Επικροτεί ο Aρειος Πάγος;

Αντα Ψαρρά

Εναν θερμό υποστηρικτή των απόψεών του φαίνεται πως βρήκε ο υπουργός Δικαιοσύνης στο... πρόσωπο της προέδρου του Αρείου Πάγου, Ι. Κλάπα, και συγκεκριμένα στο χριστουγεννιάτικο μήνυμά της προς τους δικαστικούς λειτουργούς. Πολλοί θα ξαφνιάστηκαν, όταν διάβασαν στο μήνυμα της επικεφαλής της Δικαιοσύνης παραινέσεις παρόμοιες με τις απόψεις του Γ. Φλωρίδη για τους «δικαιωματιστές».

«Διανύουμε την εποχή του άκρατου “δικαιωματισμού”, χωρίς να υπολογίζονται οι αντίστοιχες υποχρεώσεις και τα καθήκοντα που οφείλουμε να σεβόμαστε και να εκπληρώνουμε, με ήθος, πνευματική ποιότητα, διάθεση προσφοράς στο κοινωνικό σύνολο, ταπεινότητα στη συμπεριφορά, προσήνεια, ευγένεια, απουσία εγωπάθειας και αλαζονείας», αναφέρει μεταξύ άλλων η πρόεδρος Α.Π. Πώς ακριβώς τώρα συνδέονται οι «δικαιωματιστές» με τα δείγματα αλαζονείας και τον μη υπολογισμό των υποχρεώσεων απέναντι στο κοινωνικό σύνολο δεν είναι κατανοητό και το ίδιο ισχύει σε ό,τι αφορά τις επισημάνσεις της για περιστατικά βίας, ειδικά μεταξύ ή εναντίον ανηλίκων, που αποτελούν απόδειξη μιας «ηθελημένης σύγχυσης μεταξύ της ανεξαρτησίας της κρίσης μας και του ανεξέλεγκτου των ενεργειών και παραλείψεών μας».

Η πρόεδρος Α.Π. ζητά από τους συναδέλφους της να μην εφησυχάζουν και να μην ενεργούν διεκπεραιωτικά αλλά αντίθετα «να παρεμβαίνουν με μέτρα υποστήριξης των θυμάτων και κατασταλτικά σε βάρος των θυτών». Τέλος, η κ. Κλάπα εκφράζει την προσδοκία της να συμβάλουν οι δικαστές στην αναβάθμιση της εμπιστοσύνης των πολιτών στη Δικαιοσύνη.

Το μήνυμα θα είχε ίσως διαφορετική ανάγνωση, αν δεν ερχόταν την ίδια ακριβώς στιγμή που ο υπουργός με ένα εκτρωματικό σχέδιο Νόμου, που δέχεται σφοδρή κριτική από επιστήμονες, καθηγητές ΑΕΙ, τη Νομική Σχολή, δικαστικούς, δικηγόρους και θεσμικές οργανώσεις «δικαιωματιστών», αποσκοπεί να συρρικνώσει δραματικά τις εγγυήσεις που οφείλει να παρέχει μέσω της Δικαιοσύνης ένα κράτος δικαίου και στο συνταγματικό δικαίωμα των πολιτών για δίκαιη δίκη.

Στις πολλές αντιδράσεις ολόκληρου του φάσματος του νομικού και του επιστημονικού κόσμου, ο Γιώργος Φλωρίδης παραμένει εκκωφαντικά σιωπηλός, ίσως και αδιάφορος, με τη σιγουριά των 158 κυβερνητικών ψήφων. Σε σειρά δημοσιευμάτων, η «Εφ.Συν.» παρουσίασε τις ακραίες διατάξεις και δημοσίευσε το σύνολο των αντιδράσεων που μέχρι σήμερα συνεχίζουν να διατυπώνονται. Οι δικηγορικοί σύλλογοι βρίσκονται σε αναβρασμό όχι γιατί θα ταραχτεί η πελατεία τους -όπως τόσο προσβλητικά τούς είπε ο υπουργός Δικαιοσύνης-, αλλά γιατί οι δικηγόροι θα βλέπουν στα ακροατήρια τις συρρικνωμένες πλέον έδρες ανήμπορες να εφαρμόσουν τα συνταγματικά τους καθήκοντα (αναλογικότητα ποινών, προφορική εξέταση μαρτύρων, δικανική κρίση με βάση και την προσωπικότητα του ανθρώπου και ανάλογη ποινική μεταχείριση), υποχρεωμένες να καταδικάζουν με γνώμονα τις νέες μεγάλες ποινές χωρίς έλεος, χωρίς μετατροπή, χωρίς αναστολή ήδη από τον πρώτο βαθμό εκδίκασης.

