Το δώρο της κυβέρνησης Μητσοτάκη στον Αντώνη Σαμαρά...

Για πρώτη φορά το ΥΠΠΟ ζητά να εκκενωθούν, άμεσα, υπηρεσίες δημόσιου μουσείου, του Μουσείου Νεότερου Ελληνικού Πολιτισμού εν προκειμένω, για να παραχωρηθεί δημόσιο κτίριο σε ίδρυμα εν ζωή πολιτικού...

Το ιστορικό διατηρητέο κτίριο επί της οδού Θέσπιδος 8 και Ραγκαβά στην Πλάκα, χαρακτηριστικό δείγμα εξαιρετικής αρχιτεκτονικής των αστικών κατοικιών των αρχών του 20ού αιώνα, ιδιοκτησίας του ελληνικού Δημοσίου, το οποίο αναπαλαιώθηκε υποδειγματικά από τις υπηρεσίες του υπουργείου Πολιτισμού και μέχρι τις 14 Δεκεμβρίου 2023 λειτουργούσε ως τμήμα του Μουσείου Νεότερου Ελληνικού Πολιτισμού (ΜΝΕΠ), είναι το πρώτο δώρο της κυβέρνησης Μητσοτάκη στο Ιδρυμα «Αντώνη Κ. Σαμαρά». Ενα προνομιακό αρχοντικό στη γειτονιά της Πλάκας κάτω από την Ακρόπολη.

Με απόφαση της υπουργού Πολιτισμού Λίνας Μενδώνη, η οποία μάλιστα εκδόθηκε τη δεύτερη ημέρα του καινούργιου έτους, στις 2 Ιανουαρίου 2024, το κτίριο παραχωρείται δωρεάν για δέκα χρόνια για τη στέγαση των δραστηριοτήτων του Ιδρύματος «διότι με τον τρόπο αυτό θα επιτευχθεί η αποτελεσματική προστασία, προβολή και ανάδειξη του κτιρίου, σε συνέργεια με την επίτευξη των σκοπών του Ιδρύματος Αντώνη Σαμαρά» γράφει η υπουργική απόφαση που ακολούθησε της θετικής γνωμοδότησης του Κεντρικού Συμβουλίου Νεωτέρων Μνημείων (14/12/23).

Το ΦΕΚ της 13ης Σεπτεμβρίου του 1988 με τον χαρακτηρισμό του κτιρίου ως ιστορικού διατηρητέου μνημείου

Η απόφαση της παραχώρησης χρήσης του ακινήτου, στις 2/1/2024

Από τα ωραιότερα της Πλάκας, το κτίριο έχει μακρά ιστορία, ενώ και στο πρόσφατο παρελθόν βρέθηκε στη δίνη του κυκλώνα καθώς επιχειρήθηκε να πωληθεί ως «φιλέτο» από το ΤΑΙΠΕΔ το 2013. «Βγήκε στο σφυρί» αλλά τελικά γλίτωσε καθώς θεωρήθηκε ακριβό και δεν «χτυπήθηκε».

Στην παρούσα φάση αποτελούσε οργανικό τμήμα του ΜΝΕΠ, ο σχεδιασμός του μουσείου συμπεριλάμβανε το κτίριο της οδού Θέσπιδος στο αποθηκευτικό δυναμικό του και φυλάσσονταν εκεί περισσότερα από 1.500 αντικείμενα του 19ου και του 20ού αιώνα, ήταν συνδεδεμένο με το γενικό σύστημα φύλαξης του ΥΠΠΟ, ενώ σύμφωνα με τη νέα μουσειολογική μελέτη του ΜΝΕΠ προβλεπόταν να φιλοξενήσει τη μόνιμη έκθεση της Συλλογής Λαϊκής Κεραμικής του Β. Κυριαζόπουλου, που μέχρι το 2015 εξετίθετο στο Τζαμί Τζισδαράκη.

Να θυμίσουμε ότι το ΜΝΕΠ ολοκλήρωσε τη μετεγκατάστασή του και εγκαινίασε τη μόνιμη έκθεσή του μετά πολλών τυμπανοκρουσιών και επαίνων στις 23 Δεκεμβρίου 2023, καθώς αναπτύσσεται πλέον στο οικοδομικό τετράγωνο που περικλείεται από τις οδούς Αρεως, Αδριανού, Βρυσακίου και Κλάδου και συγκροτείται από 18 κτίρια και τον περιβάλλοντα χώρο τους. Ηδη πάντως, διατυπώνονται οι πρώτες ανησυχίες ότι το φυλακτικό προσωπικό δεν επαρκεί για την εύρυθμη λειτουργία του και προκαλούνται επιτακτικές ανάγκες για την ενίσχυσή του.

