ΝΑΤΟ: Σενάρια γενικευμένου πολέμου...

Όταν ο Εμανουέλ Μακρόν είπε, μετά τη συνάντησή του με τους Ευρωπαίους ηγέτες στο Παρίσι, ότι «αν και δεν υπάρχει ομοφωνία, τίποτε δεν αποκλείεται» σε σχέση με την αποστολή χερσαίων δυνάμεων στην Ουκρανία, σκόρπισε ρίγη σε όλη την ήπειρο. Για κάποιους συγκίνησης και για κάποιους τρόμου, ανάλογα από ποια πλευρά έχεις καταλάβει την Ιστορία. Αν έχεις καταλάβει τι έγινε στο Βιετνάμ...ας πούμε, και τι έπαθε ο Μέγας Ναπολέων στη Ρωσία, ανήκεις στη δεύτερη κατηγορία. Αν, πάλι, ονειρεύεσαι ηρωικές εκστρατείες κατά των «κακών» αυτού του κόσμου, συμφωνείς με τον Γάλλο Πρόεδρο ότι «πρέπει να κάνουμε ό,τι χρειάζεται για να νικηθεί η Ρωσία».

Η Ρωσία, στο μεταξύ, φαίνεται εξαιρετικά απρόθυμη να νικηθεί. Ακριβώς το αντίθετο θα έλεγε κανείς. Και το ΝΑΤΟ, που ως τώρα έχει αποφύγει ευλαβικά μια ανοιχτή αντιπαράθεση με τις ρωσικές Ένοπλες Δυνάμεις και έχει περιοριστεί στην κάθε είδους έμμεση βοήθεια προς την Ουκρανία, είναι σε δύσκολη θέση. Ο Πούτιν έχει απειλήσει πολλάκις ότι αν διευρυνθεί η σύγκρουση, θα χρησιμοποιήσει το πυρηνικό του οπλοστάσιο. Και οι Δυτικοί σύμμαχοι έχουν κάθε λόγο να τον πιστεύουν.

Πόσο ενωμένη είναι η Συμμαχία;

Την ίδια στιγμή που ο Εμ. Μακρόν μιλάει για το πιο εφιαλτικό σενάριο, το ΝΑΤΟ πραγματοποιεί τη μεγαλύτερη στρατιωτική του άσκηση από την εποχή του Ψυχρού Πολέμου. Ονομάζεται Steadfast Defender (Σταθερή Άμυνα), ξεκίνησε τον Ιανουάριο και θα τελειώσει τον Μάιο. Σ’ αυτή συμμετέχουν και τα 31 μέλη της Συμμαχίας και επίσημος στόχος της είναι «να ενισχυθούν η συλλογική αμυντική δυνατότητα και η ετοιμότητα της συμμαχίας». Ο διοικητής των δυνάμεων του ΝΑΤΟ στην Ευρώπη, ο Αμερικανός στρατηγός Κρίστοφερ Καβόλι, το έθεσε λίγο διαφορετικά: «Η άσκηση είναι μια ξεκάθαρη επίδειξη της ενότητάς μας, της ισχύος μας και της αποφασιστικότητάς μας να προστατεύσουμε ο ένας τον άλλον και τη νόμιμη διεθνή τάξη» είπε. Επίδειξη στη Ρωσία προφανώς.

Στην άσκηση συμμετέχουν αμερικανικές και καναδικές δυνάμεις, γεγονός που ερμηνεύεται ως πρόθεση να φανεί το τεράστιο εύρος της Συμμαχίας. Το μήνυμα των Αμερικανών απευθύνεται εν προκειμένω κυρίως στους Ευρωπαίους συμμάχους τους: «Μην ανησυχείτε, είμαστε (μέχρι τώρα) κι εμείς εδώ».

