Θα τον διαγράψει ή θα τον ρίξει...

Μπορεί ο Κυριάκος Μητσοτάκης να διαγράψει τον Αντώνη Σαμαρά; Μπορεί ο Αντώνης Σαμαράς να (ξανα)ρίξει μια κυβέρνηση Μητσοτάκη έπειτα από τριάντα και κάτι χρόνια; Και τα δύο ενδεχόμενα είναι στο τραπέζι και παράγουν κραδασμούς στο εσωτερικό της Ν.Δ...

Το πρώτο ερώτημα επανήλθε για λίγη ώρα την Τετάρτη το βράδυ, μετά την οργισμένη αντίδραση του πρώην πρωθυπουργού, μέσω των συνεργατών του, για την αποστροφή της ομιλίας του Κυριάκου Μητσοτάκη περί «χαριεντισμών» του με τον Νίκο Παππά. Διαγραφή για «διαρροή συνεργατών», όσο σκληρή κι αν είναι, και όχι για δημόσια δήλωση δύσκολα γίνεται. Σε κάθε περίπτωση, έπαιξε ρόλο για να καταλήξει τελικά ο πρωθυπουργός στο «όχι τώρα».

Δεν είναι η πρώτη φορά που το κυβερνητικό επιτελείο εξετάζει το ενδεχόμενο να διαγράψει τον πρώην πρωθυπουργό. Το ερώτημα είναι διαρκώς ανοιχτό από τη στιγμή που ο Αντώνης Σαμαράς αποφάσισε να μην βάζει φίλτρο στην κριτική του στον πρωθυπουργό. Σε σύμπλευση με τον Κώστα Καραμανλή, έχει αποδομήσει πλήρως την κυβερνητική πολιτική του Κυριάκου Μητσοτάκη.

Το πλησίασμα των δύο πρώην πρωθυπουργών άρχισε τον Σεπτέμβριο του 2022, στον απόηχο της υπόθεσης των υποκλοπών, για την οποία ο Κώστας Καραμανλής, σε μια οργισμένη τοποθέτηση -με αφορμή το μνημόσυνο για τον Γιάννη Κεφαλογιάννη-, είχε αποκαλέσει περίπου «ηλίθιο» τον Κυριάκο Μητσοτάκη. Η συνεννόηση των δύο υπογραμμίστηκε με γεύματα και κοινές δημόσιες εμφανίσεις. Αποκορύφωμα ήταν η εκδήλωση στο Πολεμικό Μουσείο, όταν από κοινού κατεδάφισαν το ηγετικό προφίλ του Κυριάκου Μητσοτάκη. Ο Κώστας Καραμανλής εκείνη τη φορά τον φωτογράφισε σαν «ανόητο».

Διαίρει και βασίλευε;

Επί του παρόντος, η τακτική του Κυριάκου Μητσοτάκη επιχειρεί να διαχωρίσει τους δύο πρώην πρωθυπουργούς. Έχει δηλώσει δημοσίως ότι δεν τους ταυτίζει. Μετά το τελευταίο επεισόδιο διέρρευσε ότι σύντομα θα καλέσει για συνάντηση τον Κώστα Καραμανλή. Από τη συνάντηση -αν γίνει- δεν θα προκύψει τίποτε, αλλά θα μείνουν οι εντυπώσεις.

Επιπλέον, ο Κυριάκος Μητσοτάκης θέλει να απομονώσει τον Αντώνη Σαμαρά και από την Κοινοβουλευτική Ομάδα της Ν.Δ., ώστε να περιορίσει την απήχησή του σε έναν πολύ στενό κύκλο «σαμαρικών» βουλευτών και να μειώσει την εμβέλεια μιας ενδεχόμενης αποχώρησης.

Καθώς η πορεία σύγκρουσης είναι δεδομένη, το ερώτημα είναι ποιο θα είναι το σημείο θραύσης. Από το Μέγαρο Μαξίμου διέρρευσε ότι αν ο Αντώνης Σαμαράς δεν ψηφίσει τον προϋπολογισμό, θα διαγραφεί. Η διαρροή εξέπληξε και το περιβάλλον Σαμαρά, που μέχρι τότε «δεν το είχε σκεφτεί». Παραδοσιακά η ψήφιση του προϋπολογισμού ενέχει τον χαρακτήρα ψήφου εμπιστοσύνης στην κυβέρνηση. Μη ψήφιση ισοδυναμεί με απόσυρση της εμπιστοσύνης. Δεν θα του κάνει τέτοιο δώρο ο Αντώνης Σαμαράς…

Με την πρόσφατη διαρροή των συνεργατών του ο Αντώνης Σαμαράς έθεσε το καίριο ζήτημα: τα ελληνοτουρκικά και η ενδοτική πολιτική του Κυριάκου Μητσοτάκη. Πολύ απλά: αν ο Κυριάκος Μητσοτάκης και ο υπουργός Εξωτερικών -που δεν φοβάται να κατηγορηθεί σαν «μειοδότης»- προχωρήσουν μέχρι το τέλος την προσέγγιση με την Τουρκία με τρόπο που να μην περιορίζεται ρητά και πέραν ερμηνειών στο μοναδικό θέμα της υφαλοκρηπίδας και ΑΟΖ, ο Αντώνης Σαμαράς και ομάδα βουλευτών θα το καταψηφίσουν και θα αποσύρουν και την εμπιστοσύνη τους στην κυβέρνηση.

