Δηλητηριάζοντας την ειρωνεία: Πώς τα social media...

...τροφοδοτούν ένα τοξικό χιούμορ στα σχολεία...

Πρόσφατα άρθρα στους New York Times και τον Guardian μιλούν για ένα μοντέλο αποστασιοποιημένης αντίληψης και μισογυνιστικής συμπεριφοράς αντίστοιχα, που παρατηρείται ανάμεσα στους μαθητές και μαθήτριες, γεγονός που δίχως άλλο επαληθεύεται και από τα αυξανόμενα περιστατικά σχολικής βίας στη δική μας πραγματικότητα. Και... εάν το κοινό σημείο αναφοράς και στις τρεις περιπτώσεις είναι το πώς οι αλγόριθμοι που χρησιμοποιούνται από τις πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης μπορούν να επηρεάσουν τη νεανική συμπεριφορά, ακόμα και εκτός διαδικτύου, μία μάλλον καινοφανής διαπίστωση προκύπτει για όσους εμπλέκονται στην εκπαιδευτική διαδικασία. Αυτό που πραγματικά χρειάζεται, περισσότερα από πειθαρχικά μέτρα που αποσκοπούν στο να σταματήσουν τα προσβλητικά αστεία με ρατσιστικό, ομοφοβικό ή σεξιστικό περιεχόμενο, είναι η κατανόηση και ο διάλογος με όσους τα αρθρώνουν, προκειμένου να τα αναμορφώσουν.

Μιλώντας για τα όσα έχει αποκομίσει από την περιοδεία της σε σχολεία, προκειμένου να προωθήσει το βιβλίο της «Accountable»1 («αυτός που λογοδοτεί»), η συγγραφέας και δημοσιογράφος, Dashka Slater, αναφέρει σε άρθρο της στην Αμερικανική εφημερίδα, ότι έχει περισσότερες ερωτήσεις, παρά απαντήσεις, όταν μιλάει σε νέους για καυτά θέματα όπως η ρητορική μίσους. Οι προσβολές, τα memes, τα σχόλια και τα αστεία με ρατσιστικό, σεξιστικό ή άλλο αρνητικό περιεχόμενο που μοιράζονται οι νέοι στο διαδίκτυο συχνά άλλωστε διαχέονται στο σχολείο, όπου όμως οι ευάλωτοι αποδέκτες τους συχνά δεν μπορούν να αντέξουν το βάρος τους. Η απόσταση ανάμεσα στο εικονικό αστείο που μεταμορφώνεται σε κάτι αληθινά κακόβουλο είναι πραγματικά μικρή και για όσους εθισμένους χρήστες στα social media βιώνουν μία τέτοια αποστασιοποίηση που τους οδηγεί σε αυτή τη συμπεριφορά, υπάρχουν άλλοι τόσοι που την εσωτερικεύουν και συνεπακόλουθα πληγώνονται.

Η ειρωνική αποστασιοποίηση που είναι γνωστή ως «δηλητηριάζοντας την ειρωνεία» («poisoning irony»), δεν είναι νέο φαινόμενο. Ήδη από το 2018, ο Max Fisher και η Amanda Taub είχαν διακρίνει δύο εκδηλώσεις της, την ήπια, με χαρακτηριστικά παραδείγματα τα αστεία για την 11η Σεπτεμβρίου («Ο Bush ευθύνεται για τις επιθέσεις») και την κουλτούρα του ατμίσματος («vaping» – «τι να τον κάνεις τον φίλο, αφού έχεις το Juul;»2) — και τη σκληρή μορφή της που έχει πιο πολιτική χροιά. Στη στήλη και το ενημερωτικό δελτίο για τους New York Times, που φέρει τον τίτλο «The Interpreter», περιγράφουν πώς για κάποια άτομα η πρόκληση του να παραβιάσουν κανόνες και ταμπού, λέγοντας κάτι απαγορευμένο, τα απευαισθητοποιεί από τον πραγματικό αντίκτυπό τους, συγκεράζοντας τα «αστεία» με τις απόψεις τους. Το ανείπωτο γίνεται αποδεκτό, επειδή έχει περαστεί ως τέτοιο από κάποιους που, μέσω των κοινωνικών μέσων δικτύωσης, βρίσκουν πρόσφορο έδαφος για να επηρεάσουν την ψυχοσύνθεση των νέων.

Αυτή είναι ίσως η πιο ύπουλη μορφή της έννοιας του «δηλητηριάζοντας την ειρωνεία», καθώς αποτελεί το όχημα για να κανονικοποιούν τις επικίνδυνες ιδέες τους συντηρητικοί, μισογύνηδες και γενικότερα τοξικοί άνθρωποι. Αν και ο Andrew Tate είναι λιγότερο δημοφιλής από το τέλος του 2022 που συνελήφθη στη Ρουμανία με τις κατηγορίες του βιασμού, της σωματεμπορίας και της σύστασης συμμορίας για τη σεξουαλική εκμετάλλευση γυναικών, πρόσφατη έρευνα από το Βασιλικό Κολέγιο του Λονδίνου έδειξε ότι μία σταθερή μειοψηφία ανάμεσα στους νέους συμμερίζεται τις υποτιμητικές του απόψεις για τις γυναίκες. Συγκεκριμένα, ένας στους πέντε άνδρες ηλικίας 16 έως 29 ετών (21%) οι οποίοι τον έχουν ακούσει, έχουν ευνοϊκή άποψη για αυτόν, ενώ τρεις στους δέκα (30%) συμφωνούν με το ότι εγείρει σημαντικά θέματα όσον αφορά τους κινδύνους με τους οποίους είναι αντιμέτωποι η αντρική («παραδοσιακή») ταυτότητα και οι ρόλοι ανάμεσα στα δύο φύλα. Πρόκειται για ένα ποσοστό που έρχεται σε αντίθεση με την πλειοψηφία μεγαλύτερων ηλικιακά ανδρών αλλά και γενικότερα γυναικών και τις θέσεις τους. Και οι δύο αυτές ομάδες είναι αρνητικές απέναντι στον Tate, πιστεύουν ότι είναι δυσκολότερο να είσαι γυναίκα στις μέρες μας (48% του ευρύτερου κοινού), ενώ αντιλαμβάνονται (σε ποσοστό 47% των νεαρών γυναικών έναντι 29% των αντίστοιχων ανδρών) την χρησιμότητα της φράσης «τοξική αρρενωπότητα».

Παρατηρείται έτσι, σύμφωνα με τον καθηγητή Bobby Duffy, διευθυντή του ινστιτούτου πολιτικής που διεξήγαγε την έρευνα, το παράδοξο διαγενεακό μοτίβο τα νεαρά αγόρια και άνδρες να έχουν συντηρητικότερη και πιο σκληρή στάση απέναντι στις γυναίκες και τον φεμινισμό από ότι η λεγόμενη boomer γενιά (ηλικίες 52 – 70). Αυτό βέβαια μπορεί να αποδοθεί τόσο στο γεγονός ότι οι πρώτοι αντλούν την πληροφόρηση τους από τα κοινωνικά δίκτυα που βρίθουν από τοξικούς influencers και μισογυνιστικό περιεχόμενο, όσο και στο ότι κάθε πρόοδος προς την κατεύθυνση της φυλετικής ισότητας αναπόφευκτα συναντά αντιδράσεις. Ο Andrew Tate ή ο Jordan Peterson δεν κάνουν τίποτα άλλο παρά να εκμεταλλεύονται τους φόβους και τις ανησυχίες που δημιουργούν στους followers τους οι παρανοήσεις και η έλλειψη κατανόησης για θέματα όπως ο φεμινισμός. Δεν συνιστούν λοιπόν το πρόβλημα αλλά το σύμπτωμα, όπως τονίζει στο άρθρο της στον Guardian η Ηeather Stewart. Για αυτό πρέπει να ενσκήψουν οι αρμόδιοι φορείς από νωρίς, προκειμένου να μην επηρεαστούν οι μετέπειτα σχέσεις ανάμεσα στα δύο φύλα ή οι γενικότερες πολιτικές θέσεις τους ως ενήλικα άτομα.

Οι απαγορεύσεις κινητών ή πρόσβασης στις πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης λοιπόν δεν φαίνεται ότι λειτουργούν. Αντιθέτως, εργαστήρια που δρομολογούν συζητήσεις με νεαρούς μαθητές και μαθήτριες γύρω από τις προκλήσεις που συνιστούν οι ρόλοι αναφορικά με το φύλο τους ή μια προσέγγιση «υγιεινής ψηφιακής δίαιτας», όπως χαρακτηριστικά αναφέρει η εκπαιδευτική ανταποκρίτρια του Guardian, Sally Weale, μπορεί να κάνουν πολλά προς αυτή την κατεύθυνση. Όπως μπορεί να κάνει και η κάθε καλά εμπεριστατωμένη κίνηση του εκάστοτε εκπαιδευτικού που συχνά αναρωτιέται στην τάξη αν θα πρέπει να αγνοήσει εκείνο το προσβλητικό αστείο ή να μιλήσει. Και εάν μιλήσει, τι να πει και ποιον να προσεγγίσει, προκειμένου να αλλάξει κάτι; Είναι φυσιολογικό κάποιος που ενδιαφέρεται πραγματικά να έχει περισσότερες ερωτήσεις παρά απαντήσεις σε αυτό το θέμα.

Σημειώσεις

1 Eστιάζει στην ιστορία και τον απόηχο που αντιμετώπισε ένα αμερικάνικο σχολείο, αλλά και η ευρύτερη κοινότητα όταν μαθητές μοιράστηκαν ρατσιστικό περιεχόμενο σε λογαριασμό κοινωνικού μέσου δικτύωσης

2 Είδος ηλεκτρονικού τσιγάρου

 Εύη Μπίρμπα (info-war.gr)