Γράφει ο Βαγγέλης Καραμανωλάκης Πιστός μέχρι το τέλος στο κόμμα που τον θυσίασε...
Στις 25 Νοεμβρίου 1952 συλλαμβάνεται από την Ασφάλεια. Δύο ημέρες μετά ο ραδιοσταθμός του ΚΚΕ από το Βουκουρέστι μεταδίδει ανακοίνωση της Κ.Ε., στην οποία ο Νίκος Πλουμπίδης καταγγελλόταν ως «από 28ετίας πράκτορας» της Ασφάλειας και των Άγγλων
Η ΑΝΤΙΚΟΜΜΟΥΝΙΣΤΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΤΟΝ
ΟΔΗΓΗΣΕ ΣΤΟ ΕΚΤΕΛΕΣΤΙΚΟ ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ, Η
ΚΟΜΜΑΤΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΤΟΝ ΚΑΤΗΓΟΡΗΣΕ
ΓΙΑ ΠΡΟΔΟΣΙΑ, Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΝ ΔΙΚΑΙΩΝΕΙ. ΟΝΙΚΟΣ ΠΛΟΥΜΠΙΔΗΣΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΘΗΚΕ,
ΑΛΛΑ Η ΥΠΟΘΕΣΗ ΠΛΟΥΜΠΙΔΗ ΕΧΕΙ ΑΦΗΣΕΙ
ΑΝΟΙΧΤΑ ΕΡΩΤΗΜΑΤΑ
Πενήντα πέντε χρόνια μετά την...
εκτέλεσή του, ο Νίκος Πλουμπίδης εξακολουθεί να διατηρείται ζωντανός στις μνήμες των ανθρώπων ως το θύμα μιας διπλής καταδίκης: πρώτα και κύρια ενός μισαλλόδοξου κρατικού μηχανισμού που, στο πλαίσιο μιας ψυχροπολεμικής αντικομμουνιστικής πολιτικής, τον οδήγησε στο εκτελεστικό απόσπασμα αλλά και της ηγεσίας του κόμματος του, το οποίο τον αποκήρυξε κατηγορώντας τον ως προδότη, με βάση ανύπαρκτα αποδεικτικά στοιχεία. Και είναι κυρίως αυτή η δεύτερη καταδίκη που βρέθηκε στο επίκεντρο της δημόσιας συζήτησης, καθώς αποτελεί μια από τις τραγικές στιγμές της ιστορίας του μεταπολεμικού ελληνικού κομμουνιστικού κινήματος, μια ιστορία γεμάτη λαμπρές στιγμές και παράλληλα σκοτεινά σημεία.
Ας δούμε, όμως, τα πράγματα από την αρχή.
Η υπόθεση
Στις 25 Νοεμβρίου 1952 ανακοινώθηκε από τις Αρχές η σύλληψη του «από οκταετίας κρυπτόμενου κομμουνιστή Νικόλαου Πλουμπίδη» . Φυματικός λόγω των κακουχιών που είχε περάσει από τα νεανικά του χρόνια, ο Πλουμπίδης ήταν γνωστός για την ακαταπόνητη δραστηριότητά του και την ικανότητά του να παραμένει ασύλληπτος. Ηγετικό στέλεχος του ΚΚΕ κατά τον Μεσοπόλεμο, μέλος της Κεντρικής Επιτροπής (Κ.Ε.) και στη συνέχεια του Πολιτικού Γραφείου (Π.Γ.), είχε εμπλακεί ενεργά στις εσωκομματικές διαμάχες την περίοδο 1939-1942, ενώ είχε αμφισβητήσει την ορθότητα του «ανοιχτού γράμματος» του Ζαχαριάδη, τον Οκτώβριο του 1940. Από το 1946 ανέλαβε, αρχικά με τα ηγετικά στελέχη του ΚΚΕ Χρύσα Χατζηβασιλείου και Στέργιο Αναστασιάδη και μετά το 1949 μόνος του, την καθοδήγηση της παράνομης οργάνωσης του ΚΚΕ στην Αθήνα.
