροφηθεί σε λίγα μέτρα βάθος ενώ το πράσινο και το μπλε μπορεί να φθάσουν και ως τα εκατό μέτρα προτού απορροφηθούν εντελώς. Τα ψάρια των ρηχών νερών διαθέτουν κωνία ευαίσθητα στο κόκκινο, το μπλε και το κίτρινο που τους επιτρέπουν να βλέπουν όλα τα γνωστά χρώματα όταν είναι κοντά στην επιφάνεια. Κάτω από τα 30 μέτρα όμως δεν εισχωρούν οι ερυθρές ακτίνες. Ετσι τα κόκκινα ψάρια στον βυθό χάνουν τη λάμψη τους και χάνονται από τους διώκτες τους όταν είναι και αυτοί... ψάρια. Επίσης και τα χρώματα στην αντίθετη πλευρά του ορατού για εμάς φάσματος δεν κυκλοφορούν πιο εύκολα. Σκεδάζονται, δηλαδή διασκορπίζονται, αλλά σε απόσταση μόλις μερικών εκατοστών, έτσι ώστε οι διώκτες τους όταν είναι λίγο πιο μακριά να μην αντιλαμβάνονται εύκολα τους... πολύχρωμους εραστές, εκείνοι όμως να μπορούν να επιδεικνύονται στις... ψαρίνες του δικού τους είδους.

Εννοείται πάντως πως υπάρχουν και άλλα πολλά πράγματα που σε αυτά υπάρχει ομοιότητα των ψαριών με τους ανθρώπους.

Μπορούν τα ψάρια να αναπνέουν όταν βρεθούν έξω από το νερό;

Οχι όλα αλλά κάποια είδη διαθέτουν είτε ειδικά διαμορφωμένες κοιλότητες που τους επιτρέπουν όταν βγαίνουν στην ξηρά για να κυνηγήσουν την τροφή τους να αναπνέουν, έστω και δύσκολα, είτε δίπλα στα βράγχια έχουν αναπτύξει και πνεύμονες. Από αυτές τις περιπτώσεις βέβαια καταλαβαίνουμε και το πώς έγινε κάποτε η πρώτη έξοδος από το νερό στη στεριά.

Γιατί δεν μπορούν οι άνθρωποι να αναπνέουν μέσα στο νερό;

Γιατί το νερό έχει πολύ λίγο οξυγόνο και γιατί δεν διαθέτουν βράγχια. Το νερό περιέχει κάπου το ένα τριακοστό της ποσότητας οξυγόνου που περιέχεται στον αέρα και στα πιο θερμά νερά υπάρχει ακόμη λιγότερος αέρας διαλυμένος στο υγρό στοιχείο. Εχουν υπολογίσει ότι για να παίρνει από το νερό αρκετό αέρα στους πνεύμονές του ένας άνθρωπος θα έπρεπε να κάνει 450 εισπνοές το λεπτό!

Τα βράγχια των ψαριών είναι ένας εκπληκτικός μηχανισμός απόσπασης του διαλυμένου οξυγόνου στο νερό. Επάνω σε ένα τόξο, στην πραγματικότητα μια κεντρική αρτηρία, βρίσκονται αυτοί οι σχηματισμοί που τα κάνουν να μοιάζουν με χτένια και στο εσωτερικό τους διακλαδίζεται με λεπτότερα σωληνάκια η κεντρική αρτηρία. Εκεί μέσα λοιπόν κυκλοφορεί αίμα με χαμηλή περιεκτικότητα σε οξυγόνο. Νερό θαλασσινό, πιο πλούσιο σε οξυγόνο κυκλοφορεί εξωτερικά, γύρω από τα βράγχια και λόγω ακριβώς της διαφοράς σε συγκέντρωση μορίων έχουμε τη διάχυση οξυγόνου από εκεί που είναι περισσότερο, δηλαδή στο νερό, προς εκεί που είναι λιγότερο, δηλαδή στις αρτηρίες.

Αρέσει το αλμυρό νερό στα ψάρια;

Οχι ιδιαίτερα, αλλά έμαθαν να ζουν με αυτό. Το αίμα τους έχει μικρότερη περιεκτικότητα σε αλάτι από ό,τι το νερό γύρω τους και για να διατηρήσουν τη σωστή αναλογία είναι αναγκασμένα να βγάζουν το επιπλέον αλάτι και από τα βράγχια αλλά και μέσω των νεφρών τους με τη μορφή παχύρρευστων ούρων γεμάτων νιτρικά. (Γι΄ αυτό μερικοί συνιστούν το νερό των ενυδρείων να το χύνουμε στις γλάστρες μας.)

Πώς όμως δεν παγώνει το αίμα τους όταν βρίσκονται σε τοποθεσίες με πολύ χαμηλές θερμοκρασίες;

Είναι απλό. Οπως ανακάλυψαν το 1969 οι ερευνητές σε ψάρια της Ανταρκτικής υπάρχουν μόρια ουσιών διαλυμένων στο αίμα τους που ονομάζονται γλυκοπεπτίδια και λειτουργούν σαν αντιψυκτικά. Ναι, όπως ακριβώς στο υγρό του αυτοκινήτου. Ακόμη και ο αγαπητός μας μπακαλιάρος διαθέτει τέτοιο αξεσουάρ.

Πονάει ένα ψάρι πιασμένο στο αγκίστρι;

«Τα ψάρια δεν έχουν εγκέφαλο τόσο ανεπτυγμένο ώστε να αναγνωρίζουν τον πόνο... Αλλωστε αν πονούσαν πιασμένα στο αγκίστρι δεν θα προσπαθούσαν να φύγουν μακριά αλλά θα αφήνονταν να τα τραβήξει ο ψαράς προς το μέρος του για να πονούν λιγότερο» είπε ο δρ Βruno Βroughton, πρόεδρος της αγγλικής Νational Αngling Αlliance, όλων αυτών δηλαδή που ψαρεύουν με αγκίστρι. Και καλά θα ήταν να είχε εκείνος δίκιο όταν το 2003 ξέσπασε μεγάλη διαμάχη στην Αγγλία για το θέμα. Οι έρευνες όμως που έγιναν και γίνονται ακόμη και σήμερα έδειξαν ότι σε ένα ψάρι όπως η πέστροφα μόνο στο κεφάλι εντοπίστηκαν 58 αισθητήρια σημεία και 18 από αυτά ήταν ευαίσθητα και σε θερμοκρασίες πάνω από 40 βαθμούς Κελσίου. Αυτό το τελευταίο ας το θυμηθούν και όσοι απολαμβάνουν πέστροφες που τις ρίχνει ο εστιάτορας ολοζώντανες από το νερό όπου κολυμπούν αμέριμνες, κατευθείαν στο τηγάνι και όσοι λατρεύουν ο αστακός τους να μπαίνει επίσης σαλεύοντας ακόμη στο καυτό νερό της κατσαρόλας ενώ ακόμη δεν έχει παραδώσει το πνεύμα. Και όσα ψάρια καταφέρνουν να γλιτώσουν το αγκίστρι και το κλασικό τράβηγμα του ανυπόμονου ψαρά που τους σκίζει τα χείλη, από σχετικά πειράματα που έγιναν, είναι γνωστό πλέον ότι περνάει πολύς καιρός για να πλησιάσουν και να αγγίξουν ξανά τροφή. Και ας πάψουν να δίνονται οδηγίες σε υποψήφιους ψαράδες από κάποιες «ψαροστήλες» στον Τύπο όπου για μεγάλα ψάρια συνιστούν να χρησιμοποιούν, λέει, διπλό αγκίστρι και εκεί να καρφώνουν με ειδικό τρόπο από την ουρά και το κεφάλι ένα μικρότερο ψάρι που όμως, όπως επιμένουν, για να πετύχει σαν δόλωμα πρέπει να είναι απαραιτήτως ακόμη ΖΩΝΤΑΝΟ!

Ούτως ή άλλως βέβαια τα ψάρια στρεσάρονται πολύ εύκολα, ακόμη και αν κάποιος προσπαθήσει να τα κρατήσει σφιχτά στα χέρια του ενώ ζουν ακόμη αλλά το χειρότερο είναι ότι μάθαμε να συνδέουμε την ηδονή για μια τροφή όσο γίνεται πιο φρέσκια με ένα πλάσμα που το βλέπουμε να είναι στους επιθανάτιους σπασμούς του (αυτό δεν σημαίνει στην ουσία «ψάρι σπαρταριστό»;).

Μπορεί σε αυτόν τον τόπο να μην είναι ακόμη ξεκάθαρο αν πονούν τα... παλικάρια αλλά είναι σίγουρο ότι πονούν τα ψάρια και είναι καιρός να κανονίσουμε τη συμπεριφορά μας με αυτό ως δεδομένο.
Από ΤΟ ΒΗΜΑ

Η μεγάλη δύναμη ενός μικρού νησιού...

Ζωή και θάνατος στην Hρακλειά των Mικρών Kυκλάδων και της «άγονης γραμμής» το καλοκαίρι του 2009...
Του Τακη Kαμπυλη
Η «άγονη γραμμή» που συνέδεε τις μικρές Κυκλάδες (Ηρακλειά, Σχοινούσα, Κουφονήσι, Δονούσα και Αμοργό) σήμερα επιβιώνει μόνο στις μνήμες. Τα νησάκια της Παροναξίας βρίσκονται τα τελευταία καλοκαίρια πολύ μακριά από τις «ηρωικές» εποχές της απομόνωσης. Μετά την τουριστική ανάπτυξη της Αμοργού, σειρά πήρε το Κουφονήσι, φέτος η Δονούσα και ίσως η Ηρακλειά, ενώ η Σχοινούσα καταγράφεται πλέον στις...

προτεραιότητες των «σκαφάτων».

Από τα χρόνια της «άγονης γραμμής» τα νησάκια έχουν κρατήσει πολλά. Οι μικρές κοινωνίες διαμορφώθηκαν από τη στέρηση και από το πείσμα. Και υπάρχουν στιγμές που τα απόνερα της «άγονης γραμμής» χαρακτηρίζουν ακόμη και σήμερα τις αντιδράσεις, τόσο στη χαρά όσο και στο πένθος. Φέτος ήταν στιγμές της Ηρακλειάς. Για τον Μητσάρα και τη Μαριάνθη.

Γιορτινός σαματάς

Mεσάνυχτα Tετάρτης προς Πέμπτη (10 Ιουλίου) και το λιμάνι του Aη Γιώργη στην Hρακλειά σείστηκε με το που έδεσε το Blue Star. Oι επιβάτες από Πειραιά - Nάξο προς Aμοργό κρεμάστηκαν από τα δύο καταστρώματα για να απολαύσουν τα πυροτεχνήματα και (οι εθισμένοι) τη δύναμη του δυναμίτη, που αφειδώς κάποιοι εκσφενδόνιζαν στα βράχια κι από τις δύο μεριές του λιμανιού.

(Πριν από 35 χρόνια, όταν η Mύκονος, η Σαντορίνη, η Πάρος και άλλα νησιά είχαν ήδη απογειωθεί τουριστικά, στην Hρακλειά δεν υπήρχε λιμάνι. Tότε, ερχόταν η λάντζα για να πάρει τους λιγοστούς επισκέπτες ύστερα από 24ωρο ταξίδι από τον Πειραιά. Mε λάντζα έφθασαν στην Hρακλειά πριν από 25 - 30 χρόνια πιονιέροι της «εσωτερικής παλιννόστησης», που τώρα έχουν ριζώσει στο νησί και είναι ο κορμός του. Aκόμη και σήμερα, από το τέλος φθινοπώρου οπότε αρχίζουν και τα απαγορευτικά, η λάντζα είναι η ασφάλεια του νησιού. Kαι το πιο περίεργο; Πάντα θα βρεθεί μία, όταν χρειαστεί).
Ο «δικός τους άνθρωπος»

«Kάποιος επίσημος θα ήρθε και κοίτα τι ετοίμασαν», έλεγε ο ένας στον άλλο πάνω στο Blue Star και όλων τα μάτια καρφώθηκαν στην μπουκαπόρτα για να διακρίνουν ποιος γινόταν δεκτός με τέτοιο σαματά. Πράγματι, το όλο πράγμα ξέφευγε από την υποδοχή επισήμου. Mε σαματά υποδέχεσαι όχι ξένο, αλλά δικό σου άνθρωπο. Kαι σε μια κοινωνία μόλις 70 μόνιμων κατοίκων, ο «δικός τους άνθρωπος» έχει μεγάλη αξία.

Λοιπόν, ο «δικός τους άνθρωπος» γεννήθηκε πριν από περίπου 35 χρόνια στο Mπραχάμι. Tότε ήταν ο «Δημήτρης». Kάποιες δυσλειτουργίες τον έφεραν σε σχολείο για «προβληματικά παιδιά». Tότε έγινε ο «Δημητράκης» ή απλώς το «παιδί».

Στάθηκε όμως και τυχερός. Oι γονείς του, η Αννα και ο Bαγγέλης, είδαν έγκαιρα ότι το παιδί είχε έρωτα με τη θάλασσα. Kαι ξεπέρναγε όλα τα εμπόδια που του έβαζε η ζωή σε ένα ειδικό σχολείο στο Mπραχάμι για να τους δείχνει τον προορισμό του. Kαι έτσι η οικογένεια επέστρεψε στον τόπο καταγωγής. Στην Hρακλειά, ο Bαγγέλης και η Αννα έκαναν ό,τι και οι περισσότεροι «αστοί - αναχωρητές»: δωμάτια και ένα μίνι μάρκετ κοντά στο λιμάνι. Kαι το παιδί κόλλησε με τη θάλασσα. Tότε έγινε ο «Mήτσος».