Η προσβλητική για την ίδια τη Δικαιοσύνη, βίαιη συρρίκνωση των εγγυήσεων που παρέχει στους πολίτες (κατάργηση της ενδιάμεσης κρίσης, αλλοίωση της δικαστικής έδρας πρώτου και δευτέρου βαθμού, κατάργηση της αυτοπρόσωπης παρουσίας κρίσιμων μαρτύρων, συρρίκνωση των Μεικτών Ορκωτών Δικαστηρίων κ.λπ.) και ουσιαστικά η κατάργηση θεμελιωδών άρθρων του Συντάγματος και της ΕΣΔΑ έχουν ήδη αναλυτικά παρουσιαστεί στις δεκάδες εκδηλώσεις και στην αρθρογραφία. Η επιστήμη πετάχτηκε εκτός μαζί με τις νομοπαρασκευαστικές επιτροπές, που θεωρούνται πλέον είδος εν αχρηστία. Οσο για τις οργανώσεις προστασίας θεμελιωδών δικαιωμάτων (Εθνική Επιτροπή για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου, Ελληνική Ενωση για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου, οργανώσεις προστασίας των δικαιωμάτων ανηλίκων, γυναικών κ.λπ.) δεν είναι παρά είναι ενοχλητικοί «δικαιωματιστές». Το δε σύστημα ποινών μετατρέπεται κυριολεκτικά σε ποινική λαιμητόμο, μηδέ των ανηλίκων εξαιρουμένων.

Η κοινωφελής εργασία ως άλλοθι

«Ο θεσμός της παροχής κοινωφελούς εργασίας αποτελεί έναν σημαντικό εκσυγχρονιστικό παράγοντα του δικαιικού μας συστήματος», υποστηρίζει ο υπουργός, προαναγγέλλοντας την πλατφόρμα με τους ενδιαφερόμενους που θα την παρέχουν. Ενας θεσμός κύριας ποινής (εναλλακτικής της φυλάκισης) γίνεται απλά το άλλοθι για τη μετατροπή ποινής σε περίπτωση που ο καταδικασμένος δεν έχει λεφτά να πληρώσει. «Εδώ κάνει δύο, κατά τη γνώμη μου, λάθη: πρώτον, στην επανεισαγωγή του φονέως των εναλλακτικών ποινών, δηλαδή της μετατροπής. Είχε καταστεί εδώ και πολλά χρόνια κοινή πεποίθηση ότι η μετατροπή ουσιαστικά μαραζώνει όλες τις άλλες εναλλακτικές ποινές, ώστε στο τέλος να μένει μόνο αυτή και ενδεχομένως η κοινωφελής εργασία για όσους δεν έχουν να πληρώσουν», σημείωνε ο Γιάννης Γιαννίδης, καθηγητής και πρόεδρος της Ελληνικής Εταιρείας Ποινικού Δικαίου (ΕΕΠΔ), προσθέτοντας ότι το δεύτερο μεγάλο σφάλμα είναι να ανατεθεί ο έλεγχος της κοινωφελούς εργασίας στη δικαστική αστυνομία.