Δύο ημέρες μετά τη σύλληψη, ο ραδιοσταθμός του ΚΚΕ από το Βουκουρέστι μετέδωσε ανακοίνωση της Κ.Ε., στην οποία καταγγελλόταν ο Πλουμπίδης ως «από 28ετίας πράκτορας» της Ασφάλειας και των Άγγλων, υπεύθυνος για τη σύλληψη και εκτέλεση του Νίκου Μπελογιάννη. Η ανακοίνωση βασιζόταν σε ένα ολιγοσέλιδο πόρισμα που είχε εγκρίνει το Π.Γ. τρεις μήνες πριν από τη σύλληψη και το οποίο παρέμεινε απόρρητο έως τη δεκαετία του 1990.
Το πόρισμα, βασισμένο σε εκθέσεις μελών του κόμματος που είχαν ζητηθεί από το Π. Γ., είχε μηδενική αποδεικτική αξία. Οι εκθέσεις παρουσίαζαν ελάχιστο τεκμηριωτικό υλικό, εμπλέκοντας ασημαντολογίες για το παρελθόν με ανυπόστατες υποθέσεις. Στόχος ήταν η συνολική πολιτική και ηθική εξόντωση του Πλουμπίδη. Η κατηγορία του χαφιεδισμού ακύρωνε όλη την αγωνιστική προσφορά του, καθώς άρχιζε από την ένταξή του στο κόμμα· η φυματίωση ήταν επαγγελματική κατασκευή, η ασκητικότητα έκρυβε έναν ανήθικο άνθρωπο. Ενοχοποιούνταν για όλα τα χτυπήματα της Ασφάλειας στο παράνομο κλιμάκιο της Αθήνας μετά το 1936. Παρότι μεγάλο μέρος των κατηγοριών αφορούσε τα πρόσφατα χρόνια της παρανομίας, απουσίαζε η αναφορά σε πληροφορίες ή εκτιμήσεις που προέρχονταν από την Ελλάδα Και αυτό, παρότι από την άνοιξη του 1949 με πρωτοβουλία νεαρών Επονιτών είχε δημιουργηθεί ένα δεύτερο καθοδηγητικό κέντρο, το οποίο βρισκόταν σε απευθείας επαφή με την εξόριστη κομματική ηγεσία και του οποίου ο υπεύθυνος Σταύρος Κασιμάτης διατύπωνε αμφιβολίες για τον Πλουμπίδη και τον μηχανισμό του.
Ο Πλουμπίδης δικάστηκε, καταδικάστηκε σε θάνατο και παρέμεινε στη φυλακή έως τις 14 Αυγούστου 1954, οπότε και εκτελέστηκε. Κατά τη διάρκεια της κράτησης και δίκης, ο Ραδιοφωνικός Σταθμός συνέχισε να μεταδίδει εκπομπές καταγγέλλοντας τον «προβοκάτορα». Αμφισβήτησε ακόμη και την εκτέλεση, λέγοντας ότι ήταν σκηνοθεσία των Αμερικανών. Το ίδιο διάστημα ο Πλουμπίδης αρνήθηκε να αποκηρύξει το ΚΚΕ, διακήρυξε τον σεβασμό στις αποφάσεις του Π.Γ. ακόμη και εάν ήταν λανθασμένες, όπως στη δική του περίπτωση, και ζήτησε την υποταγή όλων, συγγενών και φίλων, σε αυτές. Παράπεμψε, τέλος, τη δικαίωσή του σε μεταγενέστερο χρόνο, όταν το κόμμα θα επανεξέταζε την υπόθεσή του. Και ο καιρός δεν άργησε να έλθει.