H ιδιαιτερότητα της Hρακλειάς διαμορφώθηκε μέσα από δεκαετίες ζωής στην «άγονη γραμμή». (Σήμερα μόνο κατ’ ευφημισμόν «άγονη» με τα τρία Blue Star τη βδομάδα, με καθημερινό τον αειθαλή Σκοπελίτη και ακόμη με το Aρτεμις και τον Aίολο).
Ολοι μαζί...

H «άγονη γραμμή» επέβαλε βαθιά μέσα στη συλλογική συνείδηση την ανάγκη που είχε ο ένας τον άλλο. Σε συνθήκες απομόνωσης χρειάζονταν όλα τα «δάχτυλα του χεριού». Παράλληλα διαμόρφωσε και ένα πλαίσιο ισοτιμίας στις σχέσεις των μελών της κοινωνίας που όσο φαινομενικό κι αν ήταν, ωστόσο λειτουργούσε: στην Hρακλειά μέχρι πολύ πρόσφατα, ο πλούτος δεν μπορούσε να επιδειχθεί ή να καταναλωθεί (αλλά μόνο να τερατολογηθεί). Oι «ρεφενέ» - γιορτές συνεχίζονται (κυρίως εκτός σεζόν) από τους ντόπιους, όχι μόνο σε γάμους ή θρησκευτικές γιορτές, αλλά επί παραδείγματι και την Πρωτομαγιά, με όλο το νησί στο ίδιο τραπέζι δίπλα στη θάλασσα, στο Λιβάδι. Eίναι –ακόμη– οι πιο σημαντικές εκφράσεις συνοχής και γίνονται με όρους ρεφενέ, ισοτιμίας. Σε χαρές και σε λύπες κανείς δεν ξεχώριζε(-ει) από τους άλλους.

Σ’ αυτές τις συνθήκες, ο Mήτσος ανάσανε. Διότι όσο ασφυκτική μπορεί να γίνει μια τέτοια καθημερινότητα, σε ειδικές συνθήκες μπορεί και να αποδειχθεί λυτρωτική. Ετσι, ο Μήτσος για πρώτη φορά στη ζωή του άρχισε να νιώθει ελεύθερος – μέσα στο αμνιακό υγρό της κλειστής κοινότητας. Περπατούσε ή συναναστρεφόταν χωρίς να νιώθει ότι τον ζυγίζουν. Oύτε τον κοιτούσαν περίεργα στο καφενείο του Bαγγέλη του πράκτορα. Ετσι έκανε το επόμενο μεγάλο βήμα: Επιασε δουλειά. Mε τον «Ανεμο», που εξελίχθηκε στην πιο αγαπημένη λάντζα της περιοχής. O Mήτσος ήταν ο καπετάνιος. Kαι σύντομα έγινε ο «Mητσάρας» όταν κέρδισε την αναγνώρισή τους ως ναυτικός. (Κι αυτό έχει πρόσθετη αξία, όταν οι κριτές ξέρουν από θάλασσα).

Tους κέρδισε και με κάτι ακόμη. Tο ’λεγαν αυτοί που του διοργάνωσαν την υποδοχή και όσοι συμμετείχαν (περίπου όλο το νησί): «O Mητσάρας δεν πείραξε ποτέ κανέναν. Δεν τσακώθηκε με κανένα». (Εχει ιδιαίτερη σημασία ο λαντζέρης του νησιού να μην «τσακώνεται», να είναι μέσα αλλά και λίγο πάνω από το νησί).
Τουριστική ανάπτυξη

Λίγο καιρό αργότερα συνέβη κάτι επίσης σημαντικό: Mε τον Mητσάρα αναδείχθηκαν (τουριστικά) οι νότιες παραλίες του νησιού. Mια τομή στο νησί, που συνδέθηκε με την παρουσία του.

Kαι στην Hρακλειά, το κύριο πρόβλημα που θεώρησαν ότι θα ’πρεπε να επιλύσουν στην πορεία προς τον γνωστό μας τουριστικό μονόδρομο ήταν πώς θα απορροφηθούν περισσότεροι τουρίστες. Aλλά το νησί διαθέτει μόνο δύο προσβάσιμες παραλίες, το λιμάνι και το Λιβάδι (τελευταία και το Tουρκοπήγαδο).
O Mητσάρας άνοιξε και άλλες

Mε τον «Ανεμο», στην αρχή σε διαθεσιμότητα και μετά με ημερήσιες πλοηγήσεις, ο τουρισμός έκανε εκείνο το πρώτο μικρό αλλά απαραίτητο άλμα: Εγινε (τοπικό) προϊόν.

O τουρισμός είχε πολλά θετικά να φέρει στο νησί. Tο σημαντικότερο για την Hρακλειά ήταν ότι τα τελευταία χρόνια ενισχύθηκε ο μόνιμος πληθυσμός με αρκετούς νέους ανθρώπους. O Στέλιος, η Nατάσα και τα δύο πιτσιρίκια τους συνέχισαν τον δρόμο των Bλαβιανών (ο ένας ψαράς με τρία παιδιά, ο άλλος οδηγός και... γενικών καθηκόντων στην Kοινότητα), των Zωγράφων (η Eύη στον ξενώνα με τον μοναδικό βραχόκηπο και ο Γιάννης ο ξυλουργός καλλιτέχνης), του Mιχάλη και της Mαίρης με τα δύο παιδιά τους και μερικών άλλων. Aπό πέρσι προστέθηκε ο Aντώνης με όνειρο να απογειώσει το «Mακούμπα» (ένα χώρο ζηλευτό, περίπου στο επίπεδο της θάλασσας, με εξαίσια μουσική – ενίοτε και από βινύλιο). Kι από φέτος μάλλον ο Mάνος (επίσης του οράματος «Mακούμπα»), ίσως και η Σοφία.

Aυτές οι αλλαγές, όχι μόνον έγιναν αντιληπτές στη μικρή κοινωνία, αλλά και συμβολοποιήθηκαν σε μεγάλο μέρος τους με την κανονικότητα και την ηπιότητα της παρουσίας του Mητσάρα. Kαλοκαίρι και χειμώνα, στα εύκολα και στα δύσκολα.

Φήμες και ανησυχία

Tον περασμένο Aπρίλιο το νησί αναστατώθηκε: «Πήραν τον Mητσάρα βαριά άρρωστο». Tο νησάκι βάρυνε. Διότι ο Mητσάρας ήταν όντως στα δύσκολα και στα αβέβαια. Πέρασαν περίπου τρεις μήνες με φήμες και ανησυχία. Οι κρουαζιέρες στις νότιες παραλίες αντικαταστάθηκαν με τη λάντζα γειτονικού «Σχοινουσιώτη», ο τουρισμός σε αριθμούς επισκεπτών προδιαγραφόταν ικανοποιητικός, αλλά ...

Το μεσημέρι της Tετάρτης, 9 Iουλίου, στο λιμάνι χτύπησε η καμπάνα με δύναμη και χαρά. «Ερχεται ο Μητσάρας. Είναι καλά». Aυτομάτως η ζωή επανήλθε στα καθώς πρέπει. Πώς βρέθηκε στο ερημονήσι τέτοια ανθοδέσμη σαν αυτή που κρατούσε η αδελφή του Πόπη; Πού βρέθηκαν τόσα πυροτεχνήματα και βεγγαλικά; (Για τους δυναμίτες δεν υπάρχει απορία). Και στις 12 το βράδυ όλο το νησί ήταν εκεί. Οπως και το χαμόγελο του καταβεβλημένου Μητσάρα. Που αυτές τις μέρες (με τη βοήθεια του πατέρα του) θα ξαναπλεύσει με τον «Ανεμο».

Δεν ξέρω αν οι Ηρακλειανοί είναι οι καλύτεροι άνθρωποι του κόσμου, όμως οι γιορτές τους μπορεί και να είναι.

Και η άλλη όψη...

Tρεις μέρες μετά την επιστροφή του Mητσάρα, ήρθε ο θάνατος της Μαριάνθης να επαναφέρει το νησί στην πραγματική του θέση στον χρόνο. Διότι ήταν τόσο άδικος, όπως συνήθως ήταν στην «άγονη γραμμή». O τουρισμός αλλάζει πολλά στο νησάκι, αλλά όχι το νησί. O τουρισμός το τραβάει, το ξεχειλώνει, όλα αποκτούν όλο και πιο ακριβή τιμή. Aλλά δεν αρκεί. Δεν θα βοηθήσει τη Μαριάνθη να καταλάβει την αξία της πρόληψης και να απαλλαγεί από τη μοιρολατρία και τον φόβο για την αρρώστια. Ετσι, όταν πριν από 5 - 6 χρόνια εμφανίστηκε το μελάνωμα, αυτή σχεδόν ντράπηκε και το ’κρυψε. (Πόσοι δεν κάνουν το ίδιο σε όλη την Eλλάδα;)

Tο νησί ανοιγόταν στον κόσμο, αλλά διατηρούσε τον πυρήνα της συνείδησής του έξω από αυτόν. Πριν από 30 χρόνια, η Μαριάνθη θα πέθαινε διότι δεν θα μπορούσε να τα βγάλει πέρα με την έννοια (και την πολυπλοκότητα) της περίθαλψης σε ένα νοσοκομείο. Οχι μόνο οικονομικά. Θα ήταν έξω από την κουλτούρα της.

Οταν παρουσίασε το μελάνωμα, τα αγόρια της, ο Δημήτρης και ο Δώρος, την πίεσαν να πάει σε γιατρό. Πήγε μέχρι τη Nάξο και «της είπαν να το βγάλει, θα γίνει κακό». H οικογένεια είχε τα χρήματα (άλλωστε, πολλοί στο νησί προσφέρθηκαν να τους απαλλάξουν από το περιττό άγχος), είχε κόρες, γαμπρούς, συγγενείς και φίλους στην Aθήνα. Ομως η Μαριάνθη δεν άκουγε κανέναν. Συνέχισε να κατεβαίνει για μπάνιο από το πάνω χωριό, την Παναγιά, στο Λιβάδι με τον μικρό Δώρο. O άντρας της ο Μανώλης φώναζε, την παρακαλούσε. Aλλά αυτή έλεγε «αύριο».

O κήπος της δίπλα στο «Στέκι» του αεικίνητου φούρναρη και της Aννιώς της γυναίκας του (και ίσως μιας από τις καλύτερες μαγείρισσες του κόσμου) έμεινε ανθισμένος μέχρι τέλους. Ετσι τα αξιολογούσε τα πράγματα η καλή μας, χαμογελαστή Μαριάνθη.

Πέρσι χρειάστηκε να τη μεταφέρουν επειγόντως στη Nάξο και από εκεί στην Aθήνα. O καρκίνος είχε επεκταθεί σε ζωτικά όργανα. Στα 52 της χρειάστηκε να μπει πολλές φορές στο Blue Star για χημειοθεραπείες και από επώδυνες κορυφώσεις της ασθένειας.

Οι αγροτικοί γιατροί

Στην περίπτωσή της όλοι έκαναν το καθήκον τους. Kαι οι κατά καιρούς αγροτικοί γιατροί και στη Nάξο. «Eμείς της τα ’παμε, ας πρόσεχε». Eυθανασία από τη γραφειοκρατία. Βλέπετε, η πρόληψη στηρίζεται στην εμπιστοσύνη απέναντι στον γιατρό και στην εξοικείωση με την ταχύτητα της Ιατρικής. Ωστόσο, στην «άγονη γραμμή» από την ανυπαρξία του γιατρού πέρασαν απότομα στην τυχαία παρουσία του. Που έχει κάθε φορά ημερομηνία λήξης μετά ένα χρόνο, όπως όλοι οι αγροτικοί γιατροί σε τέτοια μέρη.

Tο «σύστημα» της περίθαλψης έχει ασύμμετρες εκφράσεις στην «άγονη γραμμή». Για παράδειγμα, περίπου τον ίδιο καιρό με τη Μαριάνθη, γηραιά κυρία ένιωσε αδιαθεσία. O γιος της που βρισκόταν στο νησί τη μετέφερε με ιδιωτική λάντζα στη Nάξο. (Oι διακομιδές προβλέπεται να γίνονται με σκάφος του Λιμενικού, που όμως εδώ και μήνες παραμένει ακινητοποιημένο από «βλάβη» και πολλά λέγονται, ιδίως όταν από τη «βλάβη» κάποιοι κερδίζουν).

O καρδιολόγος στη Nάξο κάλεσε ελικόπτερο για Aθήνα. Kαι στην Aθήνα, η γιαγιά χάθηκε! «Tην περίμεναν οι κόρες της στο Θριάσιο, όπως μας είπαν, αλλά δεν ήταν εκεί. Πήραμε το EKAB και μας είπαν ότι δεν ήξεραν, να τηλεφωνούσαμε πάλι σε μία-δύο ώρες. Tρελάθηκα, λέει ο γιος της. Πήρα το γραφείο του υφυπουργού Yγείας, απείλησα με εφημερίδες και κανάλια και τελικά έβγαλα άκρη. Ηταν στο “Nίκαιας” και δεν είχε τίποτα, μόνο λίγη πίεση».

Οταν η στοιχειώδης (και πάμφθηνη) πολιτική πρόνοιας θα μπορούσε να είχε σώσει τη Μαριάνθη, την ίδια στιγμή για «λίγη πίεση» το σύστημα λειτούργησε κατασπαταλώντας όλα τα μέσα. Aυτό εξηγείται: όπως ουδείς ανέλαβε την ευθύνη για την έγκαιρη ενημέρωση της Eυγενίας, επίσης ουδείς ανέλαβε την ευθύνη της γιαγιάς.

