Παρενθέσεις...

Γνωστός σκιτσογράφος λίγες μέρες μετά τις εκλογές του Ιουνίου και ανήμερα της δήλωσης παραίτησης του αρχηγού της αξιωματικής αντιπολίτευσης δημοσίευσε ένα «αινιγματικό» σκίτσο, όπου σχεδίασε το δεύτερο μισό μιας μαύρης παρένθεσης (μια παρένθεση που κλείνει) σε λευκό φόντο, πλαισιωμένο με τη φράση «Ολες οι παρενθέσεις κάποτε κλείνουν».

Με... το σκίτσο του σχολιάζει, προφανώς, την εκλογική κατάρρευση του κόμματος της αξιωματικής αντιπολίτευσης και, κυρίως, επιχαίρει(;) για την εκπεφρασμένη πρόθεση αποχώρησης από το πολιτικό προσκήνιο του αρχηγού του. Παράλληλα, να υποθέσουμε ότι κλείνει(;) και η «πολιτική παρένθεση» των σκίτσων του με σαφές πολιτικό περιεχόμενο και τα οποία ασκούσαν μονόπλευρη κριτική στην κυβέρνηση της περιόδου 2015-2019 και στον τότε πρωθυπουργό.

Στόχος του σημερινού σημειώματος δεν είναι ο σχολιασμός της δουλειάς του συγκεκριμένου καλλιτέχνη, τον οποίο ακολουθούμε εδώ και δεκαετίες και εκτιμούμε ιδιαίτερα συγκεκριμένα έργα του. Πρόθεσή μας είναι να συζητήσουμε για τις λανθάνουσες συνδηλώσεις, τις παραδοχές και τα συνακόλουθα μηνύματα του συγκεκριμένου έργου.

Ως παρένθεση ορίζεται, μεταφορικά, σύμφωνα με το λεξικό της κοινής νεοελληνικής, ένα γεγονός ή ένα χρονικό διάστημα σύντομης σχετικά διάρκειας το οποίο διακόπτει μια ομοιόμορφη, ομοιογενή ροή γεγονότων, μια «κανονικότητα»... Επιπλέον, το παρένθετο γεγονός (ή το πρόσωπο) είναι διαφορετικό απ’ ό,τι προηγήθηκε και από αυτό που ακολουθεί.

Η ιδέα της «αριστερής παρένθεσης» εισήχθη στον δημόσιο λόγο στις αρχές της προηγούμενης δεκαετίας, εκφράζοντας τη συστημική επιθυμία, όταν στέρεψαν τα αποθέματα της συστημικής διαχείρισης και το «απευκταίο» φάνταζε «αναπόφευκτο». Βέβαια, καθώς η ιστορία δεν γράφεται μόνο από τις επιθυμίες, η «παρένθεση» εκείνη κράτησε περισσότερο από το επιθυμητό και εν τέλει, παρά το τότε και τα τωρινά θρυλούμενα, αποδείχτηκε ότι μπορεί να αποτελέσει εναλλακτικό αφήγημα, ακόμη κι αν οι συντάκτες του πιάστηκαν «αδιάβαστοι». Η αντοχή της στον χρόνο, πιθανά, απογοήτευσε, όπως καταμαρτυρούν παρεμβάσεις, όπως η αφορμή του σημερινού σημειώματος.

Επεκτείνοντας τον σχετικό προβληματισμό, θα σταθούμε σε μια σειρά ερωτημάτων που ανακύπτουν. Συγκεκριμένα: Πότε και γιατί μια ιστορική περίοδος χαρακτηρίζεται «παρένθεση»; Ποιος την ορίζει; Υπάρχουν «πρόσωπα-παρενθέσεις» στην Ιστορία;

Η συγκεκριμένη ανάγνωση της κοινωνικής πραγματικότητας ενέχει την παραδοχή της γραμμικής και αδιατάρακτης συνέχειας του κοινωνικού κόσμου, όπου η κυρίαρχη τάξη πραγμάτων επιβιώνει στο διηνεκές, καθώς αποτελεί τη μοναδική ορθή εκδοχή του κόσμου και διαθέτει ενδογενείς δυνάμεις αναπροσαρμογής και αυτοβελτίωσης στα εκάστοτε δεδομένα. Η διαφορετική προσέγγιση του κόσμου και οι φορείς αντίστοιχων ιδεών αποτελούν «ιστορικές αστοχίες», «ρήγματα» και παρεκκλίσεις, τα οποία απειλούν την «κανονικότητα» και επιβάλλεται η άμεση ευθυγράμμιση και συμμόρφωσή τους.

Η συγκεκριμένη προσέγγιση, σαφώς εσφαλμένη καθώς διαψεύδεται από την ίδια την πραγματικότητα, συσκοτίζει σημαντικά την αέναη διαπάλη εντός του κοινωνικού κόσμου, προϊόν της οποίας αποτελεί ό,τι αποκαλούμε «ιστορική συνέχεια». Συσκοτίζει και αποκρύπτει ότι τα πρόσωπα (και οι «ηγέτες»), τα γεγονότα είναι γέννημα των καιρών τους, της ιστορικής συγκυρίας.

Η «παρένθεση», την οποία κλείνει το εν λόγω σκίτσο, ήταν γέννημα συγκεκριμένων συνθηκών, τις οποίες ο κυρίαρχος λόγος «ξεχνά» συστηματικά. Προηγήθηκαν συγκεκριμένες πολιτικές που προωθούσαν συγκεκριμένες κοινωνικές ομάδες και υλοποιούσαν για δεκαετίες συγκεκριμένοι πολιτικοί φορείς. Οι πρότερες πολιτικές επιλογές διαμόρφωσαν ένα σκηνικό πολυεπίπεδης δομικής κατάρρευσης που τα συντρίμμια της καταπλάκωσαν ζωές, ελπίδες, όνειρα… Οι αρχιτέκτονες της καταστροφής έχουν ταυτότητα και ονοματεπώνυμο, όπως και τα θύματά τους, επίσης.

Η «παρένθεση», λοιπόν, άνοιξε γιατί υπήρξε «γόνιμο κείμενο» το οποίο προηγήθηκε. Και η «παρένθεση» έκλεισε γιατί κατά τη διάρκειά της διαμορφώθηκαν οι συνθήκες συγκρότησης του «κειμένου» που θα ακολουθούσε (το οποίο βιώνουμε σήμερα). Στον χρόνο της «παρένθεσης», πίσω από τις γραμμές, γραφόταν το «κείμενο» της επόμενης μέρας. Ενα project σχεδιασμένο λεπτομερώς, το οποίο διαμορφώθηκε και επικράτησε στραγγαλίζοντας τις «μη βολικές φωνές» (η ελληνική εκδοχή του «There Is No Alternative» (ΤΙΝΑ).

Οσοι επιχαίρουν γιατί «όλες οι παρενθέσεις κάποτε κλείνουν», λησμονούν ότι η παρένθεση «φωτίζει» το κείμενο, το εμπλουτίζει και, ενίοτε, το αλλάζει. Κι ακόμη, κάποιες φορές οι παρενθέσεις είναι η προαναγγελία κεφαλαίων που θα ακολουθήσουν…

Δημήτρης Π. Σακκούλης  (Εκπαιδευτικός, διδάκτορας Πανεπιστημίου Πατρών)

efsyn.gr