Το σενάριο της άσκησης είναι επίσης ξεκάθαρο: «Σύγκρουση με έναν σχεδόν ισότιμο αντίπαλο». Αν το ΝΑΤΟ δεν σκοπεύει να κηρύξει τον πόλεμο στην Κίνα, τότε μάλλον πρόκειται για τη Ρωσία. Κι αυτό σημαίνει ότι οι αξιωματούχοι της Συμμαχίας έχουν αρχίσει να παίρνουν στα σοβαρά το ενδεχόμενο μιας σύγκρουσης. Ο Πούτιν ανάγκασε το ΝΑΤΟ να κάνει, για δεύτερη φορά στην ιστορία του, στροφή 180 μοιρών στο στρατηγικό του δόγμα. Μετά τον Ψυχρό Πόλεμο, η Συμμαχία «έπαιζε μπάλα» μόνη της και βασική της αποστολή ήταν να βομβαρδίζει τρίτες χώρες, όπως η Σερβία. Τώρα δείχνει να επιστρέφει στις ψυχροπολεμικές της ρυθμίσεις. Ο εχθρός είναι ο ίδιος, απλώς λέγεται αλλιώς.

Ο κοινός εχθρός κανονικά ενώνει, αλλά για το ΝΑΤΟ δεν ήταν τόσο απλό. Τα δύο χρόνια πολέμου στην Ουκρανία κατέδειξαν πολλές από τις ρωγμές που είχαν ήδη δημιουργηθεί στους κόλπους της Συμμαχίας, ενώ το ΝΑΤΟ κοστίζει και ακριβά. Τα κράτη-μέλη είναι υποχρεωμένα να ξοδεύουν το 2% του ΑΕΠ τους για την άμυνά τους, κάτι που δεν θέλουν να κάνουν όλοι. Το Λουξεμβούργο, για παράδειγμα, δίνει μόλις το 0,72% του ΑΕΠ του στην άμυνα, καθώς, πολύ λογικά, δεν τη θεωρεί προτεραιότητα. Η Γαλλία είναι στο 1,9%, η Πολωνία στο 3,9% και οι ΗΠΑ στο 3,5%. Ο Ντόναλντ Τραμπ είπε πρόσφατα ότι «οι χώρες-μέλη που δεν ανταποκρίνονται στις οικονομικές τους υποχρεώσεις δεν θα προστατεύονται πλέον από τις ΗΠΑ». Αν ο Ντ. Τραμπ γίνει πάλι Πρόεδρος, το Λουξεμβούργο θα πρέπει να ανησυχεί...

Το σημείο-κλειδί στο Βορειοατλαντικό Αμυντικό Σύμφωνο όμως είναι το περίφημο άρθρο 5, που προβλέπει ότι σε περίπτωση που δεχθεί επίθεση ένα μέλος, όλα τα υπόλοιπα πρέπει να συστρατευθούν. Η μόνη χώρα που το έχει ενεργοποιήσει ως τώρα είναι οι ΗΠΑ μετά τις τρομοκρατικές επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου. Αυτό οδήγησε στην αποστολή στρατευμάτων στο Αφγανιστάν και όπου χρειάστηκε για τον «πόλεμο κατά της τρομοκρατίας». Το άρθρο 5 έχει κατά βάση λειτουργήσει ως τώρα αποτρεπτικά. Κανείς δεν θέλει να εμπλακεί σε έναν γενικευμένο πόλεμο. Ή σχεδόν κανείς…