Oι τελευταίες μέρες της Μαριάνθης ήταν δύσκολες. Xρειάστηκε να την μεταφέρουν με δύσκολο καιρό στη Σύρο και μετά πάλι πίσω. Tο Σάββατο 11 Iουλίου, ο αγροτικός γιατρός τη μετέφερε στο κοινοτικό ιατρείο, την «σύνδεσε με μηχανήματα και σαν να ζωντάνεψε». Πέθανε λίγο μετά.

Βασιλικοί από παντού

Kυριακή πρωί, όλο το νησί είχε μαζευτεί έξω από το σπίτι της. Περίμεναν τον παπά από την Aμοργό, αλλά αυτός θα «καθυστερούσε γιατί είχε μια γιορτή». Mε τη ζέστη, τα προβλήματα έγιναν πιο σύνθετα. H σορός βρισκόταν ήδη σε αντίστροφη πορεία. Eυτυχώς, οι κήποι του μικρού χωριού είναι πάντα ανθισμένοι. Ποτέ άλλοτε δεν κόπηκαν σε νησί από τις γλάστρες τους τόσο πολλοί βασιλικοί.

Στην εκκλησία ήταν όλο το νησί. (Mαζί και ο Στέφανο με τη Σαμπίνα, Iταλοί, καθώς και οι Aλβανοί, τρεις - τέσσερις οικογένειες που ζουν εκεί μόνιμα. Eίναι ο τόπος τους, ελληνικά μιλούν τα παιδιά τους, με τον Δώρο παίζουν στη θάλασσα. Οπως και με τον Mητσάρα, έτσι και με τους Aλβανούς, η «άγονη γραμμή» μπορεί να έκανε σκληρούς τους νησιώτες και την κοινωνία τους σαν στρείδι, αλλά την ίδια στιγμή τούς όπλισε και με την ικανότητα της προσαρμογής. Kαι –όταν χρειαστεί– ξέρουν να ξεπερνούν τις προκαταλήψεις τους. Aυτή είναι η δύναμή τους.)

Στην εκκλησία ήταν και ο νεαρός αγροτικός γιατρός με την αδελφή του. Ολοι πρόσεξαν τα δάκρυά του. Πιθανόν να ήταν ο πρώτος ασθενής που έχασε. Kέρδισε, όμως, ένα ολόκληρο νησί. Διότι αν και δεν είχε καμιά ευθύνη (διορίσθηκε εκεί πολύ πρόσφατα), την ανέλαβε πλήρως. Kι αυτό δεν ξεχνιέται.
Από την ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ

Η Παναγία με τα χίλια ονόματα...

Μητέρα, προστάτιδα, τιμώμενη, ιερό πρόσωπο. Η Παναγία κατέχει πρωταρχική θέση στην τιμή και στον σεβασμό των χριστιανών σε κάθε γωνιά της Ελλάδας. Της έχουν αφιερώσει μεγαλοπρεπείς εκκλησίες και ταπεινά ξωκλήσια. Την αποκαλούν Θεοτόκο, αλλά της έχουν δώσει και πολυάριθμα προσωνύμια. Σε κάθε γωνιά της Ελλάδας, είτε νησιωτική είτε ηπειρωτική, απαντώνται εφευρετικά και παράξενα ονόματα της Παναγίας.
Ο διδάκτωρ Θεολογίας κ. Αλέξανδρος Καριώτογλου, ο οποίος διδάσκει ως επίκουρος καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της Θεσσαλίας, δίνει την επιστημονική διάσταση για την πληθώρα των ονομάτων.

«Υπάρχουν δύο βασικοί τρόποι με τους οποίους εκφράζονται τα ονόματα της Παναγίας. Ανάλογα με τον...

τόπο ή ανάλογα με τον τρόπο που έχει γίνει η εικονογράφηση». Οπως συμπληρώνει ο κ. Καριώτογλου, «μπορεί να υπάρχει και ένας τρίτος τρόπος ονοματοδοσίας, ανάλογα με τη σχέση του Χριστού με την Παναγία».

Ο κ. Καριώτογλου επισημαίνει συγκεκριμένα: «Εκτός από την Παναγία τη Γλυκοφιλούσα, που ο Χριστός αγγίζει το μάγουλο της μητέρας του, σε όλες τις άλλες παραστάσεις υπάρχει μια σχετική απόσταση, η οποία συμβολίζει την ισορροπημένη σχέση που πρέπει να έχει η μητέρα με το παιδί».

Μπορεί, βέβαια, η Θεομήτωρ να έχει εκατοντάδες χαρακτηρισμούς, όμως σε κάθε ναό, μέσα στο ιερό, υπάρχει πάντα η Παναγία η Πλατυτέρα των Ουρανών, όπου «απεικονίζεται με τα χέρια ανοιχτά και στη μέση της βρίσκεται η μορφή του Χριστού», σημειώνει ο κ. Καριώτογλου.

Από τις πιο γνωστές Παναγίες, που πήραν το όνομά τους ανάλογα με τη γεωγραφική θέση ή την τοποθεσία που βρίσκονται οι αντίστοιχες εκκλησίες, είναι οι εξής: η Παναγία η Κανάλα στην Κύθνο, η Παναγία Σουμελά, η Παναγία η Λιμνιά στη Λίμνη Ευβοίας, η Παναγία Κύκκου στην Κύπρο, η Παναγία η Ιεροσολυμίτισσα, η Παναγία η Αγιασώτισσα στην Αγιάσο του Ολύμπου και η Παναγία η Φοδελιώτισσα στο Φόδελε του Ηρακλείου Κρήτης.

Υπάρχουν, όμως, και άλλοι χαρακτηρισμοί που προσδιορίζουν το σημείο όπου βρίσκεται χτισμένος ο ναός, όπως: Παναγία Σπηλιανή, που βρίσκεται στο Πυθαγόρειο Σάμου αλλά και στη Νίσυρο, Παναγία Γκρεμιώτισσα που βρίσκεται στην Ιο, Παναγία Σαραντασκαλιώτισσα στον Μαραθόκαμπο Σάμου, Παναγία Θαλασσινή στην Ανδρο, που είναι χτισμένη σε βράχο μέσα στη θάλασσα, Παναγία η Κρεμαστή στην Ηλεία όπου η Μονή κρέμεται από έναν βράχο.

Τα προσωνύμια της Παναγίας, όμως, της αποδίδονται και ανάλογα με τον τρόπο που είναι ζωγραφισμένη η εικόνα της.

Οπως υπενθυμίζει ο κ. Καριώτογλου, η Παναγία αποκαλείται και Γλυκοφιλούσα, Ελεούσα, Βρεφοκρατούσα, Μεγαλομάτα, Θρηνούσα, Δεξιά ακόμα και Τριχερούσα. Η εικόνα της Παναγίας της Τριχερούσας βρίσκεται στη Μονή Χιλανδαρίου στο Αγιον Ορος. Η απεικόνιση της Παναγίας με τρία χέρια αποδίδεται στην εξής ιστορία: «Ο άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός κρατώντας το κομμένο δεξί του χέρι, το οποίο του κόπηκε από τους εικονομάχους, παρακάλεσε την Παναγία να μη μείνει ανάπηρος. Χάρη σε θαύμα της Παναγίας συγκολλήθηκε το άκρο και εκείνος της αφιέρωσε ασημένιο ανάθημα σε σχήμα χεριού. Η θέση του στη συγκεκριμένη εικόνα το κάνει να φαίνεται σαν ένα τρίτο χέρι της Παναγίας».

Ακόμη μία εκδοχή για την απόδοση ενός προσωνυμίου στη Θεοτόκο είναι ο συσχετισμός της με γεγονότα ή φυσικά φαινόμενα.

Μια πολύ γνωστή Παναγία είναι η Φιδούσα (ή κατ' άλλους Φιδιώτισσα) στην Κεφαλονιά. Κάθε χρόνο, κοντά στον Δεκαπενταύγουστο, στο χωριό Μαρκόπουλο της Κεφαλονιάς εμφανίζονται και κυκλοφορούν στις εικόνες των ναών του χωριού μικρά και ακίνδυνα φίδια.

Επίσης, στη Σάμο υπάρχει το μοναστήρι της Παναγίας της Βροντιανής, που ονομάστηκε έτσι γιατί στο υψόμετρο που βρίσκεται φυσάει δυνατός άνεμος ο οποίος βροντάει.

Η Θαλασσομαχούσα
Ακόμη, στη Ζάκυνθο, στη Μονή Στροφάδων, βρίσκεται η εικόνα της Παναγίας της Θαλασσομαχούσας. Σύμφωνα με την παράδοση, η εικόνα, που κάποτε εκλάπη, πάλεψε με τα κύματα και έφτασε στο Μοναστήρι χωρίς να καταστραφεί στη θάλασσα.

Σε άλλες περιπτώσεις η Παναγία ονομάζεται ανάλογα με την ημερομηνία που γιορτάζει. Ετσι, στη Σαντορίνη απαντάται η Παναγία η Τριτιανή που γιορτάζει την τρίτη ημέρα του Πάσχα και στη Σίφνο η Παναγία η Δεκαπεντούσα, που γιορτάζει το Δεκαπενταύγουστο.

«Η ύπαρξη αυτής της πλούσιας ονοματολογίας δεν σημαίνει απλώς μια συναισθηματική σχέση του λαού με την Παναγία, αλλά κυρίως το γεγονός ότι μέσα από αυτόν τον πλούτο των ονομάτων επισημαινόταν η σημασία του προσώπου για τη Σωτηρία του κόσμου: η Μαρία έγινε το σκεύος εκλογής για να γίνει ο Θεός άνθρωπος και να διασωθεί το ανθρώπινο γένος και ο κόσμος από τη φθορά του θανάτου. Αλλωστε, και η γιορτή της Κοίμησης αυτό ακριβώς συμβολίζει, την καταπάτηση του Θανάτου. Γι αυτό και τιμάται ως το Πάσχα του καλοκαιριού», καταλήγει ο κ. Καριώτογλου.

ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ΒΟΝΑΤΣΟΥ, Από ΤΟ ΕΘΝΟΣ

«Στο χέρι Καραμανλή οι πρόωρες εκλογές» ...

Λέει ο Σωτήρης Χατζηγάκης στο Δημήτρη Τσιόδρα...
Δεν αποκλείει εκλογές το φθινόπωρο ο Σωτ. Χατζηγάκης, προκειμένου να τερματιστεί η παρατεταμένη προεκλογική περίοδος, και αναμένει τις αποφάσεις του Κ. Καραμανλή.

*Εκτιμά ότι οι ευρωεκλογές έδειξαν τα λάθη της Νέας Δημοκρατίας, που είναι: δεν δόθηκε έμφαση στα προβλήματα της καθημερινότητας, δεν υπήρχε παραταξιακή αλληλεγγύη και δεν έγινε σωστή υπεράσπιση του κυβερνητικού έργου.

*Ο υπουργός Αγροτικής Ανάπτυξης βλέπει θετικά τη...

συνεργασία με το ΠΑΣΟΚ σε κρίσιμα θέματα, ενώ για τους αγρότες πιστεύει ότι πρέπει να γίνονται όλο και περισσότερο επιχειρηματίες.

* Ο κ. Χριστοφοράκος μιλάει για πληρωμές και στη Ν.Δ. Μήπως πρέπει να αναληφθούν κάποιες πρωτοβουλίες ώστε να βγουν όλα στο φως για την υπόθεση της Ζίμενς, όσο πικρά και αν είναι για ορισμένους;

- Μπορεί ο κ. Χριστοφοράκος να ισχυρίζεται και να επινοεί ό,τι θέλει εκ των υστέρων όσον αφορά τη Ν.Δ. Κριτήριό μας πρέπει να είναι ποιοι και πότε μπορούσαν να ευνοήσουν με τις αποφάσεις τους τις υποθέσεις της Ζίμενς. Αυτό συνέβη κατά την διακυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ και μάλιστα κατά συρροήν. Του κ. Κ. Γείτονα είχε προηγηθεί, το 1999, ο Θ. Τσουκάτος. Και σε κάθε περίπτωση, η πάγια θέση της Ν.Δ. είναι «όλα στο φως».

* Πώς μπορεί να αντιμετωπιστεί η διαφθορά όταν ο βουλευτής σας Γ. Μανώλης λέει ότι δινόταν γραμμή για αθώωση εμπλεκομένων σε σκάνδαλα συναδέλφων του;

- Είναι υπαρκτό, παγκόσμιο και διαχρονικό το πρόβλημα της διαφθοράς και χρειάζεται να αντιμετωπιστεί σε βάθος και με σοβαρότητα και όχι με επιπόλαιους χειρισμούς και λαϊκισμό.

