Η πολιτική σαν διασκέδαση και θέαμα...

Το τηλεοπτικό θέαμα κυριάρχησε ακόμα μία φορά στις εκλογές της 21ης Μαΐου, όπως αναμένεται να καθορίσει εν πολλοίς και την προεκλογική περίοδο που θα οδηγήσει στις κάλπες της 25ης Ιουνίου.

Οι περισσότεροι από εμάς, καθισμένοι σε έναν αναπαυτικό καναπέ, παρακολουθήσαμε τις περιοδείες των πολιτικών αρχηγών, την τηλεμαχία, αλλά και... τα πολιτικά talk shows. Η τηλεόραση ωστόσο έχει μια μοναδική ικανότητα να λειτουργεί σαν παραμορφωτικός καθρέφτης, να αντανακλά στρεβλά, αλλά και να διαμορφώνει την πραγματικότητα.

Ο Νιλ Πόστμαν, στο εμβληματικό βιβλίο του «Διασκέδαση μέχρι θανάτου: ο δημόσιος λόγος στην εποχή του θεάματος» (εκδόσεις Δρομέας), γράφει σχετικά: «Αυτό που συμβαίνει είναι ότι η τηλεόραση αλλοιώνει την έννοια του “ενημερωμένος”, δημιουργώντας ένα είδος πληροφοριών, που ίσως καλύτερα στο σύνολό τους θα ονομάζονταν παραπληροφόρηση.

Χρησιμοποιώ τη λέξη αυτή σχεδόν με την ίδια σημασία με την οποία χρησιμοποιείται από τους κατασκόπους της CIA και της KGB. Παραπληροφόρηση δεν σημαίνει ψευδής πληροφορία. Σημαίνει παραπλανητική πληροφόρηση, άστοχη, άσχετη, αποσπασματική ή επιφανειακή πληροφόρηση που δημιουργεί την ψευδαίσθηση ότι κάτι γνωρίζουμε, αλλά που στην ουσία αποπροσανατολίζει». Και προσθέτει: «Η άγνοια μπορεί να διορθωθεί. Αλλά τι πρέπει να κάνουμε αν θεωρούμε την άγνοια γνώση;».

Ιδού το ερώτημα. Οι περισσότεροι από εμάς αισθανόμαστε λίγο πολιτικοί αναλυτές, λίγο δημοσκόποι, λίγο συνειδητοί πολίτες και λίγο εκλογολόγοι. Ωστόσο, πολύ συχνά νιώθουμε εξαπατημένοι, γελασμένοι και γελοίοι που πιστέψαμε τον τάδε επώνυμο δημοσιογράφο, ο οποίος αποδεικνύεται «πληρωμένο πιστόλι» του δείνα πολιτικού ή επιχειρηματία των ΜΜΕ.

Η τηλεόραση μας εξοικειώνει με το λεγόμενο infotainment, δηλαδή ένα μείγμα ενημέρωσης (information) και διασκέδασης (entertainment). Η δομή των δελτίων ειδήσεων βασίζεται στο εντυπωσιακό, στο μοναδικό, στο «αποκλειστικό» και, κατ’ ανάγκην, στο γρήγορο. Η δραματοποίηση, είτε μέσω της μουσικής είτε μέσω της σκηνοθεσίας, είναι επίσης εκ των ων ουκ άνευ. Και εννοείται ότι από τη διεύθυνση των ειδήσεων έχει γίνει προεπιλογή των θεμάτων, αλλά και της ιεράρχησής τους.

Κατά συνέπεια, το τελικό προϊόν είναι «δουλεμένο», σκηνοθετημένο και στοχευμένο στο να πείσει τους τηλεθεατές για «το δίκιο» και την υπεροχή εκείνου που έχει τον έλεγχο των ειδήσεων. Σ’ αυτό το πεδίο η Νέα Δημοκρατία έδειξε ασύγκριτο επαγγελματισμό, στοχοπροσήλωση και γενναιοδωρία προς τα ιδιωτικά κανάλια. Η λίστα Πέτσα δεν «λάδωσε» μόνο τη μηχανή της ενημέρωσης, αλλά έπλασε και συνειδήσεις, κυρίως όσων αμφέβαλλαν ή ταλαντεύονταν για το τι θα ψηφίσουν.

Η ατέρμονη επανάληψη για τις αρετές της κυβέρνησης και την «αριστεία» του πρωθυπουργού έδωσε τόσους καρπούς που ούτε οι αποκαλύψεις για την καταπάτηση ακόμα και των πλέον στοιχειωδών δικαιωμάτων ιδιωτικότητας δεν μπόρεσαν να τη σκιάσουν. Φάνηκε ότι ανάμεσα στο δίπολο ελευθερία ή ασφάλεια επικράτησε η δεύτερη, καθώς όλοι προερχόμασταν από δέκα χρόνια δεινής οικονομικής κρίσης και τρία χρόνια καραντίνας, με αποτέλεσμα να επικρατήσει τελικά η αναζήτηση της «σταθερότητας».

Η σύνδεση των τηλεοπτικών δελτίων με τους κανόνες της αγοράς, των χορηγών και της τηλεθέασης τα ωθεί στον χαμηλότερο δυνατό μέσο όρο, αφού κριτήριο γίνονται η εντυπωσιοθηρία και το «πρωτοφανές». Η υποταγή στην τηλεθέαση σημαίνει «δέσιμο» σε μια εξωτερική νομιμότητα και σε εργαλεία μάρκετινγκ, ενώ ο ανταγωνισμός των καναλιών, όπως λέει και ο Πιερ Μπουρντιέ, αντί να γίνεται «γενεσιουργός πρωτοτυπίας και διαφορετικότητας, ευνοεί κυρίως την ομοιογένεια της προσφοράς».

Τάσος Τσακίρογλου

efsyn.gr