Κανόνας οι καθυστερήσεις των πτήσεων και όχι η εξαίρεση...

Μια από τις πιο αναξιόπιστες χώρες της Ευρώπης είναι η Ελλάδα το φετινό καλοκαίρι ως προς τον χρόνο αναχώρησης των αεροπορικών πτήσεων. Αν για κάποιο λόγο έχετε επιλέξει να ταξιδέψετε εντός της χώρας ή στο εξωτερικό έχετε περίπου 34% πιθανότητα να φύγετε έγκαιρα, όπως προκύπτει από τα τελευταία επικαιροποιημένα στοιχεία του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Ασφάλειας Αεροναυτιλίας, Eurocontrol... Παράλληλα, σύμφωνα με την Υπηρεσία Πολιτικής Προστασίας, σε επίπεδο-ρεκόρ όλων των εποχών έχει φτάσει η αεροπορική κίνηση σε ό,τι αφορά τον αριθμό υπερπτήσεων στην Ελλάδα, καθώς τα στατιστικά στοιχεία καταγράφουν προοδευτική άνοδο για τους μήνες Απρίλιο-Μάιο-Ιούνιο +2,7%, +3,9% και +4,5%, αντίστοιχα. Στις 21 Ιουλίου φέτος καταγράφηκαν 4.780 πτήσεις, αριθμός που ξεπέρασε το ρεκόρ ημερήσιας κίνησης του 2023, που ήταν 4.541 πτήσεις στις 5 Αυγούστου, μήνας ο οποίος κατά κανόνα είναι ο πιο κορεσμένος του έτους. Ομως δεν αρκεί η αύξηση των πτήσεων για να δικαιολογήσει τις σημαντικές καθυστερήσεις στα ελληνικά αεροδρόμια, οι οποίες ωστόσο δεν αποτελούν ελληνική πρωτοτυπία. Aκόμα και όταν δεν υπάρχουν βλάβες, όπως το παγκόσμιο ψηφιακό μπλακ άουτ της Clowdstrike, οι καθυστερήσεις των αεροπλάνων έχουν γίνει ο κανόνας και όχι η εξαίρεση. Κάθε μέρα στον κόσμο καθυστερούν περισσότερες από 30.000 πτήσεις για περισσότερα από 15 λεπτά και μερικές φορές υπάρχουν ακόμα και περισσότερες από 2.000 ακυρωμένες πτήσεις.

Το περασμένο καλοκαίρι στην Ευρώπη το 34% των πτήσεων είχαν καθυστερήσεις άνω των 15 λεπτών, έναντι 27% το 2019 (έτος αναφοράς προ Covid-19), αν και η αεροπορική κίνηση ήταν μεγαλύτερη εκείνη τη χρονιά. Το 2023 ήταν η χρονιά με τις μεγαλύτερες καθυστερήσεις τις τελευταίες δύο δεκαετίες. Πρόσφατη έκθεση του Eurocontrol κάνει λόγο για έλλειψη ευελιξίας στη βιομηχανία διαχείρισης της εναέριας κυκλοφορίας και για μια «ακαμψία» που συμβάλλει σημαντικά στην εμφάνιση καθυστερήσεων: δεν γίνεται επαρκής προγραμματισμός και δεν απασχολούνται αρκετοί ελεγκτές εναέριας κυκλοφορίας, με αποτέλεσμα το πρόβλημα να γίνεται ακόμη χειρότερο. Η έκθεση σημειώνει ότι όχι μόνο για το 2024 αλλά ούτε για το υπόλοιπο της δεκαετίας υπάρχουν ενδείξεις ότι το ποσοστό των καθυστερήσεων των αεροπορικών μεταφορών θα μπορέσει να μειωθεί. Υπάρχουν μάλιστα κάποιες μέρες που σχεδόν όλες οι πτήσεις πανευρωπαϊκά απογειώθηκαν καθυστερημένα. Για παράδειγμα, την Κυριακή 30 Ιουνίου, πάνω από το 90% των πτήσεων που αναχώρησαν από το «Χίθροου» του Λονδίνου απογειώθηκαν με καθυστέρηση, ενώ το ποσοστό ήταν πάνω από 85% στη Φρανκφούρτη και στο «Σαρλ ντε Γκολ» στο Παρίσι. Στις αφίξεις, περισσότερες από τις μισές πτήσεις που προσγειώθηκαν εκείνη την ημέρα στην Αθήνα είχαν καθυστέρηση (πηγή: Flightradar24.com).