* Η κυβέρνηση έχει χρονικό ορίζοντα λίγους μήνες. Σ' αυτό το διάστημα πρέπει να ετοιμάσει το πρόγραμμα με το οποίο θα διεκδικήσει την ψήφο. Ποιους λόγους θα επικαλεστεί η Ν.Δ. για να ζητήσει ανανέωση της θητείας της, όταν παντού καταγράφεται ότι έχει χάσει την εμπιστοσύνη των πολιτών;

- Η κυβέρνηση έχει τα πεπραγμένα της από τον Μάρτιο 2004, τα οποία είναι πλούσια και γόνιμα σε όλους τους τομείς. Από τα μεγάλα δημόσια έργα του Γιώργου Σουφλιά, με τα οποία έχει οικοδομηθεί όλη η Ελλάδα, και τις θεσμικές αλλαγές στον τομέα της κοινωνίας και της δικαιοσύνης έως τις μεταρρυθμίσεις, τις αποκρατικοποιήσεις (Ολυμπιακή Αεροπορία) και την οικονομία, στην οποία η Ν.Δ. αντιμετώπισε διπλά προβλήματα: πρώτον, λόγω της κακής κληρονομιάς της διακυβέρνησης του ΠΑΣΟΚ, με τεράστια χρέη και ελλείμματα και δεύτερον, λόγω της δοκιμασίας από τη μεγάλη διεθνή κρίση που έχει ξεσπάσει τα τελευταία χρόνια. Δεν έχει χάσει η κυβέρνηση την εμπιστοσύνη των πολιτών, ούτε βέβαια την έχει κερδίσει κανένα άλλο κόμμα. Θα ζητήσουμε την ανανέωση της θητείας, όπως το κάναμε και το πετύχαμε τον Σεπτέμβριο του 2007, βασισμένοι στα επιτεύγματα και στα πεπραγμένα μας, σε αντίθεση με το ΠΑΣΟΚ του Γ. Παπανδρέου, που έχει ρίξει στην πυρά και στην αφάνεια τη διακυβέρνηση της περιόδου Κων. Σημίτη και θέλει να ξεφύγει απ' αυτήν: δηλαδή από τον ίδιο τον εαυτό του, ενώ υπόσχεται με ευκολία και ανευθυνότητα τα πάντα στους πάντες.

* Μήπως η παρατεταμένη προεκλογική περίοδος πρέπει να τερματιστεί με εκλογές το φθινόπωρο;

- Το όλο θέμα είναι στα χέρια του πρωθυπουργού, ο οποίος έχει στη διάθεσή του τα αναγκαία δεδομένα και θεωρώ ότι θα τα σταθμίσει πολύ σωστά, με βάση το συμφέρον του τόπου και τον σεβασμό στο σύνταγμα και τους θεσμούς, που παραβιάζονται βάναυσα από την αξιωματική αντιπολίτευση με τα παιγνίδια με την εκλογή του προέδρου της Δημοκρατίας.

* Ποια θεωρείτε σημαντικότερα από τα λάθη που έγιναν από την κυβέρνηση;

- Μας τα έδειξαν τα αποτελέσματα των ευρωεκλογών. Θεωρώ ότι έπρεπε να δώσουμε μεγαλύτερη έμφαση σε προβλήματα της καθημερινότητας, ότι πρέπει να δρούμε με μεγαλύτερη αλληλεγγύη και παραταξιακή ενότητα και ακόμα ότι δεν προστατεύσαμε το έργο της κυβέρνησης από άδικες και συκοφαντικές επιθέσεις. Αντιμετωπίζουμε μια αντιπολίτευση η οποία συνήθως είναι υπερβολική και άδικη, ενώ επιδιώκει ηθελημένα την πόλωση. Χωρίς μέτρο σύγκρισης και αυτογνωσίας.

* Εχετε μιλήσει για σύγχρονη κεντροδεξιά. Τι πρέπει να αλλάξει στη Ν.Δ.;

- Εχω αναλύσει στο παρελθόν γιατί οι συνθήκες της μεταβιομηχανικής εποχής και της παγκοσμιοποίησης καθιστούν άχρηστα ή περιορισμένης αξίας τα εργαλεία ανάλυσης του χθες, σε πολιτικό ή ιδεολογικό πεδίο. Οι σύγχρονες εξελίξεις οδηγούν στη δημιουργία ενός μεγάλου μεσαίου χώρου της κοινωνίας, στον οποίο οι παλαιές αντιπαλότητες έχουν ξεπεραστεί, οι νέες συγκλίσεις ευδοκιμούν και καινούρια κοινωνικά στρώματα αναδεικνύονται, πέρα από τις παλαιές ταξικές-ιδεολογικές διαφορές. Η Νέα Δημοκρατία εκφράζει κοινωνικά αυτούς τους νέους δυναμικούς χώρους με ευαισθησία και φροντίδα. Εκείνο που χρειάζεται είναι να συνεχίσει να τους εκφράζει.

* Μήπως είναι λύση η συνεργασία των δύο μεγάλων κομμάτων;

- Το δικομματικό μας σύστημα αποτελεί ιστορικά αλλά και πολιτικά μια κατάκτηση της κοινοβουλευτικής μας ιστορίας. Δεν φαίνεται να έχουμε καλές εμπειρίες από την περίοδο της δικομματικής ή και τρικομματικής συνεργασίας. Τόσο η Νέα Δημοκρατία όσο και το ΠΑΣΟΚ επιδιώκουν την αυτοδύναμη πρωτιά στις εθνικές εκλογές και τον σχηματισμό της αυτοδύναμης κυβέρνησης. Νομίζω ότι το πρόβλημα της συνεργασίας των δύο μεγάλων κομμάτων μπορεί να υλοποιηθεί σε μια σειρά από αναγκαίες συγκλίσεις σε μεγάλα προβλήματα της χώρας, εθνικά, εξωτερικής πολιτικής, παιδείας, οικονομικής ανάπτυξης, αντιμετώπισης της διαφθοράς κ.λπ. Φοβούμαι ότι στον τομέα αυτό το ΠΑΣΟΚ κάνει ό,τι μπορεί ώστε, αρνούμενο οποιοδήποτε θετικό μέτρο της κυβέρνησης και προκειμένου να δημιουργήσει εντυπώσεις διαφοροποίησης, οξύνει διαρκώς το ύφος και το λεξιλόγιό του. Ετσι, όμως, δεν μπορεί να επιτευχθεί συνεργασία.

* Στον τομέα αρμοδιότητάς σας, είναι προετοιμασμένοι οι αγρότες να κινηθούν στην εποχή που οι επιδοτήσεις (στο ύψος που τις ξέρουμε τουλάχιστον) θα αποτελούν παρελθόν;

- Προετοιμαζόμαστε ήδη για το δύσκολο έτος 2013, όταν θα διαμορφωθούν οι όροι και οι συνθήκες μιας νέας κοινής αγροτικής πολιτικής στις Βρυξέλλες. Δεν πρόκειται να αφήσουμε τους αγρότες απροστάτευτους. Εχουμε ήδη υποβάλει τις αναγκαίες προτάσεις και εισηγήσεις. Θα τις υποστηρίξουμε με μαχητικότητα και επιμονή μέχρι τότε. Χαίρομαι γιατί σε όλες τις επαφές μου οι έλληνες αγρότες, οι ενώσεις και οι συνδικαλιστικοί φορείς τους έχουν συνείδηση ότι χρειάζονται μεγάλες αλλαγές στον αγροτικό χώρο προκειμένου αυτός να επιβιώσει και να παραμείνει ισχυρός και μετά το 2013.

* Ο αγρότης τι πρέπει να αλλάξει;

- Εχω ζήσει τον έλληνα κτηνοτρόφο και γεωργό από τα παιδικά μου χρόνια. Βλέπω τις τεράστιες βελτιώσεις στη ζωή και την απασχόλησή τους που έχουν συμβεί και χαίρομαι γι' αυτό. Οι έλληνες αγρότες, λόγου χάρη της Θεσσαλίας, της Κρήτης, της Μακεδονίας, της Πελοποννήσου, έχουν δώσει λαμπρά δείγματα προόδου, συνεργασίας και αποδοτικότητας. Πρέπει νομίζω να συνεχίσουν να προσαρμόζονται μέσα σε ένα καινούριο περιβάλλον: δηλαδή να εκσυγχρονίζονται διαρκώς και να έχουν περισσότερη εμπιστοσύνη στον εαυτό τους, στην παραγωγή τους και στις αναζητήσεις τους. Να γίνονται δηλαδή όλο και περισσότερο αγρότες-επιχειρηματίες.
Από την ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ

Η νύχτα της 4ης Αυγούστου 1789...

Γεράσιμος Βώκος
Στις αρχές Ιουλίου του 1789 έχει ήδη συντελεστεί, σε νομικό επίπεδο, η Γαλλική Επανάσταση: η εθνική κυριαρχία έχει υποκαταστήσει τη μοναρχική απολυταρχία χάρη στην ισχυρή συμμαχία των εκπροσώπων της Τρίτης Τάξης με τους εκπροσώπους του κατώτερου κλήρου και τους εκπροσώπους της φιλελεύθερης μερίδας της αριστοκρατίας. Αλλά η σημαντική αυτή νομική ανατροπή δεν έχει περάσει ακόμη στα πράγματα, γιατί συναντά τη σθεναρή και απειλητική αντίσταση των σκληροπυρηνικών αριστοκρατών και του βασιλιά, ο οποίος διατάζει να περικυκλωθεί το Παρίσι από 20.000 ετοιμοπόλεμους στρατιώτες με τη σαφή πρόθεση να καταλύσει την Εθνοσυνέλευση. Η ανησυχία, που είναι μεγάλη, κερδίζει πολύ γρήγορα τις λαϊκές μάζες στο Παρίσι, όπου κυριαρχεί το...

σύνθημα της συνωμοσίας των αριστοκρατών. Για μια ακόμη φορά τον τόνο δίνει ο Μαρά: «Ω συμπολίτες μου! Να παρατηρείτε πάντοτε τη συμπεριφορά των υπουργών για να κανονίζετε αναλόγως τη δική σας. Αντικείμενό τους είναι η κατάλυση της εθνικής μας Συνέλευσης, το μοναδικό τους μέσο είναι ο εμφύλιος πόλεμος... Σας περικυκλώνουν με την τρομακτική μηχανή των στρατιωτών, με τις ξιφολόγχες!..». Η ανταπόκριση του παρισινού λαού ήταν άμεση. Το πλήθος οπλίζεται ενώ συμπλοκές μεγαλύτερης ή μικρότερης έκτασης ξεσπούν στην πόλη. Το αποτέλεσμα είναι η κατάληψη της Βαστίλης στις 14 Ιουλίου, πράξη περισσότερο συμβολική, η οποία όμως ενίσχυσε το κύρος της Εθνοσυνέλευσης, επιτρέποντας ταυτοχρόνως τη συγκρότηση της εθνικής φρουράς που ο στόχος της είναι διπλός: αφενός η υπεράσπιση της επανάστασης από τις απειλές της βασιλικής εξουσίας, αφετέρου όμως η αντιμετώπιση της απειλής εκ μέρους κοινωνικών ομάδων που κρίνονταν ήδη επικίνδυνες. Την ίδια περίοδο η λαϊκή εξέγερση κερδίζει σχεδόν το σύνολο της χώρας, συμπαρασύροντας τόσο τις πόλεις όσο και την ύπαιθρο, όπου πρωταγωνιστικό ρόλο θα παίξουν οι μάζες των αγροτών. Δυναμικοί, οι τελευταίοι προχωρούν στην κατάργηση των φεουδαρχικών προνομίων στην πράξη: πυρπολούν τους πύργους τόσο των ευγενών όσο και πλούσιων αστών, καταστρέφοντας τα αρχεία και τα τεκμήρια της ιδιοκτησίας. Στο τέλος του Ιουλίου του 1789 το κίνημα των αγροτών, που έχει πάρει ανεξέλεγκτες διαστάσεις, ενισχύεται από το φαινόμενο του Μεγάλου Φόβου, που τόσο πολύ απασχόλησε τους ιστορικούς της Επανάστασης. Στο σύνολο της επικράτειας διαδίδονται φήμες, φανταστικές τις περισσότερες φορές, που τρομοκρατούν τον πληθυσμό. Πότε η συνωμοσία των αριστοκρατών οπλίζει στρατιές μισθοφόρων εναντίον των αγροτών. Πότε ομάδες αδίστακτων ληστών βαδίζουν πάνοπλες εναντίον πόλεων και χωριών με σκοπό τη λεηλασία τους. Οι φήμες διαδέχονται η μία την άλλη σε αλλεπάλληλα κύματα που τρομάζουν και εξαγριώνουν τον κόσμο. Αλλά μόλις οι φοβίες εξατμιστούν, μένουν, πραγματικά αυτά, τα προνόμια όσων έχουν και οι διεκδικήσεις όσων δεν έχουν. Ο κίνδυνος, που αργότερα θα ονομαστεί κοινωνική επανάσταση, είναι πλέον ορατός.

Η εθνική Συνέλευση παρακολουθεί τα γεγονότα αδύναμη και κυρίως αμήχανη. Στην πραγματικότητα διστάζει να επέμβει γιατί βρίσκεται μπροστά σε ένα μεγάλο δίλημμα. Θα νομιμοποιήσει τη νέα κατάσταση που έχει προκύψει στην ύπαιθρο ή θα αρνηθεί να υποκύψει στις απαιτήσεις του κινήματος των αγροτών, διακινδυνεύοντας τη συμμαχία της με την τεράστια πλειοψηφία του γαλλικού πληθυσμού; Στις 3 Αυγούστου, ύστερα από θυελλώδεις συζητήσεις, η Συνέλευση μοιάζει να προκρίνει τη λύση της καταστολής, συντάσσοντας το ακόλουθο προσχέδιο: «Η εθνική Συνέλευση πληροφορούμενη ότι η καταβολή φόρων γίνεται αντικείμενο πεισματικής άρνησης, ότι οπλισμένοι άνδρες ασκούν βία εισβάλλοντας στους πύργους όπου καίνε στις αυλές όλους τους τίτλους ιδιοκτησίας, (...) δηλώνει ότι κανένας λόγος δεν μπορεί να νομιμοποιήσει την άρνηση καταβολής των φόρων (...) πριν από τη δική της απόφαση ως προς το πρόβλημα των δικαιωμάτων».