Τι γίνεται λοιπόν; Με συνοπτικές διαδικασίες το ΚΣΝΜ γνωμοδοτεί θετικά και η υπουργός Πολιτισμού αποφασίζει να αποσπαστεί το διατηρητέο κτίριο από τις χρήσεις που το συνδέουν με το Μουσείο Νεότερου Ελληνικού Πολιτισμού ώστε να δοθεί «προίκα» στο ιδιωτικό ίδρυμα που είχε καταθέσει το σχετικό αίτημα τον Ιούλιο του 2022. Η «Εφ.Συν.» ανέδειξε το θέμα αμέσως μετά την απόφαση του ΚΣΝΜ («Οταν ο “Αντωνάκης” πήρε το καπέλο του και το κτίριό του», 17/12/23) και σήμερα επανέρχεται. Μπορεί να μην είναι η πρώτη φορά που το υπουργείο Πολιτισμού παραχωρεί δωρεάν τη χρήση ακινήτου του για να στεγαστεί ίδρυμα πολιτικού προσώπου.

Είναι η πρώτη φορά όμως που ζητά να εκκενωθούν άμεσα υπηρεσίες δημόσιου μουσείου για να παραχωρηθεί δημόσιο κτίριο σε ίδρυμα εν ζωή πολιτικού, που έχει σκοπό «τη συστηματική μελέτη, έρευνα και προβολή του έργου του»! Κάτι σαν αυτομελέτη, αυτοανάλυση, αυτοπροβολή του έργου του κ. Σαμαρά, να υποθέσουμε; Γιατί το προσωπικό όραμα του πρώην πρωθυπουργού πρέπει να βρει στέγη σε ένα κτίριο που έχει αγοραστεί από το ελληνικό Δημόσιο και χρησιμοποιείται από ένα μουσείο;

Δεν υπάρχουν ακίνητα της οικογένειας Σαμαρά να στεγάσουν το Ιδρυμα ή η κυβέρνηση Μητσοτάκη θέλει να διευκολύνει τον πρώην πρωθυπουργό; Ας μην ξεχνάμε επίσης και τις καλές σχέσεις που αναπτύχθηκαν ανάμεσα στον κ. Σαμαρά και την τότε γενική γραμματέα του ΥΠΠΟ, την κ. Μενδώνη, τον Αύγουστο του 2014 με επίκεντρο την Αμφίπολη, όταν τα αποτελέσματα της συστηματικής ανασκαφής μετατράπηκαν σε τηλεοπτικό σόου για να εξυπηρετήσουν το success story του τότε πρωθυπουργού και τις εθνικιστικές κορόνες, αρχαιολογικού τύπου, με φανταστικά σενάρια περί τάφου του Μεγάλου Αλεξάνδρου.

Εντολή για άμεση και ταχύτατη εκκένωση!

Σύμφωνα με ασφαλείς πληροφορίες μας, η εντολή που δόθηκε από τα ανώτερα κλιμάκια προς τους υπαλλήλους είναι το κτίριο να εκκενωθεί ταχύτατα (εντός δύο εβδομάδων το αργότερο) και τα 1.500 αντικείμενα να μεταφερθούν σε άλλες αποθήκες. Να υποθέσουμε ότι το κόστος της μεταφοράς θα βαρύνει το ελληνικό Δημόσιο;

Αξίζει να σημειωθεί ότι καμία διαβούλευση δεν έγινε με τους υπαλλήλους του ΜΝΕΠ οι οποίοι έμαθαν τον σχεδιασμό της πολιτικής ηγεσίας μόλις στα μέσα Δεκεμβρίου (μία εβδομάδα πριν από τα πανηγυρικά εγκαίνια) όταν υπήρξε η σχετική θετική γνωμοδότηση του ΚΣΝΜ μετά και τη θετική εισήγηση της Διεύθυνσης Προστασίας και Αναστήλωσης Νεωτέρων Μνημείων του ΥΠΠΟ. Συνέχισαν να εργάζονται επιστημονικά, να αποθηκεύουν αντικείμενα των συλλογών, μέχρι που οι ψίθυροι έγιναν πραγματικότητα την περασμένη Δευτέρα, 8 Ιανουαρίου, όταν με προφορική εντολή ζητήθηκε η άμεση και ταχύτατη εκκένωση του κτιρίου από τα αντικείμενα των συλλογών, τα αρχεία και τον εναπομείναντα εξοπλισμό του μουσείου.