Αξιολογήσεις

Το δέκατο χειρότερο αεροδρόμιο της Ευρώπης τον Ιούλιο του 2024 ως προς την αξιοπιστία του στις ώρες άφιξης και αναχώρησης είναι αυτό του Ηρακλείου της Κρήτης, όπου μόλις το 27,6% των πτήσεων φεύγει στην ώρα του. Το χειρότερο αεροδρόμιο –σε αυτόν τον δείκτη– είναι αυτό των Τιράνων και ακολουθούν το Σαράγιεβο, το «Φιουμιτσίνο» της Ρώμης, το Γερεβάν στην Αρμενία, της Νάπολης, το «Οτοπένι» στη Βουδαπέστη, το «Στάνστετ» του Λονδίνου και το Κισινάου της Μολδαβίας. Στις περισσότερες λίστες συνολικών αξιολογήσεων των αεροδρομίων βάσει μιας σειράς παραμέτρων (περιβάλλων χώρος, τιμές καταστημάτων, χρόνοι καθυστέρησης κ.ά.) το αεροδρόμιο του Ηρακλείου είναι σχεδόν στον πάτο. Ακόμα χειρότερο φαίνεται πως είναι μόνο το «Henri Coandă» του Βουκουρεστίου. Στον αντίποδα, όποιος αναγκαστεί να «ξεμείνει» για ώρες στο αεροδρόμιο «Βradenburg» του Βερολίνου φαίνεται πως είναι «τυχερός μέσα στην ατυχία του».

Οι αεροπορικές εταιρείες ισχυρίζονται συχνά ότι τα προβλήματα δεν οφείλονται σε αυτές, αλλά στις αλυσίδες εφοδιασμού, στις συνθήκες των αεροδρομίων και στις υπηρεσίες επίγειας εξυπηρέτησης. Σύμφωνα με τον József Váradi, συνιδρυτή και διευθύνοντα σύμβουλο της Wizz Air, τρεις είναι οι βασικοί λόγοι των καθυστερήσεων.

Υποστελέχωση

«Πρώτον ο έλεγχος της εναέριας κυκλοφορίας αποτελεί μεγάλο πρόβλημα στην Ευρώπη, καθώς το σύστημα είναι σοβαρά υποστελεχωμένο. Αν εξετάσουμε τα τελευταία καλοκαίρια, ο έλεγχος της εναέριας κυκλοφορίας ήταν το μεγαλύτερο πρόβλημα. Οι αερομεταφορές στην Ευρώπη είναι περίπλοκες, ακριβές, αναποτελεσματικές και τα αεροδρόμια υποστελεχωμένα». Το δεύτερο πρόβλημα είναι η συμφόρηση στα ευρωπαϊκά αεροδρόμια. «Δεν κατασκευάστηκαν νέα αεροδρόμια, οπότε τα αεροδρόμια που ήταν ήδη υπερφορτωμένα έγιναν ακόμη χειρότερα. Αν στον συνωστισμό προστεθούν και τα προβλήματα με τις χρονοθυρίδες (τα slots, τα χρονικά διαστήματα στα οποία οι εταιρείες μπορούν να εκτελέσουν μια πτήση), τότε προκύπτουν καθυστερήσεις» επισημαίνει ο Váradi, που θεωρεί επίσης ότι οι εταιρείες των αεροδρομίων δεν διαθέτουν «καλά εκπαιδευμένους υπαλλήλους και πως το ανθρώπινο δυναμικό είναι περιορισμένο».

Αυτό που συχνά δεν αναφέρουν όμως οι αεροπορικές εταιρείες είναι πως και οι ίδιες κατά τη διάρκεια της πανδημίας μείωσαν σημαντικά το προσωπικό τους, όπως ακριβώς έκαναν και οι υπηρεσίες επίγειας εξυπηρέτησης, εξηγεί στην «Εφ.Συν.» ο Χρήστος Καραγιάννης, πρόεδρος της Ομοσπονδίας Προσωπικού Αεροπορικών Μεταφορών. «Οι εταιρείες φέρθηκαν πολύ άσχημα στο προσωπικό τους μέσα στην πανδημία. Απέλυσαν -παρά τα υπερκέρδη που είχαν συσσωρεύσει- κόσμο που δούλευε γι' αυτές 10 και 15 χρόνια και όλοι αυτοί δεν ξαναγύρισαν ποτέ να δουλέψουν στον κλάδο. Το φετινό καλοκαίρι οι εργαζόμενοι στα αεροδρόμια και ειδικά στο “Ελευθέριος Βενιζέλος” δουλεύουν στα κόκκινα. Είναι τέτοιος ο όγκος πλέον όσων ταξιδεύουν στην Ελλάδα και ειδικά στην Αθήνα, που το αεροδρόμιο δεν μπορεί να ανταποκριθεί αποτελεσματικά». Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις των εργαζομένων, την περίοδο της πανδημίας από το αεροδρόμιο της Αθήνας έφυγαν περίπου 1.000 εργαζόμενοι.

