Το χαρτί στην πυρά;...

Γιατί καταρρέουν οι κυκλοφορίες των εφημερίδων στη χώρα σε πρωτοφανή παγκοσμίως επίπεδα και γιατί όλοι οι εμπλεκόμενοι θεσμικοί φορείς συμπεριφέρονται σαν να πρόκειται σχεδόν… για αναπότρεπτο φυσικό φαινόμενο... Η πρωτοβουλία της «Εφ.Συν.», που αναμένει ακόμη μια χειροπιαστή ανταπόκριση από τους θεσμικούς εκπροσώπους του Τύπου και την κυβέρνηση.

Πριν από δέκα μήνες ως «Εφημερίδα των Συντακτών» πήραμε την πρωτοβουλία να αποστείλουμε σε όλες τις ενώσεις του Τύπου -ιδιοκτήτες, εργαζομένους, τυπογράφους, διανομείς- επιστολή στην οποία προτείναμε μια απλή ιδέα: να κάτσουν οι εκπρόσωποί τους και να επεξεργαστούν μια κοινή πρόταση προς την Πολιτεία για την κρατική επιδότηση της επέκτασης του δικτύου πώλησης εφημερίδων και περιοδικών σε όλη τη χώρα, αλλά ιδιαίτερα στις τεράστιες νεκρές ζώνες της περιφέρειας, όπου η εφημερίδα είναι είδος υπό εξαφάνιση σε ακτίνα 100 και πλέον χιλιομέτρων. Στο ίδιο πλαίσιο τους καλούσαμε να εξετάσουν πρόταση κρατικής επιδότησης της ταχυδρομικής αποστολής των εντύπων, όπως συμβαίνει στο Βέλγιο και άλλες χώρες που αντιμετωπίζουν τη διατήρηση της έγχαρτης ενημέρωσης ως υπόθεση δημοκρατίας και πολιτικού πολιτισμού. Χωρίς να υστερούν καθόλου στη λεγόμενη ψηφιακή μετάβαση. Ποιος θα καταλογίσει, άραγε, «ψηφιακή καθυστέρηση» στην Ιαπωνία, όπου καθημερινά πωλούνται 20 εκατομμύρια φύλλα εφημερίδων;

Η Ελλάδα κινδυνεύει να γίνει η πρώτη χώρα στον κόσμο που η χάρτινη εφημερίδα θα εξαφανιστεί πριν την ώρα της! Δεν υπάρχει καμιά άλλη χώρα που οι πωλήσεις των εφημερίδων έχουν πέσει κάτω από το ένα χιλιοστό του πληθυσμού! Ισως μόνο στην υποσαχάρια Αφρική, και το επισημαίνουμε χωρίς ίχνος ρατσιστικής χροιάς.

Θα ήταν χρήσιμο να γνωρίζαμε πόσα σημεία πώλησης έχουν κλείσει από τότε που στείλαμε αυτή την επιστολή στις ενώσεις του Τύπου. Πόσο έχει συρρικνωθεί το δίκτυο πωλήσεων στην επικράτεια της χώρας. Εχουμε μια μικρή ένδειξη πάντως. Τούτο το καλοκαίρι το μοναδικό πρακτορείο διανομής της χώρας μετά βίας κράτησε ανοιχτά 100 εποχικά σημεία πώλησης. Πριν από κάποια χρόνια αυτά ήταν εκατοντάδες. Στη θερινή περίοδο οι εφημερίδες ανακτούσαν στην επαρχία ένα σημαντικό μέρος της κυκλοφορίας που λόγω διακοπών έχαναν στην Αθήνα και στα άλλα μεγάλα αστικά κέντρα.

Και το πράγμα γίνεται ακόμη χειρότερο. Η Ενωση Εφημεριδοπωλών πριν από μερικές εβδομάδες προειδοποίησε για το κλείσιμο εκατοντάδων σημείων πώλησης μέχρι το τέλος του χρόνου, γιατί πολύ απλά δεν αντέχουν την τεκμαρτή φορολόγηση. Η κυβέρνηση ουδέποτε απάντησε στο αίτημά τους για εξαίρεση, παρότι τα έσοδά τους είναι ορατά μέσω Πρακτορείου.

