Ο Ζοζέ Μανουέλ Μπαρόζο σίγουρα δεν είναι προληπτικός. Πέρασε πέντε χρόνια στον 13ο όροφο του Μεγάρου Μπερλεμόν, στις Βρυξέλλες, και επιδιώκει να ανανεώσει για άλλα πέντε χρόνια την παραμονή του στο γραφείο του Προέδρου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Είναι ένα γραφείο ή μάλλον ένα σύμπλεγμα γραφείων διακοσμημένο σε απρόσωπο tech στυλ αλλά στολισμένο με πολυάριθμα έργα σύγχρονης πορτογαλικής τέχνης.«Είναι όλα δανεικά από το Ιδρυμα Γκιουλμπεκιάν της Λισαβόνας» μου εξηγούν συνεργάτες του Μπαρόζο. «Ο Πρόεδρος τα διάλεξε μόνος του και θα...
...μείνουν εδώ όσο θα μείνει και ο ίδιος. Είναι πολύ καλός γνώστης της σύγχρονης πορτογαλικής τέχνης».
Περιεργάζομαι με ενδιαφέρον αλλά αποφεύγω να σχολιάσω τις εικαστικές επιλογές του Προέδρου. Ομολογώ ότι οι γνώσεις μου στη σύγχρονη πορτογαλική τέχνη είναι εξαιρετικά περιορισμένες. Για να είμαι ακόμη πιο ειλικρινής, αγνοούσα ότι υπήρχε. Ο Πρόεδρος Μπαρόζο είναι ένας μάλλον άνετος και επικοινωνιακός άνθρωπος. Μιλάει άψογα αγγλικά και γαλλικά- υποθέτω και πορτογαλικά, αλλά δεν είμαι αρμόδιος να αποφανθώ... Χαμογελάει συχνά. Γελάει εύκολα. Η συζήτησή μας ξεκινάει με μια παρεξήγηση. Ο ίδιος έχει σχηματίσει την εντύπωση ότι η συνέντευξη θα είναι τηλεοπτική, του εξηγώ ότι στην ελληνική τηλεόραση το καλοκαίρι μπορεί να παίξει μόνο ως επανάληψη σίριαλ και επειδή δεν έχει καμία εμφανή φιλοδοξία να πάρει ρόλο στην «Πολυκατοικία»,
θεωρούμε την παρεξήγηση ως μη γενομένη. Πολύ απλά και φιλικά, θα έλεγα.
Η πρώτη αίσθηση που έχω στην κουβέντα είναι ότι ο Πρόεδρος της Επιτροπής αισθάνεται αδικημένος από τη δημόσια εικόνα του. Αυτό, τουλάχιστον, υποστηρίζει και ο κοινός καθηγητής μας στη Γενεύη, ο Ντούσαν Σιτζάνσκι, σε πρόσφατη εκτενή επιστολή του στην εφημερίδα «Le Μonde».
«Όταν ήλθα στις Βρυξέλλες δημιουργήθηκε μια καρικατούρα του εαυτού μου για πολλούς λόγους που δεν μπόρεσα να ελέγξω. Η οδηγία Μπολκεστάιν, για παράδειγμα, υιοθετήθηκε από την προηγούμενη Επιτροπή αλλά εγώ πλήρωσα το κόστος. Μου κόλλησαν την ετικέτα ενός υπερφιλελεύθερου,που δεν είμαι και ουδέποτε υπήρξα. Συντηρητικού, ακραίου φιλελεύθερου... Εγώ είμαι ένας κεντρώος μεταρρυθμιστής, αυτό λέω πάντοτε. Δεν είναι έγκλημα να είσαι φιλελεύθερος. Δεν είναι έγκλημα να είσαι συντηρητικός. Αλλά εγώ δεν είμαι ούτε το ένα ούτε το άλλο».
Μου υπενθυμίζει ότι το κόμμα του οποίου ηγήθηκε στην Πορτογαλία και ως αρχηγός της αντιπολίτευσης και ως Πρωθυπουργός είναι ένα τυπικό κόμμα της Κεντροδεξιάς, λαϊκό και μεταρρυθμιστικό, ενώ υπάρχουν και άλλα κόμματα που κινούνται στα δεξιά του.