Δεν γνωρίζουμε αν υπήρξε θετική εισήγηση της διευθύντριας του ΜΝΕΠ ώστε να αρθεί η παραχώρηση του κτιρίου της οδού Θέσπιδος. Οι εργαζόμενοι πάντως δεν έλαβαν γραπτή εντολή, παρά μόνο προφορικές κατευθύνσεις για την εκκένωσή του.

Το ιστορικό

Το κτίριο της Θέσπιδος 8 και Ραγκαβά, ιδιοκτησίας Μαρ. Μπαρμπαρίγου, με απόφαση της Μελίνας Μερκούρη (Υ.Α. ΥΠΠΟ/ΔΙΛΑΠ/Γ/31130/1942 - ΦΕΚ 671/Β/13.9.1988), χαρακτηρίστηκε ιστορικό διατηρητέο μνημείο και κρίθηκε ότι «χρειάζεται ειδική κρατική προστασία γιατί η παρουσία του στον ιστορικό πυρήνα της Πλάκας είναι ουσιαστική και η τυπολογία του χαρακτηριστική των αστικών κατοικιών των αρχών του 20ού αι.».

Το διώροφο, με εμβαδόν 528 τ.μ., είναι εξαιρετικό δείγμα αθηναϊκού αρχοντικού της εποχής. Με ημιυπόγειο όπου διασώζεται χαρακτηριστικού τύπου κουζίνα των αρχών του 20ού αιώνα, το αρχοντικό καλύπτεται με κεραμοσκεπή, σε ένα μικρό τμήμα της οποίας ανοίγεται σοφίτα. Εξαιρετικής ποιότητας είναι τα μαρμάρινα φουρούσια του εξώστη επί της οδού Θέσπιδος, πάνω από την πόρτα εισόδου.

Εσωτερικά επικοινωνεί με μοναδικής ποιότητας ξύλινη σκάλα, όλα τα δωμάτια έχουν μεγάλα ανοίγματα παραθύρων και θέα στις γειτονιές της Πλάκας. Ψηλοτάβανο, διαθέτει μοναδικής αισθητικής οροφογραφίες, οι οποίες συντηρήθηκαν υποδειγματικά από τα συνεργεία του ΥΠΠΟ, ενώ εξαιρετικά είναι τα παλιά κεραμικά πλακάκια δαπέδου στα προστώα του ισογείου και στον ημιυπόγειο χώρο. Στο πίσω μέρος του υπάρχει μικρή αυλή με μανδρότοιχο.

Η ταμπέλα του υπουργείου Πολιτισμού στο κτίριο της οδού Θέσπιδος 8 και Ραγκαβά στην Πλάκα

Aπό τα μέσα της δεκαετίας του '90 το κτίριο ενοικιαζόταν από το Μουσείο Ελληνικής Λαϊκής Τέχνης, σημερινό Μουσείο Νεότερου Ελληνικού Πολιτισμού, και εκεί στέγαζε τα γραφεία των επιμελητών και το Φωτογραφικό και Οπτικοακουστικό Αρχείο.

Η διαρκής χρήση του, η ομορφιά και η αρχιτεκτονική αξία του κτιρίου οδήγησαν στην απόφαση να αγοραστεί από το ελληνικό Δημόσιο, οπότε και παραχωρήθηκε επίσημα στο Μουσείο Ελληνικής Λαϊκής Τέχνης, νυν ΜΝΕΠ, για την εξυπηρέτηση των στεγαστικών αναγκών του. Μάλιστα το 1999 με ευθύνη της Διεύθυνσης Πολιτιστικών Κτιρίων και Αναστήλωσης Νεωτέρων Μνημείων του ΥΠΠΟ αποκαταστάθηκε υποδειγματικά.

Εξωτερική όψη του κτιρίου της οδού Θέσπιδος 8 και Ραγκαβά στην Πλάκα

Από τις αρχές της δεκαετίας του 2000 αποθηκεύονται εκεί, με σύγχρονες προδιαγραφές, τα αντικείμενα που δώρισε η Εταιρεία Λαογραφικών Μελετών, μέρος των οποίων αποτελούν τη μόνιμη μονοθεματική έκθεση του ΜΝΕΠ «Ανθρωποι και Εργαλεία. Οψεις της εργασίας στην προβιομηχανική κοινωνία».