Ως συνέπεια αυτών των πρακτικών είναι τα τελευταία δύο χρόνια να έχουν ξεσπάσει δεκάδες απεργίες των εργαζομένων στα ευρωπαϊκά αεροδρόμια. Πρωταθλήτρια των απεργιών αναδεικνύεται η Γαλλία του Μακρόν. Μπροστά στη σοβαρή υποστελέχωση και τις χαμηλές αμοιβές, οι εργαζόμενοι στα αεροδρόμια (από όλους τους τομείς) έχουν επανειλημμένα καταφύγει –και θα καταφύγουν και στο μέλλον όπως προειδοποιούν– σε απεργίες για να κάνουν τη φωνή τους να ακουστεί, γνωρίζοντας ότι αυτό θα έχει αρνητικό αντίκτυπο στην κίνηση των πτήσεων. Στις 18 Δεκεμβρίου 2023, για παράδειγμα, μία μόνο ημέρα απεργίας προκάλεσε την ακύρωση του 30% των πτήσεων στο αεροδρόμιο «Oρλί» στο Παρίσι. Ομοίως με πολλές άλλες χώρες, στη Γαλλία η πανδημία προκάλεσε την απόλυση ενός σημαντικού αριθμού εργαζομένων στα αεροδρόμια και στις αεροπορικές εταιρείες. Μετά την πανδημία, η αεροπορική κίνηση ανέκαμψε γρήγορα αλλά μέχρι σήμερα η έλλειψη προσωπικού δεν έχει αντισταθμιστεί επαρκώς. Στις 17 Ιουλίου είχε ανακοινωθεί γενική απεργία σε όλα τα αεροδρόμια της χώρας, η οποία τελευταία στιγμή ακυρώθηκε καθώς τα συνδικάτα (CGT, CFE-CGC και CFDT) κατάφεραν να αποσπάσουν σημαντικά μπόνους για όλους τους εργαζόμενους στα αεροδρόμια κατά τη διάρκεια των Ολυμπιακών Αγώνων στο Παρίσι.

Απεργίες

Στην Ισπανία, όπου επίσης δεν λείπουν οι απεργίες για ανάλογους λόγους, ο έντονος ανταγωνισμός των τελευταίων ετών μεταξύ των εταιρειών φαίνεται πως έχει βελτιώσει την εικόνα. Τα περισσότερα παράπονα δεν αφορούν μόνο τις καθυστερήσεις, αλλά και τις χαμένες ή κατεστραμμένες αποσκευές και την άρνηση επιβίβασης σε ορισμένους επιβάτες. Οι εταιρείες για τις οποίες οι επιβάτες παραπονιούνται περισσότερο είναι οι Vueling, Ryanair, Iberia και Air Europa, αυτές δηλαδή που έχουν και τις περισσότερες πτήσεις. Οι επιβάτες δικαιούνται οικονομική αποζημίωση που κυμαίνεται από 250 έως 600 ευρώ (για καθυστέρηση πτήσης 3 ωρών και πλέον), ανάλογα με την απόσταση της πτήσης, αν και το ποσό αυτό μπορεί να μειωθεί κατά 50% εάν η αεροπορική εταιρεία προσφέρει επαναδρομολόγηση και πληροί ορισμένες προϋποθέσεις όσον αφορά τον χρόνο άφιξης στον τελικό προορισμό. Από το 2015, κατά μέσο όρο 6,4 εκατομμύρια άνθρωποι παγκοσμίως είναι επιλέξιμοι για αποζημίωση βάσει του ευρωπαϊκού κανονισμού (ΕΚ 261) περί δικαιωμάτων των επιβατών αεροπορικών μεταφορών (https://shorturl.at/MQuyb).