Αλλά την πιο ισχυρή ένδειξη για την τραγική συρρίκνωση του δικτύου πώλησης και την κατάρρευση των κυκλοφοριών των εφημερίδων την είδαμε στο συνέδριο που διοργάνωσε στις 11 Οκτωβρίου η Ενωση Ιδιοκτητών Ημερησίων Εφημερίδων Αθηνών. Στο πρώτο πάνελ της άκρως ενδιαφέρουσας ημερίδας, όπου τονίστηκαν το προβάδισμα και η υπεροχή της έντυπης ενημέρωσης σε εγκυρότητα, τεκμηρίωση, ανάλυση και ουσία, οι παρευρισκόμενοι -εκδότες, δημοσιογράφοι, εκπρόσωποι της διανομής, της τυπογραφίας, αλλά και της κυβέρνησης- άκουσαν εμβρόντητοι τα στοιχεία που παρέθεσε ο εκπρόσωπος του μοναδικού πρακτορείου διανομής, του «Αργους», για την τραγική μείωση των σημείων πώλησης και των κυκλοφοριών των εφημερίδων. Το γεγονός ότι τα στοιχεία «τρόμαξαν» ακόμη και παρευρισκόμενους εκπροσώπους της κυβέρνησης αφήνει μια αμυδρή ελπίδα ότι υπάρχουν ανακλαστικά αυτοσυντήρησης στο όλο σύστημα της ενημέρωσης.

Αλλά αυτή η μικρή στιγμιαία ένδειξη ανακλαστικών δεν σώζει την κατάσταση. Τι ακριβώς συμβαίνει; Εχουν όλες οι συνιστώσες του Τύπου αποδεχτεί μοιρολατρικά ότι ο θάνατος της έντυπης ενημέρωσης είναι αναπότρεπτος, οπότε ό,τι είναι να γίνει ας γίνει μια ώρα αρχύτερα; Μήπως γι’ αυτό έχουν οι περισσότερες εφημερίδες βγει από την επίσημη μέτρηση του Πρακτορείου; Τι είδους στρουθοκαμηλισμός είναι αυτός; Πώς θα μετρηθεί αυτή η αγορά στις πραγματικές διαστάσεις της; «Η δημοσίευσις ψυχή της δικαιοσύνης», λέει το απόφθεγμα του Μάγερ, αλλά για ποιο λόγο οι περισσότερες επιχειρήσεις Τύπου αυτοεξαιρούνται από αυτό που διεκδικούν ως δικαίωμά τους όταν αφορά τις «μετρήσεις» των άλλων;

Θα γίνει η Ελλάδα η πρώτη χώρα στον κόσμο που οι έγχαρτες εφημερίδες εξαφανίζονται γιατί πρέπει τάχα να σωθούν τα δάση της Σκανδιναβίας ή του Αμαζονίου από το να γίνουν χαρτοπολτός, μια και τα δικά μας αδυνατούμε να τα σώσουμε από πυρκαγιές; Θέλουμε οι εφημερίδες να γίνουν εικονική πραγματικότητα των πρωινών τηλεοπτικών και ραδιοφωνικών ενημερωτικών εκπομπών; Να διαβάζονται πρωτοσέλιδα εφημερίδων που δεν έχουν πάει καν στα περίπτερα;

Δεν έχουμε αυταπάτη, κάποια στιγμή ο κύκλος του χαρτιού θα κλείσει και η «καθημερινή προσευχή του αστού», όπως έλεγε ο Μαρξ για την εφημερίδα, θα πάρει κάποια άλλη μορφή. Αλλά μας φαίνεται αδιανόητο ότι η Ελλάδα θα γίνει η παγκόσμια εξαίρεση σε έναν κανόνα ομαλής μετάβασης, που διασώζει τις αναγνωστικές συνήθειες της βιομηχανικής εποχής. Δεν είναι κανονικό, δεν είναι φυσιολογικό, δεν είναι αποδεκτό, και από πολλές απόψεις είναι θέμα δημοκρατίας και πολιτικής κουλτούρας. Γιατί η εφημερίδα -καλή, κακή, δεξιά, κεντρώα, αριστερή, συντηρητική, ριζοσπαστική, κυβερνητική ή αντιπολιτευτική- είναι ένα μικρό πανόραμα του κόσμου. Λέει στους αναγνώστες «έτσι σου προτείνω να τον δεις σήμερα». Η εναλλακτική είναι η εξατομικευμένη ατζέντα ενημέρωσης που σου στέλνουν οι πλατφόρμες στο κινητό: πάρε μια συνταγή, ένα κουτσομπολιό, μια υπόδειξη για το πιο γαμάτο σουβλατζίδικο της Αθήνας κι από κάτω την είδηση ενός φοβερού τροχαίου, σπανιότατα μια είδηση για τα τρομερά που συμβαίνουν στον πλανήτη, ένας κόσμος κατακερματισμένος, ο καθείς στον κόσμο του ή στην κοσμάρα του.

Ως «Εφ.Συν.», συγγνώμη, αλλά δεν θα πάρουμε. Θα επιμείνουμε. Δεν θα ρίξουμε από τώρα το χαρτί στην πυρά. Θα επιμείνουμε να πιέζουμε όλες τις εμπλεκόμενες ενώσεις του Τύπου και την κυβέρνηση.

Γιάννης Κιμπουρόπουλος (Διευθυντής Σύνταξης της «Εφημερίδας των Συντακτών»)