Την επομένη, 4η Αυγούστου, έγινε φανερό ότι το προσχέδιο δεν μπορούσε να εφαρμοστεί και οι πιο ριζοσπαστικοί από τους ηγέτες της αστικής τάξης υποχρέωσαν τη Συνέλευση να προβεί σε σημαντικές υποχωρήσεις. Το βράδυ της ίδια ημέρας προτάθηκε η κατάργηση όλων των φορολογικών προνομίων, καθώς και των αγγαρειών κάθε είδους, όπως επίσης και η εξαγορά των πραγματικών δικαιωμάτων: όλα τα προνόμια που αναγνώριζε το Παλαιό Καθεστώς θυσιάστηκαν στον «βωμό της πατρίδας». Στις 2 το πρωί, έχοντας επίγνωση του ιστορικού βήματος που μόλις είχε κάνει, η Εθνοσυνέλευση αποφάσισε να συμπεριλάβει τον βασιλιά στην απόφασή της, ανακηρύσσοντάς τον «συνιδρυτή της γαλλικής ελευθερίας». Η διοικητική και πολιτική ενότητα της χώρας, που η απόλυτη μοναρχία δεν μπόρεσε να πετύχει, φάνηκε να ολοκληρώνεται. Με μια ξηρή φράση ανακοινώθηκε η κατάργηση του καθεστώτος που από τότε θα ονομαζόταν παλαιό: «Η εθνική Συνέλευση καταργεί πλήρως το φεουδαρχικό καθεστώς». Από την προκήρυξη των γενικών αρχών στη διατύπωση των συγκεκριμένων διατάξεων ο αγώνας θα είναι μεγάλος και θα καθορίσει σε μεγάλο βαθμό την πορεία της επανάστασης στα επόμενα χρόνια. Αλλά το βήμα που συντελέστηκε τη νύχτα της 4ης Αυγούστου 1789 θα γίνει και θα μείνει ορόσημο και σημείο αναφοράς της Μεγάλης Επανάστασης.

Ο κ. Γεράσιμος Βώκος είναι καθηγητής της Φιλοσοφίας στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης.
Από ΤΟ ΒΗΜΑ

Η επιστροφή του φωτογράφου...

Του ΜΑΚΑΡΙΟΥ ΔΡΟΥΣΙΩΤΗ
Αύγουστος 1974: Στη Γενεύη κατέρρευσαν οι συνομιλίες για μια πολιτική λύση στην Κύπρο, ύστερα από την τουρκική εισβολή της 20ής Ιουλίου. Ο τουρκικός στρατός εξαπέλυσε διμέτωπη επίθεση, προελαύνοντας από τη βόρεια Λευκωσία προς της Μόρφου και την Αμμόχωστο.
*Η Εθνική Φρουρά, καταπονημένη από το πραξικόπημα, εξασθενημένη από την πρώτη φάση της εισβολής και εξοπλισμένη με οπλισμό του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, βρίσκεται σε κατάσταση αποσύνθεσης. Ο τουρκικός στρατός με μηχανοκίνητα μέσα και σύγχρονα τανκς οργώνει την...

πεδιάδα της Μεσαορίας, κατευθυνόμενος προς την Αμμόχωστο, χωρίς καμιά αντίσταση.

Η παράδοση και η εκτέλεση

Το 398 Τάγμα Πεζικού της Εθνικής Φρουράς είναι εγκατεστημένο στην περιοχή του τουρκοκυπριακού χωριού Τζιάος, στη Μεσαορία. Μια ομάδα στρατιωτών, με επικεφαλής τον έφεδρο λοχία Αντώνη Κορέλλη, παίρνει εντολή να βάλει με τα πρωτόγονα τουφέκια Νο 4 που διέθετε εναντίον των τανκς που έρχονταν από την Λευκωσία, με κατεύθυνση την Αμμόχωστο.

Βάλλοντας κατά των τανκς, οι στρατιώτες γίνονται οι ίδιοι στόχος των τουρκικών δυνάμεων. Τρία με τέσσερα άρματα μάχης ξεκόβουν από τα υπόλοιπα και κατευθύνονται προς το λόφο, όπου είναι ταμπουρωμένοι οι ελληνοκύπριοι στρατιώτες. Δύο από αυτούς ξεφεύγουν. Οι άλλοι πέντε εγκλωβίζονται από τις τουρκικές δυνάμεις και παραδίδονται.

*Είναι τα πέντε άτομα που απαθανάτισε ο τούρκος φωτογράφος Εργκίν Κονούκσεβερ, να παραδίδονται με τα χέρια σηκωμένα: Κορέλλης Αντώνης, Νικολάου Παναγιώτης, Σκορδής Χριστόφορος, Παπαγιάννης Ιωάννης και Χατζηκυριάκος Ιωάννης. Η φωτογραφία έγινε σύμβολο στον αγώνα διακρίβωσης της τύχης των αγνοουμένων. Την περασμένη εβδομάδα οι συγγενείς των πέντε ενημερώθηκαν ότι τα λείψανά τους βρέθηκαν σε πηγάδι στο Τζιάος και ταυτοποιήθηκαν με τη μέθοδο του DNA.

*Το τι απέγιναν οι πέντε εθνοφρουροί απασχόλησε για χρόνια τη διερευνητική επιτροπή αγνοουμένων CMP. Σύμφωνα με πηγή της CMP με την οποία μίλησε η «Κ.Ε.», τόσο ο φωτογράφος Κονούκσεβερ όσο και ο ταξίαρχος Μπορατάς, ο οποίος ηγείτο των επιχειρήσεων, έδωσαν προ δεκαετίας καταθέσεις με την εξής εκδοχή:

Οι πέντε συνελήφθησαν από τα πληρώματα των αρμάτων που δεν είχαν διαδικασία συλλογής αιχμαλώτων. Στο σημείο της σύλληψης εκλήθη και έφτασε ο ταξίαρχος Μπορατάς, ο οποίος αποφάσισε να τους παραδώσει σε τουρκοκύπριους της παραστρατιωτικής οργάνωσης ΤΜΤ. Αυτοί, αντί να τους διαχειριστούν σαν αιχμαλώτους πολέμου, τους εκτέλεσαν εν ψυχρώ για λόγους αντεκδίκησης.

*Μεταξύ 20ής Ιουλίου και 14ης Αυγούστου 1974 το χωριό Τζιάος κατελήφθη από ελληνοκύπριους στρατιώτες και ατάκτους και έγιναν καταγγελίες για βίαιες ενέργειες εις βάρος των κατοίκων. Ο Γ. Χριστοδούλου, ένας από τους συντρόφους των πέντε (είναι και αδελφός της συζύγου του ενός, του Παν. Νικολάου), ο οποίος διασώθηκε και παρακολούθησε τη σύλληψή τους από απόσταση 100 μέτρων, καταθέτοντας τη μαρτυρία του στην τηλεόραση του ΡΙΚ, περιέγραψε το απόλυτο χάος που επικρατούσε στη διαλυμένη Εθνική Φρουρά και πρόσθεσε: «Εκάμαμεν κι εμείς τόσα πολλά μέσα στο Τζιάος που ήταν επόμενο πως όποιον έπιαναν δεν είχε σωτηρία».

*Ο Κονούκσεβερ είχε κι εκείνος την προσωπική του περιπέτεια. Μαζί με τον συνάδελφό του Αντέμ Γιαβούζ, του πρακτορείου ΑΝΚΑ, ακολούθησαν τον τουρκικό στρατό και κάλυψαν τις επιχειρήσεις. Ξένοι στην Κύπρο, έχασαν τον προσανατολισμό τους και πέρασαν πίσω από τις ελληνοκυπριακές γραμμές. Το αυτοκίνητο που τους μετέφερε, με τούρκικη σημαία αναρτημένη για να διακρίνεται η εθνικότητά τους, έγινε στόχος από άντρες της Στρατιωτικής Αστυνομίας. Οι δύο φωτογράφοι συνελήφθησαν και οδηγήθηκαν τραυματίες στο νοσοκομείο.

Δεκάδες άλλες φωτογραφίες

Ο Αντέμ Γιαβούζ πέθανε και ο Κονούκσεβερ, σε συνέντευξη που έδωσε στη «Χουριέτ», αναφέρει ότι ο Γιαβούζ κτυπήθηκε από στρατιώτες έξω από το νοσοκομείο. Ο ίδιος διασώθηκε, χάρις στη φροντίδα του ελληνοκύπριου γιατρού Αντρέα Δημητριάδη.

*Στις 20 Ιουλίου, ο Κονούκσεβερ ήταν στην κατεχόμενη Κύπρο με αφορμή τις εκδηλώσεις για την επέτειο της εισβολής. Ζήτησε και συνάντησε τον Α. Δημητριάδη. Οι δύο συνέφαγαν και φωτογραφήθηκαν, ενώ ο Κονούκσεβερ έδωσε συνέντευξη στον τηλεοπτικό σταθμό «Σίγμα» και μίλησε για την περίπτωση των πέντε στρατιωτών, προτού ανακοινωθεί ο εντοπισμός και η ταυτοποίηση των λειψάνων τους.

*Οι στρατιώτες κατέσχεσαν τις φωτογραφικές και τα φιλμ των δύο φωτογράφων. Ο Κονούκσεβερ αναφέρει ότι στα φιλμ του υπάρχει και ο επίλογος της ιστορίας και ότι είχε φωτογραφήσει την ταφή των πέντε αιχμαλώτων. Ωστόσο, από τις δεκάδες των φωτογραφιών που τράβηξαν, μόνο η σκηνή με τη σύλληψη δημοσιεύτηκε. Οι φωτογραφίες παραδόθηκαν στον πρόεδρο της πραξικοπηματικής κυβέρνησης Ν. Σαμψών και δημοσιεύτηκαν στην εφημερίδα του, τη «Μάχη». Μέχρι σήμερα οι αρμόδιες υπηρεσίες του κράτους δηλώνουν άγνοια για την τύχη των υπολοίπων.

*Η δημοσίευση των φωτογραφιών και η αναγνώριση των ταυτοτήτων των αιχμαλώτων δημιούργησαν ελπίδες στους συγγενείς τους ότι οι αγνοούμενοι ήταν αιχμάλωτοι και θα επέστρεφαν. Η μαρτυρία ότι είχαν συλληφθεί ζωντανοί έδωσε τροφή για εικασίες, ότι υπήρχε στρατόπεδο με 200 αδήλωτους αιχμάλωτους στην Αμμόχωστο που θα απελευθερώνονταν με παρέμβαση Κληρίδη. Μεταξύ των μύθων που δημιουργήθηκαν ήταν και η εικασία ότι ο λοχίας Κορέλλης, μίλησε από το τουρκικό ραδιοσταθμό Μπαϊράκ.

*Η κυβέρνηση της Κύπρου επέλεξε να κρατήσει χαμηλούς τόνους και δέχεται κριτική από τα ΜΜΕ επειδή δεν αξιοποιεί πολιτικά την υπόθεση. Ο βασικός λόγος είναι ότι η όλη διαδικασία που ακολουθήθηκε (πληροφορίες, εκταφή, αναγνώριση) καλύπτεται από τους όρους εντολής της CMP. Σύμφωνα με το άρθρο 11 της συμφωνίας αυτής, «η Επιτροπή δεν θα επιχειρήσει να αποδώσει ευθύνη για το θάνατο οποιουδήποτε αγνοούμενου ή να ερευνήσει την αιτία τέτοιων θανάτων».

*Υπάρχει πολιτική συμφωνία να αντιμετωπιστεί το θέμα μόνο ανθρωπιστικά. Αν παραβιαστεί αυτή η συμφωνία, η προσπάθεια για διακρίβωση της τύχης των αγνοουμένων θα τερματιστεί. Αν γίνουν προσφυγές, θα ακολουθήσει και η άλλη πλευρά, που έχει στο χαρτοφυλάκιο της ανάλογες υποθέσεις, οπότε το Κυπριακό θα περιπλεχθεί σε μια ατέρμονη νομική διαδικασία, ενώ η σημερινή κυβέρνηση προσπαθεί να δώσει πολιτικές λύσεις.
Από την ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ

Η βαρετή φιέστα...

Tου Αλεξη Παπαχελα
Υψηλόβαθμο πολιτικό στέλεχος του κρατικού τομέα αναρωτιόταν αν θα έπρεπε να ανέβει στη Θεσσαλονίκη για το διήμερο της ΔΕΘ. Ξέρετε, τη γνωστή όσο και ξεπερασμένη αυτή παράτα, όπου εκατοντάδες υπουργοί, υφυπουργοί, γενικοί γραμματείς, στελέχη ΔΕΚΟ κ. λπ. κ. λπ. συνωστίζονται στους διαδρόμους ξενοδοχείων και εν τέλει παρευρίσκονται στην ομιλία του εκάστοτε πρωθυπουργού. Οταν ρώτησε το γραφείο του για το κόστος του ταξιδιού, εντυπωσιάστηκε. Τα κεντρικά ξενοδοχεία είχαν ανεβάσει εξωφρενικά τις...

τιμές τους για το Σαββατοκύριακο της ΔΕΘ. Μαζί με αεροπορικά εισιτήρια, το κόστος διαμονής των αστυνομικών και τα αυτοκίνητα που έπρεπε να ανέβουν στη Θεσσαλονίκη, μαζευόταν τελικά ένα διόλου ευκαταφρόνητο ποσό. Σε μια εποχή οπότε υποτίθεται ότι το κράτος προσπαθεί να περιορίσει τη σπατάλη και τα ελλείμματα, ένα τόσο ακριβό διήμερο στη Θεσσαλονίκη έμοιαζε μάλλον αδικαιολόγητο στον εν λόγω κρατικό αξιωματούχο.

Ιδιαίτερα μάλιστα όταν όλος ο θεσμός έχει χάσει την αίγλη του και μοιάζει απομεινάρι άλλων εποχών και τριτοκοσμικών παραδόσεων. Πόσες φορές μπορεί κανείς να παρακολουθήσει στην κρατική τηλεόραση την επίσκεψη υπουργών στο περίπτερο της Πυροσβεστικής; Και σε τι, τέλος πάντων, εξυπηρετεί το να έχει η Αστυνομία ή η Πυροσβεστική περίπτερο σε μια έκθεση που υποτίθεται ότι αφορά την προβολή επιχειρήσεων, προϊόντων και υπηρεσιών; Το θέαμα των υπουργών και λοιπών στελεχών που προσέρχονται, με προφανή βαρεμάρα, στην έκθεση θυμίζει συνέδριο βαλκανικού κομμουνιστικού κόμματος άλλης εποχής. Πρόκειται για μια φιέστα κρατισμού, στην οποία συμμετέχουν όλοι οι απαράτσικ, ενώ μειώνεται συνεχώς η παρουσία ξένων χωρών και επιχειρήσεων.

Ορισμένοι θα αντιτάξουν στα επιχειρήματα αυτά το γεγονός πως η Θεσσαλονίκη έχει ανάγκη αυτή την παράδοση, γιατί είναι η μία μέρα του χρόνου όπου το αθηναϊκό κράτος «ανεβαίνει» βόρεια. Ας μην υποτιμούμε, όμως, τόσο πολύ αυτή την πόλη που δυστυχώς, και με δική της ευθύνη, έχει υποβαθμιστεί πολιτικά τα τελευταία χρόνια. Η Θεσσαλονίκη έχει ανάγκη ορισμένων μεγάλων έργων, τα οποία καθυστερούν εδώ και χρόνια, αλλά και μιας νέας τάξης πολιτικών και επιχειρηματιών, που θα την πάνε μπροστά και θα τη βγάλουν από την εσωστρεφή γκρίνια. Η πόλη μπορεί να γίνει πραγματικό κέντρο των Βαλκανίων αλλά απαιτούνται συστηματική δουλειά υποδομής και «ανοικτά μυαλά». Η ομαδική επίσκεψη πολιτικών και αξιωματούχων δεν της αποφέρει τίποτα πουθενά, εκτός ίσως από τον... κρίσιμο τομέα των «πολιτιστικών κέντρων», όπως ονομάζονταν παλαιότερα τα κέντρα διασκέδασης.

Ο εκάστοτε πρωθυπουργός θα μπορούσε να εμφανίζεται σε κάποιο άλλο φόρουμ στη Θεσσαλονίκη κάθε Σεπτέμβριο και να εκφωνεί τη βασική οικονομική ομιλία της χρονιάς. Χωρίς όμως όλα τα παρελκόμενα, την άσκοπη μετάβαση όλου του υπουργικού συμβουλίου και κάθε παρατρεχάμενου. O Πρόεδρος της Δημοκρατίας έπιασε το μήνυμα των καιρών και άλλαξε το χαρακτήρα της γιορτής για την αποκατάσταση της Δημοκρατίας. Ας ελπίσουμε πως είτε ο σημερινός πρωθυπουργός είτε κάποιος μελλοντικός διάδοχός του θα αλλάξουν επιτέλους την παράδοση της ΔΕΘ και θα τη μετατρέψουν σε μια πολύ πιο λιτή και ουσιαστική εκδήλωση, αποτρέποντας, π. χ., τη μαζική μετακίνηση όλου του κρατικού μηχανισμού στη Θεσσαλονίκη. Προς το παρόν, πάντως, αν δεν αλλάξει τίποτα, θα αναγκαστούμε να παρακολουθήσουμε μια παντελώς ανούσια, πανάκριβη και αντιαισθητική φιέστα.
Από τη στήλη ΑΠΟΨΕΙΣ, ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ

Ο ιός της Siemens ανεβάζει τον πολιτικό πυρετό...

Του ΑΝΤ. ΚΑΡΑΚΟΥΣΗ
Ο ΙΟΣ Siemens εισέβαλε νωρίτερα και με μεγαλύτερη ένταση από τον ιό της νέας γρίπης στην πολιτική ζωή της χώρας και ήδη ασκεί τη δική του διαβρωτική επίδραση.
Με τη δημοσιοποίηση, την περασμένη Τετάρτη, του γερμανικού βουλεύματος καταδίκης του άλλοτε πανίσχυρου στελέχους της Siemens στην Ελλάδα, που στηρίχθηκε στην κυνική ομολογία του κατηγορουμένου ότι με σκοπό την απρόσκοπτη εκτέλεση της προμήθειας του συστήματος ασφάλειας των Ολυμπιακών Αγώνων C-41, προσέφερε, κατόπιν συμφωνιών
με τους εντεταλμένους επίσημους ταμίες, παράνομες χρηματοδοτήσεις σε...

Νέα Δημοκρατία και ΠαΣοΚ, διαμορφώθηκαν νέες πολιτικές συνθήκες. Συνδυαζόμενες με εκείνες της οικονομικής κρίσης και τις αναμενόμενες το φθινόπωρο κοινωνικές εντάσεις, συγκροτούν περιβάλλον αστάθειας και αβεβαιότητας, ικανό να επισπεύσει κινήσεις και αποφάσεις. Το ενδεχόμενο πρόωρης προσφυγής στις κάλπες μοιάζει τώρα πιο πιθανό. Δεν είναι τυχαίο ότι τις τελευταίες δύο ημέρες εντάθηκε η φημολογία και επαυξήθηκαν οι υποστηρικτές των γρήγορων εκλογών, οι οποίες σε πολλούς πλέον φαντάζουν λυτρωτικές.

Από το απόγευμα της περασμένης Τετάρτης τα δύο μεγάλα κόμματα εξουσίας, οι ηγεσίες και τα στελέχη τους αντιμετωπίζουν μια ιδιαίτερη κρίση, που ξεπερνά ανάλογες προηγούμενων ετών. Οι καταγγελίες του φυγόδικου και καταδικασμένου στο Μόναχο από τη γερμανική δικαιοσύνη για δωροδοκίες ελληνικών κομμάτων κ. Μιχ. Χριστοφοράκου αυτή τη φορά δεν αφορούν το μακρινό παρελθόν, αλλά πρόσφατες χρήσεις, η διαχείριση των οποίων ανήκει στις παρούσες ηγεσίες των κκ. Κ. Καραμανλή και Γ. Παπανδρέου. Γι΄ αυτό και η επίδραση, παρά τη φαινομενική ψυχραιμία και την αμφισβήτηση των καταγγελιών Χριστοφοράκου, είναι μεγάλη. Αν δεν πλήττει ευθέως τους δύο, εν πολλοίς, άφθαρτους ηγέτες, τους αναγκάζει σε αμυντικές στάσεις και συμπεριφορές.

Πολλοί αισθάνονται ότι η ήδη καχύποπτη κοινωνία δυσπιστεί ακόμη περισσότερο μετά τις τελευταίες αποκαλύψεις. Το βαθύ υπόστρωμα σκανδάλων που άφησαν οι υποθέσεις του Βατοπαιδίου, των ομολόγων αλλά και η επικρατούσα γενικότερη αντίληψη ότι οι Ολυμπιακοί Αγώνες του 2004 ήσαν πανάκριβοι, καθιστούν τις νέες καταγγελίες αν όχι πιστευτές, σε κάθε περίπτωση διερευνητέες.

Βάσει των παραπάνω δεδομένων και των αμφισβητήσεων που εγείρονται τα κόμματα βράζουν στην κυριολεξία και στο εσωτερικό τους αναπτύσσεται έντονος προβληματισμός για τη νοσηρότητα του κλίματος που διαμορφώνεται στην πολιτική σκηνή της χώρας.

Ειδικώς στην κυβέρνηση ο προβληματισμός είναι μέγας. Πιο συγκεκριμένα, αμφισβητείται η απόλυτη στάση απέναντι στις καταγγελίες του μέχρι πρότινος ομοτράπεζου πολλών νεοδημοκρατικών στελεχών Μιχάλη Χριστοφοράκου. Η οχύρωση της Νέας Δημοκρατίας πίσω από παλαιότερη κατηγορηματική δήλωση του Πρωθυπουργού ότι ουδέποτε εισέρρευσαν στα ταμεία του κόμματος χρήματα από τη Siemens είναι δύσκολα υπερασπίσιμη απέναντι στην προβληματισμένη και ανήσυχη κοινή γνώμη. Προκαλεί μάλιστα αλγεινή εντύπωση το γεγονός ότι στο κυβερνών κόμμα σχεδόν «επενδύουν» στον εκλιπόντα Γιάννη Βαρθολομαίο και υπολογίζουν ότι το ΠαΣοΚ θα αντιμετωπίσει εντονότερη πίεση, επειδή απλώς ο Κώστας Γείτονας είναι ενεργός πολιτικός και βουλευτής. Επιπλέον αξιολογείται το γεγονός ότι η κυβέρνηση έσπευσε να διακινήσει μέσω του Αθηναϊκού Πρακτορείου το γερμανικό βούλευμα καταδίκης του κ. Χριστοφοράκου. Τείνει να επικρατήσει έτσι η εντύπωση ότι ορισμένοι στην κυβέρνηση έχουν υιοθετήσει το δόγμα «αποθανέτω η ψυχή μου μετά των αλλοφύλων», ελπίζοντας ότι θα παρασύρουν και το κόμμα της αξιωματικής αντιπολίτευσης σε τροχιά υποχώρησης.

Το ΠαΣοΚ από την πλευρά του είναι δεσμευμένο από την αρχή «όλα στο φως» που επέβαλε ο κ. Παπανδρέου και λογικώς μετά τον πρώτο αιφνιδιασμό δείχνει αποφασισμένο να διεκδικήσει από τον κ. Χριστοφοράκο και τη γερμανική δικαιοσύνη τα τυχόν αποδεικτικά υλικά και στοιχεία, αναλαμβάνοντας προφανώς και την ευθύνη για την όποια συνέχεια. Είναι αυτή μια άλλη στάση, εντελώς διαφορετική από εκείνη της κυβέρνησης και ενδεικτική των διαθέσεων του κ. Παπανδρέου για ριζική αντιμετώπιση τέτοιων τόσο διαβρωτικών για το πολιτικό σύστημα υποθέσεων. Προφανώς στο ΠαΣοΚ εκτιμούν ότι έχουν πληρώσει το τίμημα με τις πρώτες ακόμη καταγγελίες σε βάρος του κ. Θ. Τσουκάτου και επιπλέον πιστεύουν περισσότερο από τη Νέα Δημοκρατία ότι είναι καιρός να μπει ένα τέλος στην εξάρτηση των κομμάτων από αδιαφανείς οικονομικές ενισχύσεις.

Γ. Σουφλιάς
«Η κρίση δεν αφήνει περιθώρια για αναβολές»
OΟ προβληματισμός είναι βαθύς στο πολιτικό προσωπικό της χώρας. Πλήθος πολιτικών στελεχών αντιλαμβάνεται πλέον την κρισιμότητα των συνθηκών και θεωρεί εκρηκτικό το μείγμα πολιτικής και οικονομικής κρίσης. Και για τούτο αρκετοί συντάσσονται υπέρ των πρόωρων εκλογών το ταχύτερο, ελπίζοντας ότι θα προσφέρουν την ευκαιρία ριζικών αλλαγών. Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση του υπουργού ΠΕΧΩΔΕ κ. Γ. Σουφλιά, ο οποίος δεν κρύβει τις πεποιθήσεις του. Είναι από αυτούς που στις ιδιωτικές συνομιλίες του επισημαίνει ότι η χώρα βρίσκεται σε σημείο καμπής και χρειάζεται ανατροπές. Οπως μεταφέρουν οι συνομιλητές του, θεωρεί την οικονομική κρίση μεγάλη και απειλητική για τη χώρα και μαζί αναγνωρίζει ότι το πολιτικό προσωπικό έχει επαγγελματοποιηθεί, ορίζεται από την επικοινωνία και στις περισσότερες των περιπτώσεων δυσκολεύεται να κατανοήσει και ως εκ τούτου να αντιμετωπίσει τα προβλήματά της χώρας. Ο κ. Σουφλιάς, πάντα σύμφωνα με τους συνομιλητές του, επιμένει ότι στις παρούσες συνθήκες γενικευμένης κρίσης χρειάζεται να γίνει μια νέα αρχή. Φέρεται μάλιστα να έχει συζητήσει με τον κ. Καραμανλή την υιοθέτηση του γερμανικού μοντέλου των μονοεδρικών εκλογικών περιφερειών ώστε να ανανεωθεί το πολιτικό προσωπικό. Ακόμη σημειώνει την ανάγκη να συμφωνήσουν οι πολιτικές δυνάμεις για την αποβολή του κομματισμού από το κράτος, ώστε να επανιδρυθεί πραγματικά. Επιπλέον επιμένει πως είναι απαραίτητο να ελεγχθούν τα ελλείμματα και τα χρέη και γι΄ αυτό σημειώνει πως πρέπει επιτέλους να παταχθεί η φοροδιαφυγή και να επικρατήσουν στη χώρα συνθήκες φορολογικής ισονομίας. Κατά τον υπουργό ΠΕΧΩΔΕ τα παραπάνω, συνδυαζόμενα με την πραγματική αναμόρφωση της παιδείας και τον ανασχεδιασμό των συστημάτων υγείας και κοινωνικής ασφάλισης, θα μπορούσαν να προσφέρουν τη βάση μιας νέας αρχής.

