Αν προσέξει κάποιος τις φωτογραφίες στα μαγαζιά της Τουρκίας αλλά και τις γιγαντοαφίσες στους δημόσιους χώρους θα δει δύο πρόσωπα ταυτισμένα με τη σύγχρονη πολιτική ιστορία της χώρας. Η προσβολή τους σημαίνει άμεση φυλάκιση... Το πρώτο είναι ο Μουσταφά Κεμάλ Ατατούρκ - ιδρυτής της σύγχρονης Τουρκίας, θεμελιωτής του κοσμικού χαρακτήρα της και πρώτος πρόεδρος της χώρας. Το δεύτερο είναι ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν - πρώην δήμαρχος Κωνσταντινούπολης, πρωθυπουργός για τρεις συνεχόμενες θητείες (2003-2014) και 12ος πρόεδρος της Δημοκρατίας της Τουρκίας (2014 έως σήμερα). Αν αυτό λέει κάτι, οι σαραντάρηδες και τριαντάρηδες στην Τουρκία γνωρίζουν μόνο τον Ερντογάν. Εντούτοις, όλα τα χρόνια του 21ου αιώνα ο Ερντογάν μάλλον νιώθει σταθερά την ίδια ανοξείδωτη απειλή του κεμαλισμού, με έναν και μόνο πολιτικό αντίπαλο: τον Κεμάλ Ατατούρκ, ο οποίος όμως έχει πεθάνει εδώ και 74 χρόνια.
Το πρώτο παράδοξο είναι ότι ο Ερντογάν βίωσε την πολιτική απογείωση ως φυλακισμένος δήμαρχος της Κωνσταντινούπολης και έγινε υπολογίσιμη πολιτική φιγούρα στα διεθνή πολιτικά και διπλωματικά σαλόνια, αφότου το Ισλαμιστικό Κόμμα της Ευημερίας του Νετσμετίν Ερμπακάν -από το οποίο προερχόταν ο ίδιος- κρίθηκε παράνομο από το Τουρκικό Συνταγματικό Δικαστήριο. Το ίδιο γίνεται τώρα με τον Εκρέμ Ιμάμογλου. Στην Κωνσταντινούπολη άλλωστε, οι δύο ακτές του Βοσπόρου συμβολίζουν τα δύο -από τα πολλά- πρόσωπα της γειτονικής χώρας: το δυτικότροπο/κοσμικό του κεμαλισμού και το ανατολικότροπο/θεοκρατικό του ερντογανισμού.
Το άλλο παράδοξο (;) -στο οποίο εντοπίζεται θεσμικά ο πυρήνας του λεγόμενου «βαθέος κράτους» της Τουρκίας- είναι ότι οι κατηγορίες με τις οποίες φυλακίστηκε ο τότε δήμαρχος Ερντογάν είναι περίπου ίδιας τάξεως με αυτές που φυλακίζεται σήμερα ο δήμαρχος Ιμάμογλου, υποψήφιος για το χρίσμα του κεμαλικού Ρεπουμπλικανικού Κόμματος (CHP), αντίπαλος του Ερντογάν για τις εκλογές του 2028. Αν ο Ερντογάν είχε κατηγορηθεί για την απαγγελία ενός ποιήματος που θεωρήθηκε ως προτροπή για τέλεση αδικήματος και υποκίνηση σε θρησκευτικό ή φυλετικό μίσος, ο Ιμάμογλου σήμερα κατηγορείται για συνδρομή σε τρομοκρατική ομάδα και ως «ύποπτος αρχηγός εγκληματικής οργάνωσης». Τελευταίο παράδοξο είναι ότι η ελληνική πολιτική τάξη στηρίζει τους φυλακισμένους: τότε τον Ερντογάν, σήμερα τον Ιμάμογλου. Δεν είναι βέβαιο ότι αυτές οι εξελίξεις θα σηματοδοτήσουν το τέλος του Ερντογάν και την άνοδο του Ιμάμογλου στην εξουσία. Εάν ναι, θα πρόκειται για μία εναλλαγή εσωτερικού πολιτικού παραδείγματος που κατάγεται από τη δεκαετία του κεμαλικού 1920 και που συνέχει αυταρχικά την Τουρκία σε κράτος, με τον ένα ή τον άλλο τρόπο.