Η διάσταση είναι βαθύτερη και είναι αμφίβολο αν το Μέγαρο Μαξίμου, μονίμως προσανατολισμένο στα οικονομικά deals και στην τεχνοκρατική διαχείριση της εξουσίας, την αντιλαμβάνεται. Έχει πολιτικό χαρακτήρα, ο οποίος συνυφαίνεται με την προσωπική και οικογενειακή ιστορία των δύο πρώην πρωθυπουργών. Αντώνης Σαμαράς και Κώστας Καραμανλής δεν κρύβονται, δεν περιορίζονται σε γκρίνια ή σε διαρροές, δεν εξαπολύουν ένα πυροτέχνημα για τα προσχήματα και μετά την απομάκρυνση της Προεδρίας της Δημοκρατίας δεν έχουν και τίποτα να περιμένουν. 

Εμφανίζονται σαν θεματοφύλακες και παράλληλα «σημαιοφόροι» μιας δομικά διαφορετικής εκδοχής της Ν.Δ., η οποία συνυφαίνεται με μια αντίληψη για την πορεία της χώρας ή του «έθνους» - σύμφωνα με τη δική τους ορολογία. Γι’ αυτό και η κριτική τους έχει μεν αιχμή τα ελληνοτουρκικά, αλλά επεκτείνεται σε όλο το φάσμα της κυβερνητικής πολιτικής: στην ενέργεια, στο Μεταναστευτικό σε σχέση με το Δημογραφικό, στον «δικαιωματισμό». Ωστόσο, δεν είναι πρόθυμοι να κάνουν το καθοριστικό βήμα και να έρθουν σε ρήξη και με τα επιχειρηματικά συμφέροντα που απομυζούν την ελληνική κοινωνία σε σύμπραξη με τη «Μαξίμου Α.Ε.».

«Αν τολμά, ας το κάνει»

Πώς απαντά η πλευρά Σαμαρά στην απειλή της διαγραφής; «Ας τολμήσει. Χάρη θα μας κάνει». Ήδη υπάρχει ένα ποσοστό περί το 20% πέραν της Ν.Δ. και ένα σημαντικό ποσοστό εντός του κόμματος που θα ήταν η φυσική δεξαμενή για ένα νέο κόμμα με καθαρά δεξιά χαρακτηριστικά. Κι αυτό μέσα σε ένα ευρύτερο ευρωπαϊκό περιβάλλον που χαρακτηρίζεται από την άνοδο της Ακροδεξιάς και με τον Τραμπ να επανέρχεται στις ΗΠΑ. Κάπου εδώ το ερώτημα συνδέεται με προσωπικά χαρακτηριστικά, με την ιστορία και την ηλικία του Αντώνη Σαμαρά.

Πέραν αυτών όμως, η Ν.Δ. είναι κόμμα-παράταξη με μακρά ιστορία. Μια διάσπαση ή μαζική αποχώρηση είναι πιθανή μόνο για μείζον εθνικό ζήτημα, ώστε να νομιμοποιείται στη συνείδηση της λαϊκής βάσης της παράταξης. Γι’ αυτό και είναι δύσκολο να γίνει. Αν προχωρήσει σε μια παρόμοια κατεύθυνση ο Κυριάκος Μητσοτάκης (μέσω μιας συμφωνίας για τα ελληνοτουρκικά), θα εντάσσεται στο πλαίσιο ενός ευρύτερου σχεδιασμού για συνολική αναδιάταξη των πολιτικών δυνάμεων, όπου οι συγγενείς ιδεολογικά ομάδες μέσα σε Ν.Δ. και ΠΑΣΟΚ (π.χ., νεοφιλελεύθεροι, εκσυγχρονιστές, οπαδοί του κατευνασμού) και αντίστοιχα σε Ν.Δ. και ακροδεξιό χώρο θα αναδιαταχθούν σε νέα πολιτικά υποκείμενα. Κάτι τέτοιο προϋποθέτει μια κρίση παρόμοια με την περίοδο 2010-2015. Το ανησυχητικό είναι ότι όσοι παρακολουθούν την οικονομική διαχείριση Μητσοτάκη δεν την αποκλείουν...

Σπύρος Γκουτζάνης - ΑΥΓΗ