Οι αναφορές και οι επισημάνσεις του κ. Σουφλιά αποκτούν ιδιαίτερη σημασία στο παρόν περιβάλλον. Οπως και αν αντιμετωπίζει κανείς τον αυτόνομο λόγο του υπουργού ΠΕΧΩΔΕ, δεν μπορεί να αγνοήσει την έντασή του στις παρούσες πολιτικές συνθήκες. Ισως να είναι προπομπός εξελίξεων ή απλώς να αποδειχθεί ενορατικός πολιτικός.
Από ΤΟ ΒΗΜΑ

Φοβούνται τα κρυφά χαρτιά του...

Του ΔΗΜΗΤΡΗ ΤΣΙΟΔΡΑ

Σε αναμμένα κάρβουνα κάθονται στην κυβέρνηση, παρά τη φαινομενική ψυχραιμία, λόγω των εξελίξεων στην υπόθεση της Siemens.

Θεωρούν την επιστροφή του Μιχ. Χριστοφοράκου στην Ελλάδα δεδομένη και προεξοφλούν την προφυλάκισή του. «Και μόνο το γεγονός ότι έφυγε στο εξωτερικό, συνηγορεί στο ότι δεν μπορεί να...

αφεθεί ελεύθερος», τονίζει αρμόδιο κυβερνητικό στέλεχος.

Στη Ν.Δ. πιστεύουν ότι από τα νέα στοιχεία πλήττονται βεβαίως οι ίδιοι, αλλά περισσότερο το ΠΑΣΟΚ. «Αναφέρεται στον Γ. Βαρθολομαίο επειδή ξέρει ότι δεν μπορεί να έχει απάντηση, οπότε μπορεί να λέει ό,τι θέλει δίχως αντίλογο. Ο Κ. Γείτονας, όμως, είναι εν ζωή», επισημαίνουν.

«Ούτε ευρώ στο ταμείο»

Ο Λ. Ζαγορίτης απορρίπτει κατηγορηματικά τους ισχυρισμούς Χριστοφοράκου για χρηματοδότηση της Ν.Δ. μετά το 2004 κι επιμένει ότι δεν μπήκε ούτε ένα ευρώ από τη Siemens στα κομματικά ταμεία. Ωστόσο, στο κυβερνών κόμμα γνωρίζουν ότι οι πολίτες θεωρούν τις διαψεύσεις αναμενόμενες και πιστεύουν ότι στα ταμεία των κομμάτων εξουσίας πάντα μπαίνει χρήμα από επιχειρήσεις. Κάποιοι μάλιστα λένε ότι πρέπει η Ν.Δ. να είναι πιο προσεκτική, γιατί ο Μ. Χριστοφοράκος το πιθανότερο είναι πως έχει στοιχεία γι' αυτά που λέει. «Εδώ κρατούσε αρχείο για τα ραντεβού του και για τις προσκλήσεις που έστελνε, δεν θα κρατούσε στοιχεία για τις μίζες;» σημειώνουν.

Στους υπολογισμούς που κάνουν στο κυβερνητικό στρατόπεδο, θεωρούν ότι το κόστος θα είναι μεγαλύτερο για τους «πράσινους».

Οι ίδιοι θα τονίζουν σε κάθε ευκαιρία και μέχρι να έρθουν στο φως καινούρια στοιχεία, ότι «οι μόνες αποδείξεις είναι αυτές που αφορούν δικά σας στελέχη. Εσείς θέσατε τον Θ. Τσουκάτο και τον Τ. Μαντέλη εκτός κόμματος μετά τα όσα ήρθαν στο φως» θα υποστηρίζουν, επιχειρώντας να βάλουν στο κάδρο και τον Γ. Παπανδρέου, αφού ο Κ. Γείτονας ήταν ταμίας και επί των ημερών του. Η άμυνα της Ν.Δ. θα είναι: «Εμείς δεν υπογράψαμε συμβάσεις του ΟΤΕ με τη Siemens. Ακόμη και το C4Ι δεν το έχουμε παραλάβει ακόμη».

Αστάθμητος παράγοντας

Υπουργός προεξοφλεί ότι όσα θα πει ο Μ. Χριστοφοράκος στην Ελλάδα θα δημιουργήσουν αρνητικό κλίμα για το κόμμα της αξιωματικής αντιπολίτευσης κι ότι αυτό μπορεί να είναι ένα στοιχείο που θα γείρει την πλάστιγγα για το χρόνο των εκλογών. Στο ερώτημα, όμως, πόσο σίγουρος είναι ότι δεν θα υπάρξουν αποκαλύψεις και για άλλα στελέχη της Ν.Δ., ο συνομιλητής μας σηκώνει τα χέρια ψηλά.

Στη Ν.Δ. ξέρουν ότι ο πρώην ισχυρός άνδρας της Siemens Hellas μπορεί να χορέψει το πολιτικό σύστημα στους δικούς του ρυθμούς και να πάει τις αποκαλύψεις μέχρι εκεί που τον συμφέρει, με βάση την υπερασπιστική του γραμμή. «Μέχρι τώρα έχει δείξει ότι δίνει ονόματα με το σταγονόμετρο και ουδείς γνωρίζει μέχρι πού θα φθάσει», λέει ο συνομιλητής μας.
Από την ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ

Η μέρα της Μεγάλης Μητέρας της Μεσογείου

Η Παναγία Θεοτόκος Μαρία, Μεγάλη Μητέρα της Μεσογείου, ακοίμητη και στοργική παρακολουθεί τα πλήθη που διαπλέουν το ελληνικό αρχιπέλαγος. Εδώ αγναντεύει το Αιγαίο από τον οίκο της στο σύμπλεγμα ναών της...

Παραπορτιανής Μυκόνου. Το μελτέμι ταράζει το πέλαγος και δροσίζει προσκυνητές, περιηγητές, θαλασσοπόρους, παραθεριστές και εργαζομένους του Δεκαπενταύγουστου, στην κορυφαία στιγμή του καλοκαιριού. Ο ελληνισμός, η χριστανοσύνη, όλοι οι άνθρωποι της Μεσογείου γιορτάζουν.
Από την ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ

Τα χαμένα βήματα του Λεωνίδα...

«Το ακριβές σημείο της μάχης; Τι να σας πω, κάπου εδώ γύρω». Ο Πέτρος, υπάλληλος του βενζινάδικου «Θερμοπύλες », δείχνει αόριστα, με το γεμάτο γράσα χέρι του, κάπου πίσω από ένα χαμηλό κτίσμα, όπου προσφέρονται φαγητά... διόλου ανάλογα της σπαρτιατικής διατροφής. Μάλλον θα του κάνουν συχνά την ίδια ερώτηση, ιδίως μετά την ταινία «300». «Εντάξει, σε όλους λέω τα ίδια:Δεν υπάρχει και τίποτε σπουδαίο για να δεις. Είναι μόνον το μνημείο του Λεωνίδα κι ο λόφος... Γι΄ αυτό φεύγουν απογοητευμένοι». Η αλήθεια είναι ότι η εμπειρία της επίσκεψης στις Θερμοπύλες, όπου το καλοκαίρι του 480 π.Χ. ένα μικρό στρατιωτικό σώμα από τη Σπάρτη κατέκτησε τη δόξα, με τους οπλίτες του να πέφτουν μέχρις ενός σε μια προσπάθεια να εμποδίσουν τους πέρσες εισβολείς να περάσουν από τα στενά και να κατευθυνθούν προς Νότον, μπορεί να αποδειχθεί απογοητευτική. Εκτός και αν διακατέχεται κανείς από επική διάθεση και διαθέτει πολλή φαντασία.

Το μέρος κατ΄ αρχάς έχει αλλάξει σε εκπληκτικό βαθμό από την αρχαιότητα. Δεν υπάρχει πλέον εκείνο το...

στενό πέρασμα ανάμεσα στη θάλασσα και στα βουνά το οποίο καθιστούσε τη θέση στρατηγικής σημασίας, επιτρέποντας στον βασιλιά των Σπαρτιατών Λεωνίδα και στο ένδοξο στράτευμά του με τις κόκκινες χλαμύδες να ανακόψουν τελικά την πορεία των ορδών του εχθρού, προκαλώντας το πρώτο- και θανατηφόρο- «μποτιλιάρισμα» στην Ιστορία. Τώρα, από τις υπώρειες του όρους Καλλίδρομο ως τα νερά του Μαλλιακού κόλπου εκτείνεται, σε βάθος μεγαλύτερο των πέντε χιλιομέτρων, μια μεγάλη πεδιάδα που δημιουργήθηκε από τις αποθέσεις των ποταμών στη διάρκεια αιώνων. Ετσι όπως είναι τώρα το σκηνικό, η όλη ιστορία της μάχης μοιάζει ακατανόητη. Επιπλέον το αρχαίο τοπίο διασχίζεται τώρα από την Εθνική οδό Αθηνών- Θεσσαλονίκης και ο θόρυβος των φορτηγών πνίγει τον μακρινό απόηχο από τα βήματα του στρατού του Μεγάλου Βασιλέως.

Η ταινία «300», παρά τις κακές κριτικές που δέχθηκε για την εχθρική προς τους Πέρσες οπτική της, που άγγιζε τον ρατσισμό και την ομοφοβία, αλλά και για τις παρεκτροπές της από την ιστορική πραγματικότητα όσον αφορά τους αρχαίους Ελληνες, ενίσχυσε το ενδιαφέρον για τις Θερμοπύλες. Ετσι όλο και περισσότεροι τουρίστες, ξένοι αλλά και Ελληνες (η ταινία γνώρισε αποθεωτική υποδοχή στις αίθουσες), σταματούν εδώ για μια γρήγορη επίσκεψη. Οι ελλείψεις όσον αφορά την πληροφόρηση αναμένεται μάλιστα να καλυφθούν σύντομα με τη δημιουργία ενός μικρού μουσείου το οποίο προβλέπεται να ανοίξει απέναντι από το μνημείο του Λεωνίδα, πίσω από τον λόφο Κολωνό (έχει σχεδόν ολοκληρωθεί).

Τη φυσική πύλη εισόδου προς την καρδιά της Ελλάδας δηλώνει σαφώς το δεύτερο συνθετικό της λέξης «Θερμοπύλες». Ταυτόχρονα όμως ο πληθυντικός αριθμός υποδεικνύει και την ύπαρξη τριών διαδοχικών σημείων, όπου βρίσκονταν ισάριθμα στενά περάσματα, κάνοντας την πρόσβαση δυσκολότερη. Ο Λεωνίδας λοιπόν αποφάσισε να υπερασπιστεί το δεύτερο πέρασμα-πύλη, το κεντρικό, που είχε πλάτος περίπου 20 μέτρων, εκμεταλλευόμενος και την ύπαρξη ενός παλαιού τείχους που είχαν κτίσει οι Φωκαείς και που ο ίδιος ενίσχυσε. Οσον αφορά εξάλλου το πρώτο συνθετικό της λέξης, «θερμό-», αυτό προκύπτει από τις πηγές θερμού νερού που υπήρχαν τότε και τώρα στην περιοχή.

Προχωρώντας από το βενζινάδικο προς το βουνό, κάτω από τον ανελέητο ήλιο (μήπως τους 300 που πολέμησαν μέσα στο κατακαλόκαιρο δεν τους σκότωσαν οι Πέρσες αλλά ο ήλιος;) φθάνουμε σε ένα δασάκι, όπου ένας μικρός καταρράκτης καταλήγει σε μικρή δεξαμενή χαρίζοντας μια ειδυλλιακή αίσθηση δροσιάς. Αντί για νύμφες, όμως, στο νερό βρίσκεται ένας Ελληνας με μικροσκοπικό μαγιό, ο οποίος ωστόσο δεν παύει να ιδρώνει. Το νερό, βλέπετε, είναι ζεστό! Αν βουτήξεις το χέρι σου μέσα, νιώθεις δυσάρεστα. Αλλά το χειρότερο είναι ότι αναδύει μια δυσοσμία από θειάφι που πνίγει τον τόπο, λες και πρόκειται για μίασμα που βγαίνει από τα έγκατα του Αδη. Δίπλα, στο μικρό ασβεστωμένο σπιτάκι από όπου μπαίνει κανείς στη δεξαμενή, ένας άνθρωπος καθισμένος στον ίσκιο κάνει αέρα.

- «Ναι, εδώ είναι οι Θερμοπύλες. Τι ακριβώς ψάχνετε;» - «Ξέρω εγώ; Τους Σπαρτιάτες, τη μάχη, την ανδρεία...» Ο φύλακας μουρμουρίζει κάτι στα ελληνικά- κατανοητή γίνεται μόνον η λέξη «μ... άκα»- και ο επισκέπτης ξεκινά να βρει την άκρη μόνος του. Ακολουθώντας την πορεία των θειούχων υδάτων, με το πανδαιμόνιο των τζιτζικιών να θυμίζει τη στρατιά του Ξέρξη ενόσω ακονίζει τα όπλα της, φθάνουμε στην πυκνόφυτη πλαγιά του βουνού, γεμάτη πουρνάρια, κυπαρίσσια και πεύκα. Το μέρος είναι απομονωμένο αλλά και πολύ δημοφιλές, κρίνοντας από τα σημάδια από ρόδες, τα κουτιά μπίρας και τα χαρτομάντιλα. Ισως είναι τοπική παράδοση να έρχονται εδώ ζευγαράκια για να παίξουν τους οπλίτες και τις εταίρες. Η συσκευασία ενός προφυλακτικού μάρκας «Τrojan» («Τρώες») αποδεικνύει ότι υπάρχουν άνθρωποι με αληθινά επική αντίληψη περί ζωής!

