Ζητούνται «πρόσφορες συνθήκες» για υφαλοκρηπίδα και ΑΟΖ...

Στρατιωτικοί και διπλωματικοί κύκλοι αποκρυπτογραφούν τα μηνύματα από τη Νέα Υόρκη για την ελληνοτουρκική προσέγγιση και το ενδεχόμενο παραπομπής της οριοθέτησης των θαλάσσιων ζωνών στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης... Για περισσότερο από έναν χρόνο παραμένει άγνωστο το περιεχόμενο της συζήτησης, αλλά, όπως σχολιάζουν διπλωμάτες, «ο ελληνοτουρκικός διάλογος προχωράει, αν κρατηθεί μακριά από τα φώτα της δημοσιότητας».

Η δήλωση του υπουργού Εξωτερικών Γιώργου Γεραπετρίτη στην ΕΡΤ, μετά τη συνάντηση των Κυριάκου Μητσοτάκη και Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν στη Νέα Υόρκη, ότι δόθηκε εντολή από τις ηγεσίες των δύο κρατών να διερευνήσουν «το έδαφος κατά πόσο υπάρχουν οι πρόσφορες συνθήκες για να εκκινήσουν οι συζητήσεις σχετικά με την οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας και της ΑΟΖ», έχει διττή ανάγνωση. Αφενός, η εντολή για διερεύνηση των «πρόσφορων συνθηκών», μετά από έναν χρόνο ελληνοτουρκικών επαφών και έπειτα από έξι συναντήσεις του Ελληνα πρωθυπουργού και του Τούρκου προέδρου, υποδηλώνει ότι η ελληνοτουρκική προσέγγιση προχωράει μεν, αλλά με αργούς ρυθμούς. Ετσι άλλωστε διατείνονται κυβερνητικές, διπλωματικές και στρατιωτικές πηγές καθ’ όλη τη διάρκεια της ελληνοτουρκικής προσέγγισης. Αφετέρου, το γεγονός ότι από τότε που ξεκίνησε ο ελληνοτουρκικός διάλογος είναι η πρώτη φορά που γίνεται επίσημη αναφορά στον πυρήνα των ελληνοτουρκικών διαφορών μπορεί να σημαίνει ότι η ελληνοτουρκική προσέγγιση βρίσκεται ήδη σε διαδικασία παραπομπής του ζητήματος οριοθέτησης των θαλάσσιων ζωνών στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης.

Αλλωστε στην πολιτική υπάρχουν πράγματα που γίνονται και δεν λέγονται και πράγματα που λέγονται και δεν γίνονται. «Ο ελληνοτουρκικός διάλογος προχωράει αν κρατηθεί μακριά από τα φώτα της δημοσιότητας» ήταν το σχόλιο έμπειρου διπλωμάτη τη στιγμή της εκκίνησης νέου γύρου ελληνοτουρκικού διαλόγου μετά τη συνάντηση Μητσοτάκη – Ερντογάν στο Βίλνιους τον Ιούλιο του 2023. Πράγματι, ο κύκλος των διερευνητικών επαφών την περίοδο 2002-2004, ο οποίος είχε καταλήξει στη σύνταξη προσχεδίου συνυποσχετικού για παραπομπή της διαφοράς της υφαλοκρηπίδας στη Χάγη, έμεινε εκτός δημοσιότητας. Η νέα προσέγγιση που επιχειρούν σήμερα Αθήνα και Αγκυρα ακολουθεί την ίδια πορεία. Για περισσότερο από έναν χρόνο παραμένει άγνωστο το περιεχόμενο της πολιτικής συζήτησης που γίνεται και αφορά την ουσία των ελληνοτουρκικών διαφορών. Το μόνο που είναι γνωστό είναι ότι οι ανοιχτοί δίαυλοι επικοινωνίας διατηρούν τα «ήρεμα νερά» στο Αιγαίο και συμβάλλουν στην προώθηση της «θετικής ατζέντας». Για την ταμπακιέρα, κουβέντα. Ούτε λόγος για τα χρονικά ορόσημα του ελληνοτουρκικού διαλόγου και τις πιθανές απολήξεις του.

Στην αποκωδικοποίηση των δηλώσεων του υπουργού Εξωτερικών η φράση «κλειδί» για το επόμενο βήμα στα ελληνοτουρκικά είναι οι «πρόσφορες συνθήκες», ενώ το ερώτημα που τίθεται είναι ποιες μπορεί να είναι οι συνθήκες που θα επιταχύνουν τον διάλογο ή θα τον οδηγήσουν στις καλένδες.