Η ανάδειξή του στην Επιτροπή συνέπεσε με τη μεγάλη διαμάχη για το Ευρωπαϊκό Σύνταγμα. «Ιδίως στη Γαλλία,η συζήτηση ήταν πολύ έντονη. Μια ορισμένη μερίδα της Αριστεράς κατασκεύασε για μένα μια καρικατούρα προκειμένου να δημιουργήσει την εικόνα μιας ακραία φιλελεύθερης Ευρώπης. Και ξέρετε πόσο δύσκολο είναι να απαλλαγεί κανείς από μια ετικέτα».
Το ερώτημα είναι αν αυτή η εικόνα τον αδικεί.
«Είμαι υπέρμαχος μιας Ευρώπης ανοιχτής στον κόσμο αλλά και μιας προωθημένης κοινωνικής πολιτικής. Είμαι από αυτούς που πάντοτε υποστήριξαν την οικονομική και κοινωνική συνοχή,την αλληλεγγύη. Σε ορισμένους κύκλους,η πολιτική εικόνα μου έχει χρωματιστεί αρνητικά και μερικοί το χρησιμοποιούν».
Από μαοϊκός, μετριοπαθής
Θυμούμαι έναν θρύλο που έχω ακούσει και ξανακούσει: ότι ο Μπαρόζο ξεκίνησε την πολιτική του σταδιοδρομία ως... μαοϊκός! Δεν το αρνείται. Εξηγεί ότι την εποχή της δικτατορίας στην Πορτογαλία, κόμματα δεν υπήρχαν. Οποιος ήθελε να δραστηριοποιηθεί εναντίον της στο φοιτητικό κίνημα δεν είχε παρά μια επιλογή: τους κομμουνιστές ή τους μαοϊκούς. Επέλεξε τους μαοϊκούς. «Αλλά μετά την εδραίωση της δημοκρατίας έγινα μετριοπαθής» σπεύδει να διευκρινίσει- πόσο όλα αυτά θυμίζουν πολιτικές διαδρομές της ίδιας γενιάς στην Ελλάδα!
Γιατί, όμως, η ανανέωση της θητείας ενός πρώην μαοϊκού και νυν «κεντρώου μεταρρυθμιστή» Πορτογάλου προκαλεί τόσες αντιδράσεις; Ολα θα κριθούν τον Σεπτέμβριο στο Ευρωκοινοβούλιο, όταν η ομόφωνη πρόταση των 27 κρατών για μια δεύτερη θητεία Μπαρόζο θα τεθεί σε ψηφοφορία. Και εκεί τα πράγματα δεν είναι απλά.
Ο Μάρτιν Σουλτς από τους Σοσιαλιστές προειδοποίησε ότι ο Μπαρόζο «δεν θα πάρει πλειοψηφία αν δεν ιδρώσει το πουκάμισό του». Ο επικεφαλής των Φιλελευθέρων Γκι Φέρχοφσταντ ζητεί συγκεκριμένο πρόγραμμα ανάκαμψης της ευρωπαϊκής οικονομίας και προσθέτει: «Αν δεν δεσμευτεί, δεν θα τον ψηφίσουμε».
Ενώ ο Ντανιέλ Κον-Μπεντίτ, επικοινωνιακός πρωτεργάτης του κινήματος «Στοπ Μπαρόζο», προσφέρει και τη λύση: «Αφού ο κ.Μπαρόζο είναι ο χαϊδεμένος των κυβερνήσεων μπορούν να τον κάνουν Πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Ενωσης, θα ανοίξει έτσι μια πιο ενδιαφέρουσα συζήτηση για τον Πρόεδρο της Επιτροπής».
Πώς εξηγεί ο ίδιος τις αντιδράσεις; Κατ΄ αρχήν, η συγκυρία. Είναι προφανές ότι οι ευρωπαϊκές εκλογές δεν τον ευνόησαν. Η υποψηφιότητά του μπλέχτηκε στον προεκλογικό στίβο. Αλλά παρατηρεί: «Εχω την ομόφωνη υποστήριξη των κυβερνήσεων. Μερικοί θεωρούν ότι είναι απλό, δεν είναι. Είναι δημοκρατικά εκλεγμένες κυβερνήσεις και συνεργάστηκα με όλους με το ίδιο πνεύμα καλής πίστης και συνεργασίας, είτε είναι Σοσιαλιστές είτε είναι Φιλελεύθεροι.
