Δεν περνά μία ημέρα χωρίς να χτυπήσει το καμπανάκι. Ακόμη και τα πιο απλά πράγματα, τα στοιχειώδη και αυτονόητα, μας υπενθυμίζουν ότι ζούμε σε μια (επιεικώς) παράξενη χώρα. Η Ελλάδα ναι μεν βρίσκεται στην Ευρωπαϊκή Ενωση, όμως είναι σε συνεχή απόκλιση από την Ευρώπη. Αυτή η ελληνική απόκλιση -τη συντηρούν αναχρονισμοί, εσωστρέφεια, φοβίες- εκτείνεται μέχρι και σε καίρια θέματα της πρόσφατης οδυνηρής ευρωπαϊκής Ιστορίας.Στις αρχές Απριλίου, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο με πολύ μεγάλη πλειοψηφία υιοθέτησε Ψήφισμα, το οποίο καταδικάζει απερίφραστα τα εγκλήματα του ναζισμού και του κομμουνισμού. Ε, λοιπόν, δεν βρέθηκε ούτε ένας...
Ελληνας ευρωβουλευτής να το υπερψηφίσει. Ολοι ανεξαιρέτως καταψήφισαν ή απείχαν. Εθνική ομοψυχία.
Το τελευταίο διάστημα, μεγάλα ευρωπαϊκά τηλεοπτικά δίκτυα εστιάζουν στο σκοτεινό παρελθόν της Ευρώπης κατά τον 20ό αιώνα. Στους δύο ολοκληρωτισμούς που την τσάκισαν: στον ναζισμό (με ειδική μνεία για το Ολοκαύτωμα) και στον κομμουνισμό (σταλινισμό αν προτιμάτε).
Με ειδικές εκπομπές. Με συζητήσεις και συνεντεύξεις. Με θεματικές βραδιές. Με ντοκυμαντέρ που αξίζει να λέγονται έτσι· ντοκυμαντέρ τα οποία είναι αποτέλεσμα διεισδυτικής έρευνας και μελέτης σε ιστορικά αρχεία και σε ανέκδοτα έως τώρα υλικά. Συγκλονιστικές εικόνες και μαρτυρίες.
Το BBC, η γαλλική δημόσια τηλεόραση FR3, η France24, αλλά και η γαλλογερμανική Arte (το κατ' εξοχήν ευρωπαϊκό κανάλι που αντιμετωπίζει τους τηλεθεατές πάντα ως πολίτες με κεφαλαίο Π) ενέταξαν στα προγράμματά τους τη θεματική ενότητα «Ευρώπη, ναζισμός, κομμουνισμός».
Ο «πατερούλης των λαών», όπως αντιλαμβάνεσθε, είχε την τιμητική του. Ειδικά η γαλλική τηλεόραση τον έχρισε δύο φορές «πρωταγωνιστή».
Πρώτα τον Μάρτιο, όταν στη FR3 προβλήθηκε το γαλλικής παραγωγής ντοκυμαντέρ «Φάκελλος Χίτλερ 462Α», που το θέμα του είναι η απόρρητη έκθεση που είχε κάνει ο Στάλιν για τον Φύρερ.
Δεύτερη φορά, τώρα ακριβώς (στις 7 και 8 Μαΐου), με το μνημειώδες τρίωρης διάρκειας ντοκυμαντέρ, το οποίο είναι παραγωγή του BBC και το υπογράφει ο Βρετανός Λόρενς Ρις, πολυβραβευμένος κινηματογραφιστής και συγγραφέας. Ο τίτλος του; «Μυστικές διαπραγματεύσεις: ο Στάλιν, οι Ναζί και η Δύση».
Ο Λόρενς Ρις θεωρείται μάστορας του ιστορικού ντοκυμαντέρ. Η προσέγγιση των θεμάτων του αιχμηρή και προσιτή στο ευρύ κοινό, αλλά χωρίς λαϊκιστικές ευκολίες. Αυτό το τελευταίο έργο του καλύπτει την περίοδο από το 1939 έως το 1945.
«Μυστικές διαπραγματεύσεις: ο Στάλιν, οι Ναζί και η Δύση». Σπάνιες κινηματογραφικές λήψεις από εκείνη τη φαιά εποχή παρουσιάζονται για πρώτη φορά. Και τι δεν έχει.