Οσοι καταδικασμένοι (έως δύο χρόνια) δεν έχουν χρήμα για να πληρώσουν τη μετατροπή, θα μπορούν να την «ανταλλάξουν» με κοινωφελή εργασία. Την ίδια στιγμή, τροποποιούνται προς το βαρύτερο αδιακρίτως τα αδικήματα και αυξάνουν αδιακρίτως οι ποινές. Εξ αμελείας αδικήματα μετατρέπονται σε πλημμελήματα με ενδεχόμενο δόλο, οι απόπειρες εξισώνονται με τετελεσμένες πράξεις, ο δρόμος για δημεύσεις περιουσιών ασχέτων με το αδίκημα άνοιξε και δεν είναι ακόμα γνωστό αν ξεσκονίζεται ήδη και το... μέτρο της εξορίας! «Η ελληνική νομοθεσία, όταν ίσχυαν οι παλαιοί κώδικες και μέχρι τη δεκαετία του ‘80, υπέφερε από αυτή την τρίδυμη συνταγή των απαγορεύσεων. Οπου ο νομοθέτης έκρινε ότι συντρέχει λόγος αυστηρής μεταχείρισης, έλεγε: απαγορεύεται η μετατροπή, απαγορεύεται η αναστολή της ποινής και απαγορεύεται και το ανασταλτικό αποτέλεσμα της έφεσης» (Η. Αναγνωστόπουλος, καθηγητής ΑΕΙ, πρόεδρος ΕΕΠ).

Ολική επαναφορά και στο καλάθι των αχρήστων η επιστημονικά αιτιολογημένη έκθεση της Νομοπαρασκευαστικής Επιτροπής του 2019 που έλεγε: «Εκσυγχρονίζεται ο θεσμός της αναστολής εκτέλεσης της ποινής, καθώς έχει αποδειχθεί ότι όχι μόνο για τους πρωτόπειρους εγκληματίες, αλλά ακόμη και για ανθρώπους που έχουν καταδικασθεί στο παρελθόν, η απειλή εκτέλεσης μιας σχετικά μικρής ποινής φυλάκισης, συνοδευόμενη από εναλλακτικά της ποινής μέτρα -στα οποία συμπεριλαμβάνεται και η κοινωφελής εργασία-, είναι πολύ πιο αποτελεσματική από την ίδια την έκτισή της στη φυλακή. Η μετατροπή της στερητικής της ελευθερίας ποινής σε χρηματική καταργείται, διότι δεν είχε κανένα νομιμοποιητικό θεμέλιο και αγνοείται από όλες τις σύγχρονες νομοθεσίες. Προβλέπεται η ολική ή μερική μετατροπή της στερητικής της ελευθερίας ποινής σε παροχή κοινωφελούς εργασίας».

Οι ανήλικοι ξανά στις φυλακές

Αραγε αυτό το σκέλος επαναφοράς της σκληρής τιμωρίας ανηλίκων δεν το είδε η πρόεδρος Α.Π. που διαμήνυσε την ευαισθησία της για τα ανήλικα θύματα; Το άρθρο 24 (ν/σ Φλωρίδη) με τον παραπλανητικό τίτλο «Εξορθολογισμός των κριτηρίων περιορισμού ανηλίκων σε κατάστημα κράτησης νέων» τροποποιεί το άρ. 127 που προέβλεπε φυλάκιση ανηλίκων για κακουργήματα που εμπεριέχουν στοιχεία βίας ή στρέφονται κατά ζωής ή σωματικής ακεραιότητας και πλέον αυτό γενικεύεται για όλα τα κακουργήματα για το οποία φυλακίζεται κι ένας ενήλικας, αρκεί η απόφαση να είναι αιτιολογημένη! Πλήρης εξίσωση των ανηλίκων με τους ενήλικους, πλήρης με δυο λόγια κατάργηση της Διεθνούς Σύμβασης για τα Δικαιώματα του Παιδιού, η οποία ορίζει ότι η κράτηση ενός παιδιού θα πρέπει να αποτελεί έσχατο μέτρο.