Σ την περιοχή των πηγών δεν υπάρχει τίποτε να δεις. Ούτε ίχνος από το τείχος των Φωκαέων, που μάλλον βρίσκεται πιο ανατολικά. Προχωρώντας προς τα εκεί φθάνουμε σε ένα πλατύ ξέφωτο με θάμνους, για το οποίο κάποιοι συμπαθητικοί τροχονόμοι (υπάρχει ένας σταθμός της Τροχαίας μέσα στα πεύκα, κοντά στο κτίριο των θερμών πηγών) αποφαίνονται, αφού το έχουν συζητήσει μεταξύ τους, ότι είναι το κύριο θέατρο της μάχης.

Οι αξιωματικοί σπεύδουν προς διάσωση του μοναχικού ταξιδιώτη ο οποίος, μιμούμενος τον κόμη Αλμασι (τον ήρωα της ταινίας «Ο άγγλος ασθενής») τριγυρίζει ώρες τώρα μέσα στη σκόνη διαβάζοντας Ηρόδοτο και κοιτάζοντας χάρτες, χωρίς καπέλο μέσα στο λιοπύρι. Οι αστυνομικοί τον συμβουλεύουν να φορέσει καπέλο, να πίνει πολλά υγρά και να πάρει έναν υπνάκο και αποχωρούν με τα όπλα στη ζώνη, ενώ ο επισκέπτης διαβάζει μεγαλόφωνα την ιλιγγιώδη περιγραφή του τεράστιου και γραφικού στρατού του Ξέρξη, ο οποίος, σύμφωνα με τον ιστορικό, άδειασε ολόκληρη την Ασία για να συγκεντρώσει «δύο εκατομμύρια τριακόσιες δέκα επτά χιλιάδες άνδρες, χώρια οι δούλοι».

Η αλήθεια είναι ότι το νούμερο είναι τεράστιο και σήμερα δεν γίνεται απολύτως αποδεκτό. Από την άλλη όμως είναι αδιαμφισβήτητο ότι ο Ξέρξης ήταν επικεφαλής ενός στρατού πέρα από κάθε όριο. Απέναντι σε αυτούς και «με στόχο να μην μπορέσουν οι βάρβαροι να μπουν στην Ελλάδα», ώστε να υπάρξει χρόνος για τη συγκέντρωση ενός μεγαλύτερου στρατού, ο Λεωνίδας παρέταξε τους 300 Σπαρτιάτες του (τον βασικό πυρήνα των δυνάμεών του) και επίσης τα άλλα ελληνικά στρατεύματα που ήταν υπό τις διαταγές του: Κάπου 5.000 οπλίτες.

O ι Σπαρτιάτες ήταν ασφαλώς η αφρόκρεμα των δυνάμεων που αντιπαρέταξε η Ελλάδα στον εισβολέα εκείνες τις κρίσιμες στιγμές. Εκπαιδευμένοι στρατιωτικά από τα πέντε τους χρόνια με μεθόδους που μπροστά τους οι πεζοναύτες θυμίζουν παιδική χαρά, το να πηγαίνουν στον πόλεμο ήταν σαν εκδρομή, συγκριτικά με την καθημερινή τους ζωή. Ασκημένοι με τρόπο βάναυσο στην πειθαρχία, σκληροί στο έπακρο, αληθινές φονικές μηχανές όταν έμπαιναν στη μάχη στοιχημένοι, με τις βαριές ασπίδες που είχαν ενίσχυση από χαλκό μπροστά τους και με ορθωμένες τις μακριές λόγχες τους (τα σπαθιά τους αντιθέτως ήταν κοντά, αλλά κανείς δεν τολμούσε να πει τίποτε για αυτό), παρουσίαζαν ένα τρομακτικό θέαμα. Εκαναν επίθεση υπό τον ανατριχιαστικό ήχο των αυλών και τους άρεσε να απαγγέλλουν πολεμική ποίηση του ποιητή Τυρταίου. Στη μάχη σώμα με σώμα έσπρωχναν μαζικά με τις ασπίδες (ο ωθισμός των οπλιτών) και κλάδευαν τον εχθρό σαν άλλοι Ηρακλείδες. Ηταν εν τέλει η πιο παράξενη επιλογή ως σύμβολα της ελευθερίας της Ελλάδας και του αγώνα για την επιβίωση της δημοκρατίας, από την άλλη όμως είχαν ένα αδιαμφισβήτητο προσόν: Ηταν γενναίοι. Ενώ περίμεναν την πρώτη επίθεση των Περσών, χτένιζαν τα μαλλιά τους. Και στις Θερμοπύλες ήταν η πιο μεγάλη τους ώρα.

Υστερα από δύο ημερών άκαρπες μετωπικές επιθέσεις με τεράστιες απώλειες, οι Πέρσες με τη βοήθεια του απαραίτητου προδότη Εφιάλτη ανακάλυψαν ένα μονοπάτι στο βουνό (την ατραπό Ανωπαία), που τους επέτρεψε να περάσουν στα μετόπισθεν των Ελλήνων. Τότε ο Λεωνίδας, βλέποντας ότι είχαν όλα χαθεί, επέτρεψε στο υπόλοιπο στράτευμα να φύγει και πήρε την απόφαση να μείνουν αυτός και οι Σπαρτιάτες του για να πολεμήσουν μέχρι θανάτου. Ο Ηρόδοτος προσυπογράφει την εκδοχή ότι η τιμή εμπόδιζε τους Σπαρτιάτες να εγκαταλείψουν τη θέση την οποία είχαν πάει να υπερασπιστούν.

Η μάχη, στην οποία υπήρξαν κάποιοι πιο γενναίοι μεταξύ των γενναίων (όπως ο Διηνέκης που απάντησε ότι δεν τον πείραζε που τα περσικά βέλη έκρυβαν τον ήλιο γιατί έτσι θα πολεμούσαν στη σκιά), ανέδειξε και κάποιους δειλούς. Πιο γνωστός, ο Αριστόδημος, επέστρεψε στην πόλη του όπου τον φώναζαν «ο δειλός», πράγμα βαρύ, ειδικά αν ζούσες εκείνη την εποχή στη Σπάρτη. Ξέπλυνε την ντροπή του όμως στη μάχη των Πλαταιών (σήμερα μια άνυδρη, ξερή πεδιάδα γεμάτη γαϊδουράγκαθα) στην οποία, αντί να δείξει ξανά δειλία, όρμησε σαν τρελός εναντίον των Περσών οι οποίοι τον σκότωσαν προς μεγάλη ικανοποίηση όλων, πιθανώς και δική του.

Στο σημερινό πλάτωμα των Θερμοπυλών που διασχίζει η Εθνική οδός, στην αρχαιότητα υπήρχε θάλασσα. Στην απέναντι πλευρά του δρόμου βρίσκεται το μνημείο του 1955 σε μνήμη της μάχης, στο οποίο κυριαρχεί το γιγάντιο μπρούτζινο άγαλμα του Λεωνίδα σε μια αέναη γιγαντομαχία με τους φρικαλέους πυλώνες υψηλής τάσης πίσω του. Για να το πλησιάσουμε, πρέπει να διασχίσουμε τον αυτοκινητόδρομο με ταχύτητα ανέμου και με τεταμένη την προσοχή, αφού η κυκλοφορία των οχημάτων είναι έντονη και στα δύο ρεύματα. Φθάνουμε έτσι μπροστά στον τεράστιο Σπαρτιάτη με ταχυπαλμία, με αισθήματα δέους, αλλά και οργισμένοι από την τρομακτική ελληνική συνήθεια να οδηγούν και στην ακριανή λωρίδα.

Ο Λεωνίδας υπομένει στωικά την κάψα με το ακόντιό του να σημαδεύει το βουνό, ενώ τα μάτια του κρύβονται κάτω από την περικεφαλαία με το ψηλό λοφίο. Στο βάθρο βρίσκεται η λακωνική επιγραφή «Μολών Λαβέ», η θρυλική απάντηση που έδωσε στον απεσταλμένο του Ξέρξη ο οποίος του ζητούσε να παραδώσει τα όπλα (η ίδια σήμερα κοσμεί το έμβλημα του 1ου Σώματος Στρατού).

Τ ο καλύτερο σημείο για να θαυμάσει κανείς το κολοσσιαίο άγαλμα μέσα στο λιοπύρι είναι από κάτω προς τα επάνω, λόγω κάποιας σκιάς που δημιουργεί γύρω του, όμως οι τουρίστες σού ζητούν να φύγεις για να φωτογραφηθούν... Ενας ισπανός τουρίστας μάλιστα κάνει σαρκαστικά σχόλια σχετικά με την ανατομία του γυμνού Λεωνίδα. Ο μπρούτζος μοιάζει να τρέμει από την προσβολή, αλλά μάλλον φταίει το φορτηγό που περνάει. Στα αριστερά του μνημείου, το οποίο έχει στηθεί για τον βασιλιά και τους Σπαρτιάτες του, βρίσκεται ένα πολύ πιο διακριτικό, του 1997, αφιερωμένο στους Θεσπιείς, τους «δεύτερους» της μάχης των Θερμοπυλών. Σε μικρή απόσταση όμως ένα παγκάκι και μία βρυσούλα, βολικά τοποθετημένα και τα δυο κάτω από μια συκιά, μας βοηθούν να συνέλθουμε. Αλλά η δική μας «μάχη» συνεχίζεται. Πρέπει να συνεχίσουμε, να επιστρέψουμε στην άλλη πλευρά του αυτοκινητοδρόμου(!) και να ανεβούμε στο τελευταίο σημείο του δράματος των Θερμοπυλών: Στον μικρό λόφο που ονομάζεται Κολωνός.

Οι ανασκαφές του μεγάλου αρχαιολόγου Σπυρίδωνος Μαρινάτου στις Θερμοπύλες το 1939 επέτρεψαν την ταύτιση της θέσης της τελικής πτώσης των Σπαρτιατών με τον λόφο Κολωνό, όπου βρέθηκε μεγάλος αριθμός από αιχμές βελών. Αυτά τα βέλη επαλήθευσαν την αφήγηση του Ηρόδοτου- και τη μετέπειτα λαϊκή απεικόνιση- με τους τελευταίους οπλίτες να πολιορκούνται από παντού, πνιγμένοι σε μια βροχή από εκτοξευόμενα βέλη. Στην κορυφή αυτού του μικρού λόφου, δίπλα στη σύγχρονη πλάκα που βρίσκεται στο έδαφος, με το περίφημο επιτάφιο επίγραμμα του Σιμωνίδη του Κείου «Ω ξειν αγγέλειν Λακεδαιμονίοις ότι τήδε κείμεθα τοις κείνων ρήμασι πειθόμενοι», το βάρος των έντονων συναισθημάτων που γεννούν οι Θερμοπύλες συμπυκνώνεται και ξεχύνεται τελικά, κατακλύζοντας τον επισκέπτη.

Μπορεί να φταίει η ζέστη, η κούραση ή ο πολύς Ηρόδοτος, όμως οι εικόνες της μάχης, το πανδαιμόνιο, η μυρωδιά των ιδρωμένων σωμάτων, του φόβου και του αίματος μοιάζουν να αναβλύζουν από τις φλογισμένες πέτρες, ακόμη και από το χώμα. Και ανακαλύπτουμε ότι ακόμη βρίσκονται εδώ εκείνοι οι σπαρτιάτες οπλίτες, περιβεβλημένοι με «θάρρος που το όπλιζε η οργή», να υπομένουν, ενώ κοιτάζουν καταπρόσωπο τον θάνατο. Σφίγγουν στα δόντια τους το πείσμα σαν ξινό φρούτο, όπως θα έλεγε και ο Γιάννης Ρίτσος. Αιώνιοι, ακαταμάχητοι ακόμη και στην ήττα, γραπωμένοι σε αυτό το κομμάτι της Ιστορίας, σε αυτό το ασήμαντο κομμάτι Ελλάδας, το οποίο λαμπρύνει η ανδρεία, σπαρμένη σε κάθε του γωνιά.
Από ΤΟ ΒΗΜΑ

Στο Μόλυβο στη Μυτιλήνη οι πρόεδροι Γεραρής και Λαμπρινόπουλος....

"Δεν έχουμε πια κανένα νόημα ύπαρξης" ...
Σύνοδος προέδρων στο πρωτοκαθρεδρία, βέβαια, την έχει ο πρόεδρος και ποιητής και κάτοικος του χωριού, Λευτέρης Παπαδόπουλος. Αυτές τις μέρες βρέθηκαν εκεί και οι πρόεδροι της Αρχής Προστασίας Προσωπικών Δεδομένων, Χρίστος Γεραρής και της άλλης Αρχής για τη Διασφάλιση του Απορρήτου των Επικοινωνιών (ΑΔΑΕ) , Ιωάννης Λαμπρινόπουλος. Στο...

διπλανό τραπέζι ο ωτακουστής του Ν-Ν κατέγραψε την εξής στιχομυθία.
-Τον άλλο μήνα μάλλον θα πρέπει να κάνουμε την κίνηση εμείς (Γεραρής) .
-Έχεις δίκιο. Τι νόημα έχει να υπάρχουν οι δυο αυτές Αρχές χωρίς καμιά δυνατότητα ουσιαστικής παρέμβασης (Λαμπρινόπουλος) .
Τους θυμώσαν και τους δύο και με το δίκιο τους ετοιμάζονται για ηρωική έξοδο...