Το 2013 με την απόφαση (αρ.2 43/7.11.2013) της Διυπουργικής Επιτροπής Αναδιαρθρώσεων και Αποκρατικοποιήσεων (ΦΕΚ 2883/τ.Β/14.11.2013) το κτίριο της οδού Θέσπιδος 8 περιέρχεται, μαζί με άλλα αντίστοιχα ακίνητα, κατά πλήρη κυριότητα, νομή και κατοχή στο Ταμείο Αξιοποίησης Ιδιωτικής Περιουσίας του Δημοσίου (ΤΑΙΠΕΔ).

Η απόφαση προκαλεί θύελλα αντιδράσεων στον αντιπολιτευόμενο τότε πολιτικό χώρο και κινητοποιήσεις των υπαλλήλων του ΥΠΠΟ οι οποίοι σπεύδουν να εναντιωθούν στα σχέδια της κυβέρνησης Σαμαρά - Βενιζέλου και να υπερασπιστούν τον δημόσιο χαρακτήρα των κτιρίων του ελληνικού Δημοσίου. Το κτίριο βγαίνει σε κλειστό διαγωνισμό αλλά τελικά θεωρείται ακριβό και δεν εμφανίζεται πλειοδότης, παρότι είχε εκφραστεί αρχικά επενδυτικό ενδιαφέρον. Αν είχε πωληθεί τότε, σήμερα ο κ. Σαμαράς θα είχε χάσει το προνομιακό κτίριο κάτω από την Ακρόπολη για να στεγάσει το ίδρυμά του.

Ο Ευκλείδης Τσακαλώτος και η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ τον Ιανουάριο του 2019, με απόφαση του τότε υπουργού Οικονομικών και του Κυβερνητικού Συμβουλίου Οικονομικής Πολιτικής (ΚΥΣΟΙΠ), εξαίρεσαν 2.300 ακίνητα, κτίρια και μνημεία αρχαιολογικού ενδιαφέροντος του υπουργείου Πολιτισμού που είχαν μπει (εξαιτίας λάθους των κωδικών) στις λίστες του Υπερταμείου. Ανάμεσά τους ήταν και το κτίριο της οδού Θέσπιδος 8.

Από τον Οκτώβριο του 2021 οι διοικητικές και επιμελητικές υπηρεσίες του ΜΝΕΠ μεταφέρθηκαν στα νέα τους κτίρια, όμορα των νέων εκθεσιακών χώρων, ενώ το κτίριο της οδού Θέσπιδος λειτουργούσε ως αποθηκευτικός χώρος.

Οι μουσειακές αποθήκες, εκεί όπου φυλάσσονται, προστατεύονται, συντηρούνται, μελετώνται τα αντικείμενα των συλλογών, είναι σύγχρονων προδιαγραφών και αποτελούν αναπόσπαστα τμήματα των μουσείων, χώροι απολύτως απαραίτητοι και ζωτικής σημασίας. Η πολιτική ηγεσία του ΥΠΠΟ παραχωρεί ρητά για δέκα χρόνια τουλάχιστον (με έξι όρους - να μην παραχωρείται σε τρίτους, να μη γίνεται εμπορική χρήση, την υποχρέωση να συντηρείται, να πληρώνονται οι λογαριασμοί, κ.λπ.) το κτίριο της οδού Θέσπιδος, δηλαδή το αποκόπτει από το κτιριακό δυναμικό του ΜΝΕΠ.

Από τον Αύγουστο μέχρι σήμερα, δύο διατηρητέα δημόσια κτίρια εξαιρετικής αρχιτεκτονικής στην καρδιά του κέντρου αλλάζουν χρήση με απόφαση της υπουργού Πολιτισμού Λίνας Μενδώνη. Με την Υ.Α. στις 11.8.2023 ανακλήθηκε η παραχώρηση του κτιρίου της οδού Ερμού 134-136 που αποτελούσε την ιστορική έδρα, για πάνω από 40 χρόνια, του Συλλόγου Ελλήνων Αρχαιολόγων. Η υπόθεση εκκρεμεί στο ΣτΕ.

Το κτίριο της οδού Θέσπιδος με συνοπτικές διαδικασίες παραχωρείται σε ημετέρους. Ποια θα είναι η τύχη του κτιρίου επί της οδού Ερμού, αν η απόφαση του ΣτΕ δεν αποκαταστήσει την αδικία εναντίον των αρχαιολόγων; Θα δοθεί προς εμπορική εκμετάλλευση ή θα παραχωρηθεί και αυτό σε ημετέρους;

Βασιλική Τζεβελέκου

efsyn.gr