Στην Ελλάδα η διαχείριση της εναέριας κυκλοφορίας έχει πληγεί σημαντικά τα τελευταία χρόνια από την έλλειψη σύγχρονων και αξιόπιστων συστημάτων κατά παράβαση του Ενωσιακού Δικαίου. Οι ελεγκτές εναέριας κυκλοφορίας καταγγέλλουν πως εδώ και δύο δεκαετίες δεν έχει γίνει αντικατάσταση κρίσιμου τεχνολογικού εξοπλισμού και πως απουσιάζει οποιοσδήποτε στρατηγικός σχεδιασμός.

Οπως υπογραμμίζουν, «αυτή τη στιγμή υπάρχουν στην Ελλάδα εγκατεστημένα περισσότερα από τέσσερα διαφορετικά συστήματα επικοινωνιών, από τα οποία το νεότερο είναι 23 ετών. Τα υφιστάμενα συστήματα ραντάρ είναι εξίσου παρωχημένα, χωρίς τη δυνατότητα εύρεσης ανταλλακτικών. Εν μέσω αυτής της κατάστασης, το σύστημα της Προσέγγισης Αθηνών και του Κέντρου Ελέγχου Περιοχής Αθηνών και Μακεδονίας έχει καταγεγραμμένες δύο ολικές απώλειες της απεικόνισης ραντάρ σε διάστημα μερικών ετών και πολλές ακόμα απώλειες μικρότερης κλίμακας». Από τα ραντάρ οι ελεγκτές εναέριας κυκλοφορίας παίρνουν την εικόνα του εναέριου χώρου σε εύρος 60 μιλίων γύρω από το αεροδρόμιο για να μπορέσουν να διαχειριστούν τα αεροσκάφη στον αέρα και στο έδαφος. Η Υπηρεσία Πολιτικής Αεροπορίας έχει πολλές φορές επισημάνει πως δεν τίθεται θέμα ασφάλειας των πτήσεων από τα γερασμένα συστήματα αλλά με αυτά δεν μπορεί να αυξηθεί η ασφάλεια της χωρητικότητας του εναέριου χώρου.

Το άρθρο αυτό γράφτηκε στο πλαίσιο του προγράμματος PULSE, μιας ευρωπαϊκής πρωτοβουλίας που διευκολύνει τη διεθνή δημοσιογραφική συνεργασία και στην οποία συμμετέχει κατ’ αποκλειστικότητα στην Ελλάδα η «Εφ.Συν.». Για το ρεπορτάζ εργάστηκαν οι: Vlad Barză (HotNews.ro, Ρουμανία), Sarah Rost (VoxEurop – Γαλλία), Ana Somavilla Morilla (El Confidencial, Ισπανία)

Η ομάδα του PULSE

Εφ.Συν.- Ελλάδα

OBCT [1] - Ιταλία

Delfi [2] - Λιθουανία

Deník Referendum [3] - Τσεχία

Der Standard [4] - Αυστρία

El Confidencial [5] - Ισπανία

Gazeta Wyborcza [6] - Πολωνία

Hotnews [7] - Ρουμανία

HVG [8] - Ουγγαρία

Il Sole 24 Ore [9] - Ιταλία

Mediapool [10] - Βουλγαρία

n-ost [11] (Γερμανία)

VoxEurop [12] (Γαλλία)

Links:

------

[1] https://www.balcanicaucaso.org/eng/

[2] https://www.delfi.lt/

[3] https://denikreferendum.cz/

[4] https://www.derstandard.at/consent/tcf/

[5] https://www.elconfidencial.com/

[6] https://wyborcza.pl/0,75247.html

[7] https://www.hotnews.ro/

[8] https://hvg.hu/

[9] https://www.ilsole24ore.com/

[10] https://www.mediapool.bg/

[11] https://n-ost.org/

[12] https://voxeurop.eu/it/

[13] https://drive.google.com/drive/folders/1YXurKE3SX7Lz6ekPFiYxPoXjHS6yZsab?usp=sharing

[14] https://ec.europa.eu/regional_policy/information-sources/logo-download-center_en

[15] http://www.efsyn.gr

[16] http://www.miir.gr

Τα περιεχόμενα του προγράμματος Pulse διανέμονται με άδεια Creative Commons BY-NC-ND 2.5 IT. Η αναδημοσίευση προϋποθέτει υποχρεωτική αναφορά στους συντάκτες και στο πρόγραμμα με έναν άμεσο ενεργό σύνδεσμο προς την αρχική σελίδα του άρθρου.

Κώστας Ζαφειρόπουλος

efsyn.gr