Στην Επιτροπή, έχουμε ανθρώπους που προέρχονται από διαφορετικές πολιτικές οικογένειες.Μπορείτε να ρωτήσετε τους σοσιαλιστές ή τους φιλελεύθερους συναδέλφους μου,ποτέ δεν έκανα την παραμικρή διάκριση. Είμαι πολιτικός και κατανοώ ότι η πολιτική μπορεί να έχει μια πλευρά κομματισμού αλλά όχι υπερβολικού κομματισμού. Τουλάχιστον όχι στο επίπεδο της Επιτροπής. Η Επιτροπή οφείλει να διατηρεί την ανεξαρτησία της για να εκπροσωπεί το υπέρτερο ευρωπαϊκό συμφέρον.
Θεωρώ, λοιπόν, ότι έχω μια διπλή νομιμοποίηση. Με υπέδειξε το κόμμα που κέρδισε της ευρωπαϊκές εκλογές και με υπέδειξαν όλες οι κυβερνήσεις.Από την άλλη πλευρά, υπάρχει μια δυναμική κομματισμού, τη στιγμή που εγώ επιχειρώ να υιοθετήσω μια διακομματική προσέγγιση. Και αν με υποστηρίζουν και ο Θαπατέρο και η Μέρκελ και ο Χριστόφιας είναι επειδή αναγνωρίζουν αυτή τη μη κομματική προσέγγιση.Στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, όμως, επικρατεί μια κομματική δυναμική και αυτό το θεωρώ απολύτως φυσιολογικό».
Η διαχείριση της οικονομικής κρίσης Η εικόνα του «δεξιού» δεν είναι, πάντως, η μοναδική ένσταση που διατυπώνεται για μια νέα θητεία Μπαρόζο. Η διαχείριση της οικονομικής κρίσης από την Επιτροπή θεωρήθηκε εξαιρετικά άτολμη και αναιμική. Ηταν η βασική κριτική που του άσκησαν με κοινή δήλωσή τους πέντε πρώην πρωθυπουργοί, μεταξύ των οποίων και ο Κ. Σημίτης.
Ο ίδιος το αντικρούει.
«Η Επιτροπή ήταν στην πρώτη γραμμή της απάντησης στην κρίση. Σας θυμίζω ότι αυτό συνέβη στη διάρκεια της γαλλικής προεδρίας. Και τι θέλετε να σας πω;... Δεν μπορώ να κερδίσω την επικοινωνιακή μάχη από τον πρόεδρο Σαρκοζί!» Χαμογελάει, επικαλούμενος την κατανόηση του συνομιλητή του.
«Δεν είναι απλό!» συμφωνώ. «Αλλά όλες οι ιδέες που μπήκαν μπροστά προήλθαν από την Επιτροπή. Από εμάς ξεκίνησαν όλες οι πρωτοβουλίες. Πιστεύω ότι η Ευρώπη έδωσε μια πολύ συγκροτημένη απάντηση στην κρίση, αν λάβουμε υπ΄ όψιν ότι είμαστε 27 κράτη-μέλη».
Η κρίση, κατ΄ αυτόν, δεν έχει ακόμη κάνει τον κύκλο της. Η ανάκαμψη της απασχόλησης, άλλωστε, έχει πάντα έναν χρόνο καθυστέρηση σε σχέση με τη γενικότερη ανάκαμψη της οικονομίας.
«Όχι, η κρίση δεν έχει τελειώσει. Οι προβλέψεις μας μιλούν για ανάκαμψη το 2010 αλλά τα προβλήματα με την ανεργία θα συνεχιστούν. Πιστεύω πως όταν τα ερωτήματα αλλάζουν, πρέπει να αλλάζουν και οι απαντήσεις.Είμαι εναντίον του δογματισμού.