Στην αιτιολογική έκθεση του Νόμου 4610/2019 αναφερόταν η ανάγκη η διάταξη για την κράτηση ανηλίκων (άρ. 127) «να συμβαδίζει µε τους Στοιχειώδεις Κανόνες των Ηνωμένων Εθνών για την Απονομή Δικαιοσύνης σε Ανηλίκους (Standard Minimum Rules for the Administration of Juvenile Justice ή The Beijing Rules. ΟΗΕ Απόφαση 40/33), που προβλέπουν ρητά ότι «στέρηση της προσωπικής ελευθερίας δεν επιβάλλεται, εκτός αν ο ανήλικος κηρύχθηκε ποινικά υπεύθυνος για σοβαρή πράξη βίας κατ’ άλλου προσώπου ή για κατ’ επανάληψη τέλεση άλλων σοβαρών εγκλημάτων και αν δεν υπάρχει άλλη κατάλληλη απάντηση».

Ο οργανισμός παιδικής προστασίας Γη των ανθρώπων/Terre des hommes Hellas, ως οργανισμός που προωθεί ένα σύστημα δικαιοσύνης φιλικό προς τα παιδιά, κατέθεσε σχόλια στη δημόσια διαβούλευση για το νομοσχέδιο, στα οποία μεταξύ άλλων καλωσορίζει τις τροποποιήσεις του Ποινικού Κώδικα οι οποίες αυστηροποιούν το πλαίσιο στις περιπτώσεις όπου αξιόποινες πράξεις στρέφονται κατά ανηλίκων, αλλά την ίδια στιγμή εκφράζει την έντονη αντίθεσή του στην τροποποίηση του άρθρου 127 ΠΚ, η οποία διευρύνει τις περιπτώσεις όπου προβλέπεται η κράτηση ανηλίκων. Υπενθυμίζοντας τη Διεθνή Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Παιδιού, επισημαίνει πως η τροποποίηση του άρθρου 127 ΠΚ διευρύνει σημαντικά το πεδίο εφαρμογής της διάταξης, με αποτέλεσμα η κράτηση παιδιών να μην αποτελεί πλέον έσχατο μέτρο, ενώ το γεγονός αυτό θα αυξήσει σημαντικά τον αριθμό των ανήλικων κρατουμένων στην Ελλάδα.

«Η Terre des hommes Hellas, γενικότερα, δεν υποστηρίζει την κράτηση ανηλίκων. Η κράτηση έχει βαθιές και αρνητικές επιπτώσεις στα παιδιά, θέτοντας σε κίνδυνο την ψυχολογική και σωματική τους υγεία, αλλά και την ομαλή τους ανάπτυξη. Επηρεάζει ολόκληρη την οικογένεια, καθώς πολλά παιδιά ενδέχεται να χάσουν τη στήριξη του οικογενειακού τους περιβάλλοντος ή να αναλάβουν ευθύνες που δεν αναλογούν στον βαθμό της ωριμότητάς τους. Ο ποινικός εγκλεισμός των ανηλίκων οδηγεί επίσης στον στιγματισμό και στην περιθωριοποίηση, με αποτέλεσμα πολλές φορές την υποτροπή, λόγω της εξοικείωσης με εγκληματικές συμπεριφορές. Η πολύχρονη εμπειρία μας στο πεδίο τόσο στην Ελλάδα άλλα και σε άλλες χώρες ανά τον κόσμο έχει δείξει πως τα περιστατικά βίας ανηλίκων δεν είναι παρά μια αντανάκλαση της κοινωνίας στην οποία μεγαλώνουν. Μέσα από τις δράσεις μας με παιδιά έχουμε παρατηρήσει ότι τα περισσότερα παιδιά που έρχονται σε σύγκρουση με τον νόμο αντιμετωπίζουν πολλαπλά προβλήματα στο σπίτι τους ή και στις κοινότητές τους ή/και αντιμετωπίζουν την πίεση των συνομηλίκων τους σε σχέση με την ανάληψη κινδύνων, όπως οι μικροκλοπές και η χρήση ουσιών [...]»...

Η Εφημερίδα των Συντακτών