Ετσι, απλώς, για να πάρετε μιαν ιδέα: σκηνές από την «καθημερινή ζωή» στην πολωνική πόλη Λβοβ στη διάρκεια της κατοχής από τον Κόκκινο Στρατό, τότε που το Γερμανο-Σοβιετικό Σύμφωνο δούλευε ρολόι· εκτελέσεις λιποτακτών στρατιωτών του Κόκκινου Στρατού· εκδίωξη Πολωνών αστών από τα σπίτια τους και εγκατάσταση σε αυτά επιλεγμένων προλεταρίων· επιπλέον, μαρτυρίες συνταρακτικές θυμάτων και θυτών.
Παγώνει κυριολεκτικά το αίμα από τη μαρτυρία, ιδίως, ενός πρώην Σοβιετικού συνταγματάρχη (της διαβόητης NKVD). Με ανατριχιαστική ακρίβεια αφηγείται, δηλαδή περιγράφει, τη δολοφονία των 17.000 Πολωνών αξιωματικών και πολιτών από τους Σοβιετικούς στο δάσος του Κατύν, το 1940. Το φρικτό έγκλημα ο Στάλιν το «φόρτωσε» στον Χίτλερ. Η αλήθεια αποκαλύφθηκε το 1943, αλλά παρέμεινε ταμπού στην Πολωνία μέχρι την πτώση του κομμουνισμού το 1989.
Αυτή η εκ των έσω μαρτυρία αφιερώνεται εξαιρετικά σε όσους στην Ελλάδα ενοχλήθηκαν από την ταινία «Κατύν» του Αντρζέι Βάιντα. Και ενοχλήθηκαν επειδή ο διάσημος Πολωνός σκηνοθέτης έβαλε στην ίδια ζυγαριά το ναζιστικό με το σταλινικό καθεστώς. Τους καταλαβαίνω. Είναι ακόμη νωρίς για να το εμπεδώσουν· ίσως ύστερα από έναν-δύο αιώνες...
Στο κάτω κάτω ούτε οι Ελληνες ευρωβουλευτές, όπως είδαμε, το έχουν εμπεδώσει. Ολοι, ομόφωνα, απέρριψαν το Ψήφισμα που καταδικάζει τα εγκλήματα του ναζισμού και του κομμουνισμού.
Και να 'ταν μόνον οι ευρωβουλευτές... Στην Ελλάδα, η απόρριψη και καταδίκη του κομμουνισμού-σταλινισμού είναι, λίγο ως πολύ, ταμπού. Τον τόνο δίνουν, ακόμη, εκείνοι που έχουν καταπιεί τα Γκουλάγκ σαν να ήταν κουφέτα.
Πάντως, το BBC, η FR3, η France24, η Arte (και άλλα ευρωπαϊκά τηλεοπτικά δίκτυα) δεν νομίζω ότι ασχολούνται με τη σκοτεινή ιστορία Χίτλερ-Στάλιν, επειδή έχουν έλλειψη από ...θέματα. Απεναντίας, συμβάλλουν στην προσπάθεια να διαμορφώσουν οι Ευρωπαίοι κοινή θεώρηση απέναντι στην ευρωπαϊκή Ιστορία.
Φαντάζεστε την ελληνική δημόσια τηλεόραση να χρηματοδοτεί, όπως το BBC, ντοκυμαντέρ ή να κάνει ειδικές εκπομπές -συζητήσεις, αφιερώματα- με θέμα «Ευρώπη, ναζισμός, κομμουνισμός»; Οχι δα. BBC θα καταντήσουμε;
ΥΓ: Ο Οσάμα Μπιν Λάντεν γονατιστός στο χαλί, από τη μια το Κοράνι, από την άλλη το αυτόματο όπλο. Προσεύχεται ή συνεδριάζει. Στο βάθος, δύο μπουργκοφόρες ψιθυρίζουν: «Ωραία θα 'ταν, εάν κολλούσε τη γρίπη των χοίρων!». (Σκίτσο του Plantu, Le Monde).
ΤΕΤΑ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΥ Ελευθεροτυπία
