Αξιοπρέπεια...

Ο «άξιος» παράγεται από το αρχαίο «άκ-τιος», μια λέξη συγγενή προς το «άγω».

Η εικόνα του νεαρού σερβιτόρου που σχεδόν κολυμπούσε για να σερβίρει τους πελάτες ενός μπιτσόμπαρου στη Ρόδο, θρoνιασμένους ραχατλίδικα σε εξέδρες μέσα στη θάλασσα, έβαλε επί τάπητος τη λέξη και την έννοια της αξιοπρέπειας.

Αν και... ο εργαζόμενος φέρεται να δήλωσε πως δεν έχει κανένα πρόβλημα με αυτό τον τρόπο σερβιρίσματος, γιατί κονομάει γερά από μισθό και φιλοδωρήματα, η κουβέντα φούντωσε έτσι κι αλλιώς: πέρα από τις ευθύνες του κράτους, της εργοδοσίας και των ίδιων των πελατών, κατά πόσον ευθύνεται και ο ίδιος ο σερβιτόρος γι’ αυτή την εικόνα, που παραπέμπει ευθέως στους Ευρωπαίους αποικιοκράτες που απολάμβαναν τις δουλικές υπηρεσίες των ιθαγενών, κάπως σαν τους κούληδες στην Κίνα που έσερναν τα αμαξάκια για τους λευκούς αφέντες;

Προσοχή: δεν μιλάμε για το απολύτως έντιμο σερβίρισμα, που πηγαίνεις αξιοπρεπώς σε έναν άνθρωπο το φαγητό ή το ποτό του κι αυτός το δέχεται εξίσου αξιοπρεπώς· μιλάμε για τσαλαβούτημα, σχεδόν για κολύμπι με τα ρούχα, για να φάει η Αυτού Εξοχότης ο Τουρίστας το κλαμπ σάντουιτς και να απολαύσει το μοχίτο του ξάπλα, σαν να είναι Ρωμαίος αυτοκράτορας.

Λοιπόν; Είμαστε αναξιοπρεπείς όταν, για να επιβιώσουμε, αναγκαζόμαστε να κάνουμε μια υποτιμητική δουλειά; Ενας αναγκεμένος προλετάριος, που πουλά την εργατική του δύναμη, έχει την πολυτέλεια να είναι αξιοπρεπής σε συνθήκες άγριου καπιταλισμού; Ενας εργάτης από το Μπαγκλαντές, που δουλεύει στα φραουλοχώραφα της τιμημένης μας πατρίδας και λαβαίνει σφαίρες όταν ζητά από το αφεντικό τα μεροκάματά του, μπορεί να είναι αξιοπρεπής; Γιά να δούμε τι λένε οι ίδιες οι λέξεις.

Σύμφωνα με το Λεξικό της Νέας Ελληνικής Γλώσσας, η αξιοπρέπεια είναι το αίσθημα τιμής κάποιου, αφενός και αφετέρου, «η στάση ζωής, κατά την οποία σέβεται κανείς τον εαυτό του και δεν τον ταπεινώνει συμπεριφερόμενος ανάρμοστα, μικροπρεπώς, ευτελώς. Αξιοπρέπεια είναι η υπερηφάνεια με ευγένεια ήθους, χωρίς έπαρση». Η λέξη παράγεται από το άξιος+πρεπής, από το «πρέπω». Τώρα, το «άξιος» είναι μια λέξη με μεγάλο ετυμολογικό και νοηματικό υπόβαθρο. Ο άξιος είναι αυτός που έχει αξία, τα κατάλληλα προσόντα, ο κατάλληλος, ο ικανός. Είναι επίσης ο αντάξιος, αυτός στον οποίο ταιριάζει κάτι: λέμε ότι είμαστε άξιοι της τύχης μας, όταν επιλέγουμε τους ηγέτες που μας αξίζουν...

Ο «άξιος» παράγεται από το αρχαίο «άκ-τιος», μια λέξη συγγενή προς το «άγω». Η αρχική σημασία της πρέπει να ήταν «αυτός που ζυγίζει όσο και κάποιος άλλος, ο ισοβαρής», όπως δείχνει και η ανάλογη σημασία «βαρύνω, ζυγίζω» του «άγω». Η λέξη μετά τον Ομηρο έλαβε την ηθική σημασία της, δηλώνοντας κατ’ αρχάς τον άξιο να ανταμειφθεί, και εν συνεχεία τον προικισμένο, τον ταλαντούχο, λέει το Λεξικό.

Λοιπόν; Ζυγίζουμε όλοι το ίδιο; Εχουμε όλοι την ίδια αξία ως ανθρώπινα όντα, ή αυτή η αξία μας αριθμείται όχι ως ηθική υπόληψη, αλλά ως χρηματικό τίμημα; Μήπως το κλισέ του παλιού ελληνικού σινεμά, αυτό το στεντόρειο «πτωχός, πλην τίμιος!» δεν είναι παρά μια μπούρδα, για να βαυκαλίζονται οι προλετάριοι πως τουλάχιστον διατηρούν το ηθικό πλεονέκτημα; Μπορεί κάποιος ενδεής να είναι αξιοπρεπής;

Δεν έχω απάντηση, όμως ο Καβάφης είχε δίκιο: «Κι αν δεν μπορείς να κάμεις την ζωή σου όπως την θέλεις,/ τούτο προσπάθησε τουλάχιστον/ όσο μπορείς: μην την εξευτελίζεις…».

Αρθρο 1:

Η ανθρώπινη αξιοπρέπεια είναι απαραβίαστη. Πρέπει να είναι σεβαστή και να προστατεύεται.

Η ανθρώπινη αξιοπρέπεια δεν είναι μόνο θεμελιώδες δικαίωμα αυτή καθεαυτή, αλλά αποτελεί την ίδια τη βάση των θεμελιωδών δικαιωμάτων.

Χάρτης των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ε.Ε.

Παύλος Μεθενίτης

efsyn.gr