Γιατί γοητεύουν τόσο οι θεωρίες συνωμοσίας;...

Μετά τις θεωρίες για επίπεδη Γη, για μασωνική κυριαρχία, για ερπετόμορφους πολιτικούς και για εμβόλια-τσιπάκια, η νέα μόδα της συνωμοσιολογίας στην Ελλάδα, είναι οι ταυτότητες-τσιπάκια. Τα πλήθη που συνωστίζονται έξω από αστυνομικά τμήματα για να προλάβουν να ανανεώσουν τις τωρινές, και που προσπαθούν με πάθος να πείσουν ότι έφτασε το χάραγμα του διαβόλου και θα τσιπαριστούμε όλοι, έχουν προκαλέσει απορία σε πολλούς. Πως γίνεται να υπάρχει κόσμος που τα πιστεύει αυτά; Γιατί; Τι κερδίζει κανείς από αυτή την παράνοια;...

Το θέμα έχει αντιμετωπιστεί ως επί το πλείστον με χλεύη, διακωμώδηση και απαξίωση. Λογικό και αναμενόμενο, μέχρι ένα σημείο όμως. Μήπως όμως προσπερνάμε υπερβολικά εύκολα και βολικά, κάτι βαθύτερο; Γιατί αν το κοιτάξουμε πέρα από τα γέλια που μας βγαίνουν και από τα αστεία βιντεάκια δημοφιλών σελίδων, θα δούμε ένα πολύ σοβαρό κοινωνικό πρόβλημα, το οποίο αποκαλύπτει μια σοβαρή κρίση εμπιστοσύνης στους θεσμούς. Και αυτό, σε συνδυασμό με το περιεχόμενο των συγκριμένων θεωριών και το είδος των υποστηρικτών τους, δεν προμηνύει τίποτα καλό.

Στην πραγματικότητα, υπάρχουν αρκετοί λόγοι, πέρα από το μορφωτικό επίπεδο ή την ευπιστία, που μπορούν να καταστήσουν ακόμα και τον πιο ορθολογιστή, θύμα συνωμοσίας. Αρκεί να σκεφτούμε τι ακριβώς προσφέρουν στο μυαλό μας.

Αρχικά, έχουμε την αίσθηση ελέγχου μιας δύσκολης κατάστασης μέσω της «αποκάλυψης». Μια συνθήκη που είναι τόσο εκτός του ελέγχου μας, όπως μια πανδημία, είναι τρομακτική. Το ότι μπορεί κάνοντας κάτι τόσο απλό, όσο το να πας στο σούπερ μάρκετ ή να συναντηθείς με ένα φίλο, να σου μεταδώσει μια ασθένεια που μπορεί να αποβεί έως και θανατηφόρα για σένα ή για κάποιον κοντινό σου, είναι μια παραλυτικά τρομακτική σκέψη. Επομένως, το ότι όλα αυτά δεν ισχύουν, είναι ένα ψέμα και γίνεται επίτηδες, είναι μακράν καθησυχαστικότερο.

Δεύτερον, σε ένα κόσμο που τείνει συνεχώς να υποτιμά και να εκμεταλλεύεται όσο μπορεί, όσους δεν ανήκουν σε αυτό που λέμε ελίτ, η σκέψη ότι όλοι αυτοί που μια ζωή βρίσκονται σε καλύτερη μοίρα από εμάς, έχουν καταστρώσει ένα ολόκληρο, πολύπλοκο σχέδιο για να τον κερδίσουν και να τον υποδουλώσουν, είναι πολύ κολακευτική. Βρίσκεσαι στο κέντρο του ενδιαφέροντος, όλα γίνονται για σένα. Νιώθεις σημαντικός, ξεχωριστός, πολύτιμος.

Και επίσης, νιώθεις και έξυπνος. Κατάφερες εσύ, ο ασήμαντος, να ξεσκεπάσεις ένα υπερεθνικό σχέδιο που καταστρώθηκε από τις πιο ισχυρές δυνάμεις της Γης (ή και εκτός αυτού πολλές φορές). Το κατάλαβες, και το ξεσκέπασες! Τι πιο ικανοποιητικό για ένα καταπτοημένο γόητρο;

Τρίτον, μιλάμε για την απόλυτη μετάθεση ευθύνης. Αν ισχύουν όλα αυτά, δεν φταίμε ποτέ για τίποτα. Για όλα τα δεινά γύρω μας, ευθύνονται Αυτοί. Ευθύνεται η Νέα Τάξη Πραγμάτων. Και κάπως έτσι ξεκινούν τα επικίνδυνα αφηγήματα. Για τις χαμένες δουλειές φταίνε οι μετανάστες, τους οποίους φέρνουν επίτηδες οι εκάστοτε κακοί της ιστορίας για να υποδουλώσουν τον ελληνικό λαό, να καταστρέψουν την χριστιανοσύνη, να εδραιωθεί η διαβολική ατζέντα κλπ. Αυτό είναι παλιό και κλασικό.

Και αυτά τα αφηγήματα προσαρμόζονται βολικά, εύκολα. Και οι γελοίες θεωρίες και οι υποστηρικτές τους, ξαφνικά μετατρέπονται σε ένα θαυμάσιο υπόστρωμα για «σοβαροφανείς» θεωρίες, που ακούγονται ολοένα από πιο θεσμικά χείλη. Δεν είναι αστείο όλο αυτό που συμβαίνει γύρω μας. Δεν πρέπει να αντιμετωπίζεται ως τέτοιο. Εκτός κι αν πίσω από αυτή την εθελοτυφλία, κρύβονται άλλα πράγματα -και δεν αναφέρομαι στους ερπετόμορφους.

Κρυσταλλένια Μανάβη (Πολιτική Επιστήμονας)

efsyn.gr