Η αποκατάσταση
Το 1956, μετά την καθαίρεση του Ζαχαριάδη αποφασίστηκε η επανεξέταση της υπόθεσης από επιτροπή η οποία κατέληξε σε δυο διαφορετικά πορίσματα, τα οποία συνέκλιναν στην απαλλαγή του Πλουμπίδη, την αποκατάστασή του ως μέλος του ΚΚΕ και της Κ.Ε. και στην απόδοση ευθυνών στους Ζαχαριάδη, Μπαρτζώτα και Βλαντά. Το πρώτο πόρισμα απέδιδε ευθύνες όχι μόνο στη «ζαχαριαδική κλίκα»- όπως πρότεινε το δεύτερο το οποίο και εγκρίθηκε- αλλά και σε ολόκληρη την τότε Κεντρική Επιτροπή. Και τα δύο πορίσματα έθεταν τα προβλήματα στον στενό ορίζοντα μιας συγκεκριμένης ηγεσίας και όχι στην ευρύτητα της συγκρότησης και του τρόπου λειτουργίας ενός κομματικού μηχανισμού. Οι κυρίαρχες λογικές παρέμειναν καθώς πλέον η ζαχαριαδική ηγεσία, επωμιζόταν το σύνολο των ευθυνών. Η αποκατάσταση έγινε με μια λακωνική απόφαση της Κ.Ε. το 1958, η οποία περιελάμβανε και τους Γιώργη Σιάντο και Κώστα Καραγιώργη. Και βέβαια δεν έλαβε υπόψη τα γράμματα που ο Πλουμπίδης είχε γράψει από τη φυλακή και τα οποία για πολλά χρόνια μετά τη Μεταπολίτευση παρέμειναν στα χέρια της κομματικής ηγεσίας για να δημοσιευθούν μόλις το 1997 από την οικογένειά του (ΔημοσθένηςΠαπαχρίστου, Νίκος Πλουμπίδης Ντοκουμέντα Γράμματα από τη φυλακή 1953-1954 ).
Οι επιστολές
Οι επιστολές- σημειώματα από τη φυλακή συγκροτούν μια οιονεί απολογία του Ν. Πλουμπίδη απέναντι σε μια κατηγορία που δεν γνώριζε. Στις σελίδες τους υπερασπίζεται τις αποφάσεις του, ως ανώτατο κομματικό στέλεχος, σε κρίσιμα θέματα, αναδεικνύει τις διαφοροποιήσεις του ως επιλογές που συνδέονταν με τη συγκυρία και τις διαφορετικές εφαρμογές της κομματικής γραμμής. Κάποτε διαφαίνεται η θλίψη του για τη στάση του κόμματος, άλλοτε η προσωπική πικρία και το συναίσθημα της αδικίας από τους συντρόφους του.
Συναισθήματα που εξορίζει, καθώς θεωρεί ότι συσκοτίζουν τον πολιτικό χαρακτήρα της υπόθεσης, που είναι ο κυρίαρχος. Κρατώντας εμφαντικά την πίστη του στο Π.Γ. και στο κόμμα ως βασική γραμμή άμυνας, ο Πλουμπίδης διατηρεί όλα τα δικαιώματά του για το δικαστήριο της αύριον και παράλληλα κρατά γεμάτο το κιβώτιο της δικής του πορείας.
«Μη λυπάστε, εγώ τώρα θα ησυχάσω.
Ο θάνατος είναι μια αλλαγή της ύλης.
Έτσι είναι», έγραφε στο τελευταίο γράμμα του
Ο Βαγγέλης Καραμανωλάκης είναι λέκτορας Ιστορίας της Ιστοριογραφίας και Γ. Γρ. του Δ.Σ. των ΑΣΚΙ
NEA
Στην ενίσχυση των διμερών οικονομικών σχέσεων και στα ανθρώπινα δικαιώματα επικεντρώθηκαν οι συζητήσεις μεταξύ της Γερμανίδας καγκελαρίου Άγγελα Μέρκελ και του Ρώσου προέδρου Ντμίτρι Μεντβέντεφ στο θέρετρο Σότσι της Μαύρης Θάλασσας.