Είναι προφανές ότι αυτήν τη στιγμή πρέπει να προχωρήσουμε πολύ περισσότερο στην κοινωνική οδό. Είναι μια πολύ ενδιαφέρουσα συζήτηση και περιμένετε να δείτε με ποια πλευρά θα είμαι στη συζήτηση αυτή».
Η ένστασή μου είναι απλή. Η κρίση δεν ήταν μόνο μια επιδείνωση των οικονομικών μεγεθών αλλά και η χρεοκοπία μιας ολόκληρης αντίληψης, ενός συστήματος ιδεών για την οικονομία. Πώς μπορούμε τώρα να λέμε «παίρνω τους ίδιους και ξαναρχίζω»;
«Λέω πάντα ότι υπάρχουν δύο θεοί στους οποίους δεν πιστεύω. Ο Θεός Κράτος και η Θεά Αγορά. Σε αυτό το επίπεδο είμαι αγνωστικιστής. Οσοι πιστεύουν ότι το Κράτος μπορεί να τα κάνει όλα, σφάλλουν. Και όσοι νομίζουν ότι η Αγορά αρκεί, σφάλλουν επίσης. Σε κάθε συγκεκριμένη κατάσταση χρειάζεται η ενδεδειγμένη απάντηση. Πιστεύω ότι κάποιος μπορεί να είναι πραγματιστής και ταυτοχρόνως να έχει όραμα για την Ευρώπη».
Επικαλείται το παράδειγμα του Συμφώνου Σταθερότητας και της Ελλάδας για να εξηγήσει τι εννοεί όταν λέει ότι «δεν είμαι δογματικός».
«Το Σύμφωνο δεν είναι Θεός. Αλλά το ευρώ είναι ένας παράγοντας σταθερότητας, κυρίως για μια χώρα όπως η Ελλάδα. Είμαι υπέρ της κοινής λογικής. Να υπερασπιστούμε το Σύμφωνο Σταθερότητας, ναι!.. Αλλά και να αναγνωρίσουμε ότι βρισκόμαστε σε μια εξαιρετική κατάσταση και ότι πρέπει να το εφαρμόζουμε με μέγιστη ευλυγισία.
Να σας υπενθυμίσω ότι η υποτιθέμενη υπερ-φιλελεύθερη Επιτροπή μου είναι αυτή που αναθεώρησε το Σύμφωνο σε μια κατεύθυνση λιγότερο δογματική. Θα δούμε, λοιπόν, τα περιθώρια που έχουμε σε κάθε ιδιαίτερη περίπτωση».
Υπάρχει επικοινωνιακό έλλειμμα
«Πιστεύω ότι το αδύνατο σημείο μας ήταν η δυσκολία να μεταδώσουμε τα αποτελέσματα της δράσης μας.Πρέπει να σας το πω εντελώς ειλικρινά για να είμαι και αυστηρός και έντιμος. Δυστυχώς, δεν υπάρχει ένας κοινοτικός επικοινωνιακός χώρος. Εχουμε 27 εθνικούς χώρους, συν έναν χώρο “Βρυξέλλες”.
Παρά τη μεγάλη επένδυση που κάναμε, ακόμη και σε προσωπικό επίπεδο, η επικοινωνία μας δεν είναι στο επίπεδο των προκλήσεων. Μπορείς να έχεις την καλύτερη επικοινωνία Αυτή η Επιτροπή που ολοκληρώνει σε μερικούς μήνες τη θητεία της είχε αδύνατα σημεία;
και το καλύτερο μάρκετινγκ στις Βρυξέλλες αλλά οι άνθρωποι στην Ελλάδα διαβάζουν ελληνικές εφημερίδες και βλέπουν ελληνική τηλεόραση. Είναι πολύ σύνθετο».
Και ανακεφαλαιώνει: «Είναι ένα συστημικό επικοινωνιακό πρόβλημα. Δεν είναι προσωπικό, αλλά ως πρόεδρος αναλαμβάνω την ευθύνη του».
Φταίει η επικοινωνία, λοιπόν... Εδώ, ο Μπαρόζο επιστρέφει στη συνηθέστερη δικαιολογία των πολιτικών. Παρ΄ όλο που παραδέχεται ότι η σημερινή δουλειά του στην Επιτροπή είναι εντελώς διαφορετική από αυτήν που άφησε στην Πορτογαλία.