Δύο αντίθετα στρατηγικά δόγματα

Ας πούμε, όμως, ότι τελικά το ΝΑΤΟ αποφασίζει να στείλει στρατό στην Ουκρανία και εμπλέκεται σε πόλεμο με τη Ρωσία και ο Βλ. Πούτιν δεν ρίχνει πυρηνικά, όπως υπονόησε την περασμένη Πέμπτη. Πόσο έτοιμο στρατιωτικά είναι να το κάνει; Στρατηγικοί αναλυτές επισημαίνουν ότι το μεγαλύτερο πρόβλημα δεν θα είναι η ίδια η ανάπτυξη χερσαίων δυνάμεων όσο ο ανεφοδιασμός τους. Κι αυτό δεν είναι υπόθεση. Είναι κάτι που αποδείχθηκε από τις δυσκολίες που αντιμετώπισε η Συμμαχία στην προσπάθειά της να παράσχει οπλισμό και πυρομαχικά στην Ουκρανία. Και το ξέρουν και οι Ρώσοι. Το ΝΑΤΟ δεν έχει ούτε τα αποθέματα ούτε την κατασκευαστική δυνατότητα για να υποστηρίξει έναν πόλεμο που θα τραβήξει σε μάκρος.

Αυτό δείχνει και την πολύ διαφορετική φιλοσοφία που έχουν για τον πόλεμο το ΝΑΤΟ και η Ρωσία. Η Συμμαχία ήταν πάντα υπέρ των σύντομων πολέμων, ενώ οι Ρώσοι ξέρουν εδώ και αιώνες ότι ο χρόνος λειτουργεί υπέρ τους. Κι αυτά οφείλονται σε γεωπολιτικές παραμέτρους: Η Ρωσία πολεμάει συνήθως στο σκληρό, αφιλόξενο και ατελείωτο τερέν της. Το ΝΑΤΟ πολεμάει στα τέσσερα εξίσου σκληρά και αφιλόξενα σημεία του ορίζοντα.

Ο ναύαρχος Ρομπ Μπάουερ του Βασιλικού Ναυτικού της Ολλανδίας, ανώτερος στρατιωτικός διοικητής του ΝΑΤΟ, είπε στο Φόρουμ Ασφαλείας της Βαρσοβίας τον Οκτώβριο του 2023: «Χρειαζόμαστε μεγάλους αριθμούς. Οι οικονομίες που χτίσαμε τα τελευταία τριάντα χρόνια στις φιλελεύθερες χώρες μας είναι αρκετά καλές για πολλά πράγματα, αλλά όχι για τις Ένοπλες Δυνάμεις όταν υπάρχει πόλεμος σε εξέλιξη».

Ολα αυτά τα ξέρουν οι ευρωπαϊκές χώρες, γι’ αυτό και αρκετές από αυτές έσπευσαν να αποστασιοποιηθουν από τις δηλώσεις του Εμ. Μακρόν, συμπεριλαμβανομένων της Πολωνίας, της Τσεχίας και της Σουηδίας. Ωστόσο, η Ρωσία εργαλειοποίησε άμεσα τις δηλώσεις του Γάλλου Προέδρου. Ο εκπρόσωπος του Κρεμλίνου Ντμίτρι Πεσκόφ είπε στους δημοσιογράφους ότι ακόμη και η συζήτηση για την αποστολή δυτικών στρατευμάτων στην Ουκρανία είναι ένα «πολύ σημαντικό νέο στοιχείο. Σ’ αυτή την περίπτωση, θα χρειαστεί να μιλήσουμε όχι για την πιθανότητα αλλά για το αναπόφευκτο μιας άμεσης σύγκρουσης».

 Ένας πόλεμος που έχει ήδη χαθεί

Η Ουκρανία χρειάστηκε τους τελευταίους δώδεκα μήνες μιάμιση φορά τα χρήματα που σκοπεύει να της διαθέσει η Ε.Ε. για τα επόμενα τέσσερα χρόνια.

Η Ρωσία έχει κάθε λόγο να χαίρεται με όλα αυτά. Τα πράγματα στην Ουκρανία άλλαξαν πολύ γρήγορα. Το καλοκαίρι του 2022 ο Βλαντίμιρ Πούτιν αναζητούσε μια σωτήρια διέξοδο από έναν πόλεμο που δεν κέρδιζε. Τώρα, καθώς ο πόλεμος βρίσκεται στον τρίτο χρόνο, συμβαίνει ακριβώς το ίδιο, όμως αυτός που αναζητά διέξοδο από έναν πόλεμο που δεν κερδίζει είναι η Δύση.

