Ενας νέος ανθρωπότυπος...

Πώς κατασκευάζεται μια περσόνα σε έναν κατά κοινή ομολογία ναρκισσιστικό πολιτισμό; Πόσο εύκολο είναι να ξεχωρίσουμε το πρόσωπο από το προσωπείο στις κοινωνίες του μετα-θεάματος; Μήπως έχουμε περάσει στην εποχή τού social sapiens, όπου δεν είμαστε παρά τα «προφίλ» μας και γι’ αυτόν τον λόγο «ψηφίζουμε» περσόνες και όχι πρόσωπα;

Η εισβολή του Στέφανου Κασσελάκη... στην πολιτική μάς έφερε αντιμέτωπους με τα παραπάνω ερωτήματα και κυρίως με το πώς η επικοινωνία μπορεί να εκμηδενίσει κάθε ουσία. Εχει τελικά τόση σημασία ποιος δημιούργησε την περσόνα Κασσελάκη ή μήπως έχει μεγαλύτερη σημασία η δική μας ευθύνη στον τρόπο με την οποία καταναλώνουμε αυτή την περσόνα; Ο Χέρμπερτ Μαρκούζε γράφει πως οι κοινωνίες του ύστερου καπιταλισμού διαπλάθουν τις συνειδήσεις, τις επιθυμίες, τον τρόπο σκέψης και ζωής των σύγχρονων υποκειμένων. Η συζήτηση συνεπώς δεν μπορεί να περιοριστεί στο κατά πόσο ο κ. Κασσελάκης είναι κατάλληλος ή ακατάλληλος για αρχηγός της αξιωματικής αντιπολίτευσης. Θα πρέπει να μετατοπιστεί στους λόγους για τους οποίους ένας ολόκληρος λαός τον «κοιτάζει από την κλειδαρότρυπα» είτε τον επιδοκιμάζει, είτε τον αποδοκιμάζει.

Η κοινωνία της επικοινωνίας και του θεάματος έχει μετεξελιχθεί από καιρό σε κοινωνία σοσιαλμιντιακού κανιβαλισμού. Ενα αυτοσχέδιο λαϊκό δικαστήριο έχει στηθεί επιχειρώντας να αποφανθεί εάν ο κ. Κασσελάκης διαθέτει ή όχι πολιτικό περιεχόμενο και γιατί και από ποιους επιλέχθηκε για να εκφράσει τον ανοιχτό, νέο ΣΥΡΙΖΑ.

Το πραγματικό ερώτημα όμως αφορά τους λόγους για τους οποίους η δομή της προσωπικότητάς του εξυπηρετεί τις ανάγκες των οπαδών του και πως εκείνοι μέσα -στην κυριολεξία σε λίγες μέρες- ανακάλυψαν τον νέο ηγέτης της ελληνικής Αριστεράς. Ας αναρωτηθούμε συνεπώς «Τίνος πράγματος είναι το όνομα Κασσελάκη;» (παραφράζοντας τον τίτλο του βιβλίο του Αλέν Μπαντιού «Τίνος πράγματος είναι το όνομα Σαρκοζί;»).

Ο κ. Κασσελάκης είναι αυτοδημιούργητος, γκέι, με τέλεια αγγλικά, καλές σπουδές, φιλελεύθερος και ταυτόχρονα αριστερός. Πάει συστηματικά γυμναστήριο, έχει μόνιμο σύντροφο, σκύλο και πεθερά. Η ψηφιακή και μιντιακή του ύπαρξη του εξασφάλισε με αστραπιαία ταχύτητα δεκάδες χιλιάδες ψηφοφόρους. Για πρώτη φορά μια κοινωνική μάσκα εκμηδένισε μέσα σε ελάχιστο χρόνο όλα τα υπόλοιπα. Ναι, ο κύριος Κασσελάκης είναι προϊόν του καπιταλισμού. Τι είναι όμως όλοι οι άλλοι που τον στηρίζουν, τον ψηφίζουν, τον καταναλώνουν στα σόσιαλ μίντια;

Η επιστροφή στην ψυχολογία των μαζών είναι αναγκαία για να δούμε πως ανα-κατασκευάζεται ένα ολόκληρο πλήθος μέσα από ένα πρόσωπο, μέσα από μια εικόνα, μέσα από μια περσόνα. Για τον Καρλ Γιουνγκ η περσόνα αντιπροσωπεύει την κοινωνική μάσκα που ο καθένας μας «φοράει» στην αλληλεπίδρασή του με τους Αλλους. Αλλωστε κατά τη διάρκεια της ανθρώπινης ιστορίας τα προσωπεία διαπερνούν όλους τους πολιτισμούς. Η μάσκα, σύμφωνα με τους κοινωνικούς ανθρωπολόγους, συνδέεται με την εξουσία.

Το πλήθος παθιάζεται με άτομα που θεωρεί χαρισματικά. Σαγηνεύεται όταν μεταφέρεται από «έναν κόσμο λογικής σε έναν κόσμο φαντασίας, όπου η παντοδυναμία των ιδεών και των λόγων εμπνέει δυνατά συναισθήματα», όπως σημειώνει ο Σερζ Μοσκοβισί. Η σχέση Κασσελάκη και υποστηρικτών του μοιάζει να είναι σχεδόν ερωτοληπτική, ίσως γιατί ο ίδιος υπηρετεί έναν new age λαϊκισμό, δίχως ιδεολογικά βάρη, προσφέροντας θέαμα απευθυνόμενος σε ένα πλήθος που δίχως άλλο έχει ενσωματώσει προ πολλού την ιδεολογία του καπιταλισμού και του νεοφιλελευθερισμού

Ο Γκι Ντεμπόρ στην ανάλυση της «Κοινωνίας του Θεάματος» -κείμενο που γράφτηκε πριν από μισό αιώνα- εξηγούσε πώς το θέαμα μας παρασύρει σε έναν δικό του κόσμο, διεισδύοντας σε όλα τα πεδία της καθημερινής ζωής. Αυτή τη φορά το θέαμα είναι ο ίδιος ο Στέφανος Κασσελάκης. Η κοινωνική μάσκα του κ. Κασσελάκη δεν είναι παρά ένας συμβιβασμός μεταξύ του ίδιου και της κοινωνίας. Η Κοινωνία του Μεγάλου Αδελφού τον κοιτάζει, τον στηρίζει, τον χλευάζει, συμμετέχοντας ψευδοσυναισθηματικά στο «οπτικό δρώμενο».

Η κατασκευή ενός προφίλ με στόχο την απήχηση του κοινού δεν είναι κάτι καινούργιο. Τα τελευταία χρόνια, όλοι κατασκευάζουμε καινούργιους εαυτούς στον κυβερνοχώρο, μεταμορφωνόμαστε με τον τρόπο που επιθυμούμε, ανακατασκευάζουμε την εικόνα μας ανάλογα με τη στόχευση που έχουμε. Ζούμε σε μια εποχή που δεν επενδύουμε στον εαυτό μας αλλά στην ψηφιακή μας εικόνα, σε μια εποχή που δεν επιλέγουμε ανθρώπους αλλά προφίλ.

Δεν είμαστε εμείς. Είμαστε εκδοχές του εαυτού μας και η περσόνα μας κινδυνεύει να γίνει σύνολο της ύπαρξής μας. Γιατί λοιπόν παριστάνουμε τους έκπληκτους; Ο Στέφανος Κασσελάκης είναι η αντανάκλασή μας. Ο Στέφανος Κασσελάκης είναι το σύμπτωμα του ναρκισσιστικού πολιτισμού.

Δήμητρα Αθανασοπούλου

efsyn.gr