Το Κυπριακό

Η συνεργασία στη διαχείριση των μεταναστευτικών ροών, η απουσία τουρκικών προκλήσεων στο Αιγαίο εδώ και 15 μήνες, η αποφυγή εντάσεων και η μείωση των λεκτικών επιθέσεων από την τουρκική ηγεσία δύσκολα μπορεί να θεωρηθούν ικανές συνθήκες για να υποχωρήσει η διαχρονική καχυποψία και δυσπιστία που υπάρχει στην ελληνική κοινή γνώμη ώστε να προωθηθεί η επίλυση των ελληνοτουρκικών διαφορών. Το Κυπριακό ως διεθνές ζήτημα, παρότι δεν αποτελεί τμήμα της ατζέντας του ελληνοτουρκικού διαλόγου, είναι εγγεγραμμένο στην ελληνική συνείδηση ως μείζον εθνικό θέμα. Γι’ αυτόν τον λόγο, μολονότι ο Κ. Μητσοτάκης δεν αντέδρασε στην πρόκληση-έκκληση Ερντογάν από το βήμα των Ηνωμένων Εθνών προς τη διεθνή κοινότητα για αναγνώριση του ψευδοκράτους, από ανώτατη κυβερνητική πηγή διέρρευσε εσπευσμένα ότι το ζήτημα ετέθη στη συνάντηση με τον Ερντογάν, ο οποίος δεν απέκλεισε το ενδεχόμενο μιας νέας πρωτοβουλίας των Ηνωμένων Εθνών (την ώρα που γράφτηκε αυτό το κείμενο δεν είχε γίνει η ομιλία Μητσοτάκη στη Γ.Σ. του ΟΗΕ). Η ελληνική διπλωματία καταβάλλει προσπάθειες να ξεκινήσει εκ νέου ένας διάλογος για επίλυση στη βάση της δικοινοτικής ομοσπονδίας. Αναμφισβήτητα ένα τέτοιο ενδεχόμενο θα αποτελούσε «πρόσφορη συνθήκη» για να προχωρήσουν οι δύο πλευρές στην επίλυση του καθορισμού των θαλάσσιων ζωνών, ωστόσο ο Ταγίπ Ερντογάν φρόντισε να την υπονομεύσει από το βήμα της 79η Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ. Η κυβέρνηση Μητσοτάκη συζητά για το Κυπριακό αλλά αποφεύγει να το συσχετίσει με την ελληνοτουρκική προσέγγιση, διαμηνύοντας ότι είναι διεθνές ζήτημα. Η μη ένταξη του Κυπριακού στον ελληνοτουρκικό διάλογο είχε οδηγήσει τον Ανδρέα Παπανδρέου το 1988 να δηλώσει στη Βουλή mea culpa, όταν κατηγορήθηκε από την αντιπολίτευση και τον Τύπο ότι άφησε έξω από τη Συμφωνία του Νταβός το κυπριακό ζήτημα.

Η υπενθύμιση Δένδια για το «κλειδί» της αιγιαλίτιδας ζώνης

Ούτε οι κυβερνήσεις Οζάλ και Παπανδρέου μετά τη Συμφωνία του Νταβός, ούτε και οι κυβερνήσεις Σημίτη – Ερντογάν, κατά τη διάρκεια των διερευνητικών επαφών, κατάφεραν να οδηγήσουν το ζήτημα οριοθέτησης της υφαλοκρηπίδας στη Χάγη. Εκτός από την τουρκική εμμονή να διευρύνει διαχρονικά την ατζέντα των ελληνοτουρκικών διαφορών, από μόνη της η διαδικασία καθορισμού ΑΟΖ και υφαλοκρηπίδας σχετίζεται και με άλλα ζητήματα που αφορούν το εύρος των χωρικών υδάτων ή το εύρος του εθνικού εναέριου χώρου που καθορίζεται από το εύρος της αιγιαλίτιδας ζώνης. Ο υπολογισμός των ορίων της ΑΟΖ και της υφαλοκρηπίδας γίνεται με βάση το εύρος των χωρικών υδάτων. Για την Αθήνα όμως κάτι τέτοιο δεν ισχύει καθώς όλα τα συναφή ζητήματα απαλείφονται από το «αναφαίρετο δικαίωμα» της χώρας να επεκτείνει τα χωρικά της ύδατα από τα 6 ν. μ στα 12 ν.μ. «Η επέκταση της ελληνικής αιγιαλίτιδας ζώνης στα 12 ν.μ. θα επιλύσει το 95% των θεμάτων», σημείωσε πρόσφατα ο υπουργός Αμυνας Νίκος Δένδιας.

Το δικαίωμα επέκτασης της αιγιαλίτιδας ζώνης στα 12 ν.μ. δεν αποτελεί μόνο εθνική γραμμή αλλά είναι εγγεγραμμένο στην ελληνική συνείδηση ως «αναφαίρετο δικαίωμα». Επομένως το ερώτημα που τίθεται είναι αν οι συζητήσεις για ΑΟΖ και υφαλοκρηπίδα εκκινούν με δεδομένο το δικαίωμα επέκτασης των ελληνικών χωρικών υδάτων ή υπάρχει η διάθεση από την ελληνική πλευρά να «βάλει νερό στο κρασί της» για την καθολική επέκταση της αιγιαλίτιδας ζώνης και από την τουρκική πλευρά να υποχωρήσει από την απόφαση της Τουρκικής Εθνοσυνέλευσης, το 1995, ότι για την Τουρκία συνιστά casus belli η ενδεχόμενη επέκταση των ελληνικών χωρικών υδάτων στο Αιγαίο. Τα πεπραγμένα των προηγούμενων ελληνοτουρκικών προσεγγίσεων έχουν δείξει ότι τα ζητήματα του εύρους της αιγιαλίτιδας ζώνης και του εθνικού εναέριου χώρου συζητούνται αλλά κρατούνται μακριά από τη δημοσιότητα. Οταν διαρρέει το περιεχόμενο των συζητήσεων, εκτροχιάζεται ο διάλογος. Στην παρούσα φάση δεν υπάρχουν διαρροές. Οι δε δηλώσεις του υπουργού Εξωτερικών ενισχύουν την αίσθηση ότι η διευθέτηση των θαλάσσιων ζωνών προχωρά, εξ ου και η ανησυχία τόσο μέρους της αντιπολίτευσης, όσο και της εσωκομματικής αντιπολίτευσης της Ν.Δ.

Κώστας Αλατζάς

efsyn.gr