Οι προοπτικές της ίδιας της Ουκρανίας είναι όλο και πιο δυσοίωνες. Οι τεράστιες ανθρώπινες απώλειες που έχει υποστεί και συνεχίζει να υφίσταται είναι δυσαναπλήρωτες και μακροπρόθεσμα αυτό θα έχει ολέθριες συνέπειες για την ήδη ταλαιπωρημένη οικονομία της. Το συνολικό κόστος του πολέμου είναι πλέον ουρανομήκες και υπολογίζεται από την Παγκόσμια Τράπεζα και την Ε.Ε. σε 486 δισεκατομμύρια δολάρια. Ο τελευταίος χρόνος κόστισε 75 δισεκατομμύρια. Αυτό σημαίνει ότι η Ουκρανία χρειάστηκε τους τελευταίους δώδεκα μήνες μιάμιση φορά ποσό που σκοπεύει να της διαθέσει η Ε.Ε. για τα επόμενα τέσσερα χρόνια.

Η Ρωσία, από την άλλη, όχι απλώς επιβίωσε αλλά δείχνει να ανακάμπτει και ταχύτατα. Σύμφωνα με τον ετήσιο δείκτη για το 2023 που εκπονήθηκε από τη Διάσκεψη Ασφαλείας του Μονάχου, πέντε από τα μέλη του G7 θεωρούσαν τη Ρωσία ως την πιο επικίνδυνη χώρα στον κόσμο. Το 2024 την ίδια αντίληψη συμμερίζονται μόνο δύο μέλη του G7.

Η Ουκρανία εξαρτάται απόλυτα από την πολιτική, οικονομική και στρατιωτική υποστήριξη του G7. Όμως οι πολιτικοί ηγέτες της Ευρώπης δεν μπορούν να διατηρήσουν την απαραίτητη υποστήριξη από τους λαούς τους. Οι ψηφοφόροι στη Γαλλία και στη Γερμανία, για παράδειγμα, ανησυχούν πολύ περισσότερο για τη μαζική μετανάστευση και την ισλαμική τρομοκρατία παρά για τα σχέδια του Βλ. Πούτιν. Ο πόλεμος στη Γάζα επισκίασε τον πόλεμο στην Ουκρανία, ενώ υπάρχουν κι άλλα σημεία ανάφλεξης παγκοσμίως. Ο συνεχιζόμενος εμφύλιος πόλεμος στο Σουδάν, η εντεινόμενη σύγκρουση στη Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό και οι αυξανόμενες εντάσεις μεταξύ Αιθιοπίας και Σομαλίας απειλούν να τροφοδοτήσουν τον φόβο του δυτικού κόσμου για ακόμη μία μαζική μεταναστευτική κρίση.

Η πυρηνική απειλή της Βόρειας Κορέας, η ιρανική βοήθεια σε εξτρεμιστικές ομάδες στη Μέση Ανατολή και η επιφαινόμενη δημιουργία ενός νέου «άξονα του κακού» τραβάνε τα βλέμματα από την Ουκρανία και δημιουργούν νέες ανάγκες. Η Ουκρανία φαντάζει πλέον σαν μια πολύ δαπανηρή υπόθεση, που αποσπά την προσοχή από τα σημαντικά.

Μέσα σε όλα αυτά, κάποιοι από τους Ευρωπαίους ηγέτες ανησυχούν για την πιθανή επιστροφή του Ντόναλντ Τραμπ στον Λευκό Οίκο και το τέλος της διατλαντικής Συμμαχίας. Αν οι ΗΠΑ αποσύρουν την υποστήριξή τους, υπάρχει ο φόβος πως η συνέχιση του πολέμου στην Ουκρανία θα μπορούσε να εκθέσει την Ευρώπη ακόμη περισσότερο στη ρωσική επιθετικότητα απ’ ό,τι συμβαίνει ήδη.