«Πριν,ήμουν πρωθυπουργός και αρχηγός της αντιπολίτευσης.Μπορώ, λοιπόν, να σας πω ότι γνωρίζω και τις δύο πλευρές. Είναι αλήθεια ότι εδώ δεν υπάρχει αυτόματη συμπολίτευση ή αντιπολίτευση. Πρέπει να συζητείς κάθε σχέδιο και κάθε πρωτοβουλία, σημείο προς σημείο.
Το παιχνίδι των κρατών-μελών
Από την άλλη πλευρά δεν αρνείται ότι υπάρχει ένα παιχνίδι των κρατών που δημιουργεί σοβαρό πρόβλημα εικόνας της Επιτροπής.
«Είναι λίγο το παιχνίδι των κρατών-μελών. Οταν τα πράγματα πάνε καλά, είναι δικό τους επίτευγμα. Οταν τα πράγματα πάνε άσχημα, φταίει η Επιτροπή ή η Ευρώπη. Οι πολιτικοί αρχηγοί θέλουν να επιστρέψουν στη χώρα τους έπειτα από ένα Ευρωπαϊκό Συμβούλιο και να πουν “εντάξει, νικήσαμε!”.
Προσωπικά, όταν ήμουν πρωθυπουργόςχρησιμοποιούσα πάντα μια παιδαγωγική ρητορική. Δεν μπορούμε στην Επιτροπή για Δεξιά εναντίον Αριστεράς,για νέους εναντίον παλαιών,για μεγάλους εναντίον μικρών ή για πλουσίους εναντίον φτωχών. Δεν υπήρξε ποτέ κατακερματισμός.
Νομίζω ότι τα κράτη-μέλη αναγνώρισαν τη συνεισφορά μου σε αυτόν τον τομέα και γι΄ αυτό πρότειναν την ανανέωση της θητείας μου. Ολοι, ομόφωνα, από τις πιο αριστερές έως τις πιο δεξιές κυβερνήσεις· και είμαι περήφανος για αυτό».
να κερδίσουμε παντού,υπάρχουν και άλλοι.Η Ευρώπη είναι η κουλτούρα του συμβιβασμού.Αλλες φορές κερδίζεις,άλλες φορές δεν μπορείς να κερδίσεις.
Αυτό, όμως, είναι ένα υπαρκτό πρόβλημα. Διότι οι εθνικές πολιτικές ηγεσίες- και τους κατανοώ διότι υπήρξα ένας από αυτούς- τείνουν να απευθύνονται στο εθνικό εκλογικό σώμα για να αναδείξουν τις επιτυχίες τους».
Οι καιροί είναι περίεργοι και ο Μπαρόζο εκφράζεται για τις κυβερνήσεις με τη μέγιστη προσοχή.
- Δεν θα μου πάρετε λέξη, λέει γελώντας, όταν με διάφορους τρόπους προσπαθώ να τον βάλω να κρίνει τις επιδόσεις της ελληνικής κυβέρνησης. Είναι άλλωστε συχνός επισκέπτης της χώρας μας, με διάφορες αφορμές, και αισθάνομαι ότι υπάρχει μια καλή προσωπική επικοινωνία με τον Κ. Καραμανλή. Ανήκουν άλλωστε στον ίδιο πολιτικό χώρο.
- Εχω επισκεφθεί τρεις φορές το νέο Μουσείο της Ακρόπολης, μου εξηγεί. Την πρώτη φορά ήταν ακόμη σκελετός. Το είδα σιγά σιγά να γεννιέται και τώρα πήγα στα εγκαίνια. Είναι καταπληκτικό.
Το βέβαιο είναι ότι η τύχη του Ζοζέ Μανουέλ Μπαρόζο θα κριθεί στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο σε δύο μήνες. Τότε, καμία ψήφος δεν θα τού είναι περιττή. Αλλά από την Ελλάδα μάλλον θα πρέπει να αρκεστεί στις ψήφους της ΝΔ.
(Από το ΒΗΜΑ)