Επίσης, δεν είναι βέβαιο ότι η πιθανή μετάβαση της Τουρκίας από το μείγμα αντιδυτικής, εθνικιστικής και νεο-οθωμανικής ιδεολογίας του Ερντογάν στο μείγμα της δυτικότροπης, κοσμικής, κρατικιστικής ιδεολογίας των κεμαλιστών θα δημιουργήσει μια διαφορετική Τουρκία στα μέτρα που θα προσδοκούσε ο Μητσοτάκης, ο Μακρόν, ο Τραμπ, ο Πούτιν, ο Νετανιάχου ή ο Σι Τζιπινγκ (πρόκειται για ενδεικτική παράθεση ονομάτων).
Αυτό που συνάγεται από τις μεγάλες διαδηλώσεις κατά του καθεστώτος Ερντογάν είναι αυτό που συναγόταν το 1997 από τις μεγάλες διαδηλώσεις κατά του κεμαλικού καθεστώτος: ότι η Τουρκία δεν είναι μια «ενωμένη» χώρα στο πολιτικο-κοινωνικό πλαίσιο ανάλυσης. Οπως λ.χ. δεν είναι οι ΗΠΑ σήμερα, η Γερμανία, η Γαλλία, ίσως και η Ελλάδα. Συνεπώς, το μόνο ενδεχομένως που θα άξιζε να συζητηθεί είναι το κατά πόσο η Τουρκία σήμερα είναι τόσο ισχυρή περιφερειακή δύναμη. Η αλήθεια είναι ότι έχει αλλάξει πολλά πρόσωπα, σε σχέση με την Ευρώπη, σε επίπεδο διμερών σχέσεων και σε διεθνές επίπεδο. Η άποψη που βρίσκεται εγγύτερα της παραδοχής περί ισχυρής περιφερειακής δύναμης για την Τουρκία ορίζεται μάλλον με βάση αδυναμίες είτε της Ελλάδας (στον βαθμό που μας αφορά άμεσα) είτε της ίδιας της Ε.Ε. (που επίσης μας αφορά). Και αυτό είναι ένα θέμα που καθορίζει ευθέως τις ελληνοτουρκικές σχέσεις ή τις σχέσεις Τουρκίας-Ε.Ε. Τα πολλά πρόσωπα της Τουρκίας εμπλέκονται με τα πολλά πρόσωπα και τα πολλά συμφέροντα της Ευρώπης, των ΗΠΑ, των διεθνών οργανισμών, σε ένα περιβάλλον δύσκολο, έντονα ανταγωνιστικό, καχύποπτο και απρόβλεπτο.
Με δεδομένες τις παγκόσμιες πολιτικές εξελίξεις, οι πιθανές πολιτικές αλλαγές στην Τουρκία δεν σηματοδοτούν κάτι άλλο. Η Τουρκία συνήθως «εξάγει» τα προβλήματά της. Αλλωστε, η νέα εποχή Τραμπ αναβαθμίζει τον ρόλο της ισχύος και η ισχύς σηματοδοτεί το τέλος των βεβαιοτήτων. Η επίκληση του Διεθνούς Δικαίου από την ελληνική πλευρά δεν αρκεί, εφόσον δεν αναγνωρίζεται από την τουρκική πλευρά. Η κεμαλική παράδοση δεν χάιδεψε ελληνικές θέσεις. Ούτε ο Ερντογάν. Και το γεγονός ότι η Ελλάδα δεν προσκλήθηκε στη Γαλλία, στην πρώτη συνάντηση για το Ουκρανικό, αλλά προσκλήθηκε η Τουρκία, εγείρει πολλά ερωτήματα. Λέγεται ότι όποιος δεν είναι στο τραπέζι, είναι συνήθως στο μενού.
Θανάσης Βασιλείου
efsyn.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου