Οι μεγάλες προκλήσεις του 2023...

ο 2023 ξεκινάει με βαρύ φορτίο από το 2022, που δεν είναι άλλο από τον πόλεμο στην Ουκρανία. Ο πόλεμος συνεχίζει να μαίνεται με αμείωτη ένταση στις ανατολικές περιοχές, επιβεβαιώνοντας το τέλος της μεταψυχροπολεμικής αρχιτεκτονικής ασφάλειας στην Ευρώπη και τη μετάβαση σε έναν κόσμο πιο αβέβαιο, πιο σκοτεινό, πιο στρατιωτικοποιημένο. Οι μεγάλες γεωπολιτικές αλλαγές που έφερε ο πόλεμος έρχονται να προστεθούν σε άλλες, οδηγώντας σε μια κατάσταση «πολυκρίσης»...

Πού βρισκόμαστε, λοιπόν;

- Είναι πλέον κοινή πεποίθηση ότι ο πόλεμος δεν μπορεί να κερδηθεί με στρατιωτικά μέσα. Είναι, λοιπόν, επιτακτική η ανάγκη έναρξης διαλόγου. Και την πρωτοβουλία οφείλει να την πάρει η Ε.Ε. γιατί, μετά την Ουκρανία που καταστρέφεται μέρα τη μέρα, αυτή είναι η μεγάλη χαμένη. Όμως οι ισορροπίες που διαμορφώνονται εντός της Ε.Ε. δεν επιτρέπουν αισιοδοξία. Φαίνεται ότι το 2023 θα κυριαρχήσει απόλυτα η αντίληψη μιας σειράς χωρών, που σχηματίζουν ένα τόξο από τον Βορρά προς τον Νότο, από τις Βαλτικές, την Πολωνία ως τη Ρουμανία, οι οποίες επιμένουν σε έναν πόλεμο μέχρις εσχάτων. Σε αυτές τις χώρες έχουν πλέον προστεθεί η Σουηδία και η Φινλανδία. Απέναντί τους, η Γαλλία, που έχει κάνει κάποιες προσπάθειες χωρίς επιτυχία, αλλά και η Γερμανία δεν φαίνεται να έχουν τύχη. Αντίθετα, οι δυο αυτές χώρες, παραδοσιακά οι ατμομηχανές της Ε.Ε., τείνουν να περιθωριοποιηθούν σε θέματα ασφάλειας και άμυνας.

- Τα Βαλκάνια δείχνουν πάλι να μπαίνουν σε περιδίνηση με κύρια σημεία τη Βοσνία και το Κόσοβο. Όσο η Ε.Ε. συνεχίζει να κωφεύει στο αίτημά τους για ένταξη, τόσο η περιοχή αποσταθεροποιείται και γίνεται εύκολη λεία στα χέρια τρίτων χωρών: της Ρωσίας, της Κίνας αλλά και της Τουρκίας.

- Η Ουκρανία και δευτερευόντως η Μολδαβία είναι πλέον υποψήφιες χώρες. Όμως η προοπτική ένταξής τους δεν φαντάζει ρεαλιστική. Νέες προσεγγίσεις για τη σχέση που θα διαμορφώσουν με την Ε.Ε. θα διατυπωθούν: ήδη η «Ευρωπαϊκή Πολιτική Κοινότητα» έρχεται να δώσει μια πρώτη ιδέα για τα μελλοντικά σενάρια.

- Η επιβράδυνση της κινεζικής οικονομίας προβλέπεται να συνεχιστεί. Το στοίχημα για τις ΗΠΑ στη μάχη με αυτόν τον βασικό αντίπαλο είναι τι θα κάνουν οι σύμμαχοί τους. Προς το παρόν τα μηνύματα είναι ασαφή, κυρίως από τις χώρες της Ε.Ε.

- Στη Βρετανία δείχνει πλέον να σπάει το ταμπού της μη συζήτησης των συνεπειών του Brexit, το οποίο έχει προκαλέσει μια πρωτοφανή κατάσταση κρίσης στη χώρα. Αν και δεν προβλέπεται αναστροφή της απόφασης, ούτε από τους Συντηρητικούς ούτε και από τους Εργατικούς, μπορεί κανείς πλέον να προσβλέπει σε στενότερη και πιο ουσιαστική συνεργασία Λονδίνου-Βρυξελλών, ενδεχομένως και σε μια στρατηγική εταιρική σχέση.

- Η κλιματική κρίση θα θέσει την παγκόσμια κοινότητα πρώτη φορά με τέτοια επιτακτικότητα μπροστά στις ευθύνες της. Τα ακραία καιρικά φαινόμενα, όπως οι εκτεταμένες πυρκαγιές του καλοκαιριού σε πολλά μέρη του κόσμου και οι ακραίες θερμοκρασίες χειμώνα και καλοκαίρι, δεν επιτρέπουν πλέον σε κανέναν να υπεκφεύγει. Δυστυχώς, η αναγκαία επιστροφή στον άνθρακα και στον λιγνίτη λόγω της ενεργειακής κρίσης κάνει την ανθρωπότητα να χάνει χρόνο που δεν διαθέτει, με απρόβλεπτες συνέπειες.

- Η κλιματική κρίση μαζί με την επισιτιστική κρίση λόγω του πολέμου οξύνει τα ήδη μεγάλα προβλήματα της Αφρικής. Η ήπειρος είναι μια ωρολογιακή βόμβα έτοιμη να εκραγεί. Και το 2023 θα είναι ιδιαίτερα κρίσιμο.

- Το Qatargate θα έχει μεγάλες συνέπειες στον τρόπο με τον οποίο οι Ευρωπαίοι πολίτες αντιμετωπίζουν το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, τον μόνο ευρωπαϊκό θεσμό με δημοκρατική νομιμοποίηση, μια και εκλέγεται απευθείας από τους πολίτες. Η απαξίωση της Ε.Ε. ενάμιση χρόνο πριν τις ευρωεκλογές θα παίξει κομβικό ρόλο στη συμμετοχή στην εκλογική διαδικασία, αλλά και στον πολλαπλασιασμό των ευρωσκεπτιστικών φωνών.

- Στην Τουρκία το μέλλον των εκλογών που θα διεξαχθούν τη χρονιά αυτή είναι αβέβαιο. Υπάρχει, όμως, το ενδεχόμενο αν ο Ερντογάν δει ότι χάνει, να επιχειρήσει να τις αναβάλει, προκαλώντας μια εξωτερική κρίση και θέτοντας τη χώρα σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης.

- O ακροδεξιός αυταρχισμός και ο λαϊκισμός θα συνεχίσουν να εξασκούν μια διαλυτική επίδραση στις δυτικές -και όχι μόνο- κοινωνίες. Το δηλητήριό τους θα συνεχίσει να οδηγεί σε βαθιά πολωμένες κοινωνίες, κοινωνίες σε εσωτερικό πόλεμο, όπου οι μισοί δεν νιώθουν ότι έχουν κάτι να μοιραστούν με το άλλο μισό. Αυτό οδηγεί αναπόδραστα σε παράλληλες αφηγήσεις για το μέλλον των χωρών, τις αιτίες της κρίσης και τους εσωτερικούς εχθρούς, που συνυπάρχουν χωρίς ποτέ να συναντιούνται. Το βλέπουμε στις ΗΠΑ, στην Ουγγαρία, στην Πολωνία, στην Τουρκία, στη Ρωσία.

Υπάρχουν, όμως, και κάποια -λίγα- θετικά νέα. Ένα από αυτά είναι ότι η διολίσθηση στον αυταρχισμό και στον λαϊκισμό δεν είναι μια μη αναστρέψιμη πορεία. Οι ενδιάμεσες εκλογές στις ΗΠΑ, όπου, παρά τις προβλέψεις, οι Δημοκρατικοί άντεξαν, αλλά και η νίκη του Λούλα στη Βραζιλία το αποδεικνύουν. Φυσικά, κανένας εφησυχασμός δεν δικαιολογείται. Επιπλέον, η ουκρανική τραγωδία επέτρεψε στην Ευρώπη να αντιμετωπίσει το ακανθώδες ζήτημα της ενεργειακής εξάρτησής της από τη Ρωσία. Σήμερα, επώδυνα, με στερήσεις, διερευνώνται άλλες επιλογές, με μεγάλη έμφαση στις ανανεώσιμες πηγές.

Το 2023 προβλέπεται να είναι μια χρονιά γεμάτη προκλήσεις. Για την Ευρώπη, αλλά και τον κόσμο. Χρειάζονται αποφασιστικότητα, σαφής ορισμός των προτεραιοτήτων για τη χώρα ώστε να πορευτούμε με ασφάλεια σε ένα δύσκολο διεθνές περιβάλλον.

 Μαριλένα Κοππά (αναπληρώτρια καθηγήτρια Συγκριτικής Πολιτικής στο Πάντειο Πανεπιστήμιο)

avgi.gr