Υπό αυτό το πρίσμα, η προθυμία του Εμ. Μακρόν να εμπλέξει το ΝΑΤΟ στον πόλεμο ίσως να είναι μια κίνηση που αποσκοπεί στο να «δέσει» τους Αμερικανούς στο άρμα της Συμμαχίας πριν αυτοί αποφασίσουν να αφήσουν τους Ευρωπαίους μόνους τους απέναντι στους Ρώσους.

Ο πόλεμος στην Ουκρανία χάνεται κι αυτό είναι πλέον ολοφάνερο. Η βασική παράμετρος είναι το πώς και πόσο θα χαθεί. Ο Βολοντίμιρ Ζελένσκι είπε στη Διάσκεψη Ασφαλείας του Μονάχου στις 17 Φεβρουαρίου ότι οι ελλείψεις στρατιωτικού εξοπλισμού που αντιμετωπίζει η Ουκρανία τους τελευταίους μήνες έπαιξαν κομβικό ρόλο στην πρόσφατη απώλεια της πόλης Αβντιίβκα. Σε όλους εμάς μπορεί αυτά τα λίγα μέτρα να μην λένε κάτι, για τους Ουκρανούς όμως ο ψυχολογικός αντίκτυπος είναι σημαντικός. Αν η σύγκρουση συνεχίσει την τρέχουσα τροχιά της, η δυτική υποστήριξη είναι απίθανο να εμποδίσει την Ουκρανία να υποστεί μια συντριπτική ήττα, οδηγώντας πιθανώς στο είδος της ολοκληρωτικής ήττας που οραματίστηκε ο Βλ. Πούτιν στην πρόσφατη συνέντευξή του με τον Τάκερ Κάρλσον.

Μια ουκρανική ήττα θα ήταν ταπείνωση για τη Δύση και θα επιτάχυνε τον εκτροχιασμό της τρέχουσας διεθνούς τάξης. Θα οδηγούσε σε μια παρατεταμένη μεταβατική περίοδο προς κάτι που η Δύση δεν θέλει να δει να συμβαίνει: Μια επιστροφή στην αντιπαράθεση του Ψυχρού Πολέμου, αλλά με αντίπαλο μια ισχυρότερη συμμαχία υπό την ηγεσία της Κίνας, με τη Ρωσία, το Ιράν και τη Βόρεια Κορέα απέναντι σε μια αποδυναμωμένη και λιγότερο ενωμένη δυτική συμμαχία, θα άφηνε ελάχιστο περιθώριο για την αντιμετώπιση προβλημάτων όπως η κλιματική αλλαγή και η επισιτιστική ανασφάλεια.

Η μόνη λύση που προβάλλει ως ρεαλιστική αυτή τη στιγμή είναι ένας συμβιβασμός. Η Ουκρανία φαίνεται απολύτως απίθανο να μπορέσει να ανακτήσει τα χαμένα εδάφη της, ίσως όμως κατορθώσει να διατηρήσει αυτά που έχει υπό την κατοχή της. Παράλληλα, θα πρέπει να γίνουν σοβαρές διαπραγματεύσεις για κατάπαυση του πυρός. Η επανεξέταση των συνόρων είναι μια πιθανότητα που πολλοί συνεχίζουν να αρνούνται ως «συμβιβασμό» απέναντι στη Ρωσία. Σε έναν βαθμό είναι. Ρεαλιστικά όμως οι μοναδικές ορατές εναλλακτικές είναι μια αργή και οδυνηρή ήττα της Ουκρανίας στο πεδίο της μάχης ή ένας γενικευμένος πόλεμος ανάμεσα στη Ρωσία και στη Δύση.

Η επιλογή μοιάζει αυτονόητη.

Η ΑΥΓΗ