Σαμπάνιες και καταστροφές...

Πόσο έγκυρες είναι τελικά οι προβλέψεις του Νουριέλ Ρουμπινί...

Ο Νουριέλ Ρουμπίνι είναι ένας από τους πιο γνωστούς οικονομολόγους στον κόσμο και εν πολλοίς "χρωστάει" τη φήμη του στη κρίση χρέους των ΗΠΑ το 2008. Ο καθηγητής του Stern School of Business του Πανεπιστημίου της Νέας Υόρκης, έχει περάσει από... το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, την Ομοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ, την Παγκόσμια Τράπεζα, έχει διατελέσει σύμβουλος του πρώην υπουργού Οικονομικών των ΗΠΑ, Timothy Geithner, και είναι πρόεδρος της συμβουλευτικής εταιρείας οικονομικής και χρηματοοικονομικής ανάλυσης Roubini Global Economics.

Παράλληλα, ο παγκοσμίως γνωστός ως "Dr. Doom" καθηγητής, δεν έχει κρύψει πως είναι party animal. "Πρέπει να απολαμβάνουμε τη ζωή, αλλά και να κάνουμε ο,τι μπορούμε για να σώσουμε τον κόσμο", έλεγε στην πρόσφατη αποκαλυπτική συνέντευξή του στο γερμανικό Der Spiegel, υποστηρίζοντας όμως πως πλέον τον γοητεύει η πιο "ήρεμη" ζωή (πριν μια δεκαετία είχαν κυκλοφορήσει στον αμερικανικό Τύπο πληροφορίες για πάρτι του με μοντέλα, τζακούζι και αλκοόλ). Άλλωστε, πλέον δηλώνει pescatarian, απέχοντας από το κρέας λόγω της κλιματικής αλλαγής, την οποία κατονομάζει ως μέγιστη απειλή για τον πλανήτη στο νέο του βιβλίο με τίτλο MegaThreats.

Στην ίδια συνέντευξη στο Spiegel, ο Ρουμπινί σημείωνε πως ο Τρίτος Παγκόσμιος Πόλεμος έχει ήδη αρχίσει, ενώ μεταξύ άλλων υποστήριξε πως οι ΗΠΑ θα οδηγηθούν σε εμφύλιο και πως ο Ερντογάν θα κάνει πολεμική κίνηση προς την Ελλάδα, φοβούμενος πως θα χάσει τις εκλογές. Μάλιστα, επανήλθε στο ζήτημα του κενού Δημοκρατίας στις ΗΠΑ με άρθρο του στους Financial Times. Εκεί γράφει πως σε περίπτωση επανεκλογής του Ντόναλντ Τραμπ, τα πράγματα μπορεί να εκτραχυνθούν και ο μεγιστάνας, πρώην πρόεδρος των ΗΠΑ, να δημιουργήσει νέα εμπόδια έναντι των δημοκρατικών θεσμών.

Το χρονολόγιο των προβλέψεων

Φυσικά, ο Ρουμπινί εδώ και δεκαπέντε χρόνια προβλέπει εξελίξεις, διαβάζοντας τα δεδομένα. Έχει μιλήσει πολλάκις για τη χώρα μας, αλλά και για την Αμερική όπου ζει και εργάζεται. Αν και προτιμά τον τίτλο του "Δρ. Ρεαλισμός", καθώς θεωρεί πως έχει το κριτήριο και την εμπειρία για να ερμηνεύει τις εξελίξεις, άλλες φορές έχει επιβεβαιωθεί από την πραγματικότητα και άλλες όχι.

Η πρώτη φορά που μίλησε για την κατάρρευση της αγοράς ακινήτων στις ΗΠΑ ήταν πάντως τον Αύγουστο του 2006. Τότε έλεγε πως η πτώση στην αγορά κατοικίας των ΗΠΑ θα οδηγήσει σε ύφεση στις αρχές του 2007, ενώ διέβλεπε πως θα έρθει "ντόμινο" εξελίξεων. Πράγματι, το timing τον ευνόησε και η τότε "προφητεία" του, αποδείχθηκε επιτυχής πρόβλεψη. Στην ουσία ισχυρίστηκε πως σε αντίθεση με την κρίση στη τεχνολογία των αρχών των 00s, η αγορά κατοικίας θα έχει μεγαλύτερο αντίκτυπο γιατί οι μετοχές δεν ήταν συγκεντρωμένες σε μια "ελίτ μειοψηφία".

Την επόμενη χρονιά, ανέφερε πως η κρίση στα ενυπόθηκα δάνεια υψηλού κινδύνου, θα οδηγούσε σε πιστωτική ανισορροπία. "Όπως σας έλεγα το καλοκαίρι, θα είναι η χειρότερη στεγαστική ύφεση των τελευταίων πέντε δεκαετιών", ανέφερε, ερμηνεύοντας την αγορά. Και σε αυτή την περίπτωση έπεσε "μέσα", προβλέποντας το χρονοδιάγραμμα της κρίσης.

Τον Μάρτιο του 2009, τόνιζε πως η ύφεση των ΗΠΑ θα διαρκέσει 36 μήνες. "Η ανεργία θα κορυφωθεί στο 10% το επόμενο έτος και η ύφεση θα διαρκέσει 36 μήνες αντί για 24 μήνες", δήλωνε τότε. Σύμφωνα με το Εθνικό Γραφείο Οικονομικών Ερευνών των ΗΠΑ, η ύφεση συγκρατήθηκε μέσα σε 18 μήνες, σε ένα διάστημα δηλαδή μικρότερο από αυτό που είχε προβλέψει ο Ρουμπινί.

Τον Οκτώβριο του 2009, έλεγε πως δεν "βλέπει" να έρχεται άλλη ύφεση στο επόμενο διάστημα. Δήλωνε τότε πως "δεν πιστεύει στον χρυσό", γράφοντας πως η τιμή του χρυσού θα έπεφτε κάτω από τα 1.000 δολάρια ως το 2015. Στο αποκορύφωμα του "πυρετού του χρυσού", κάποιοι προέβλεπαν ότι η τιμή του θα έφτανε τα 2.000, 3.000, ακόμη και τα 5.000 δολάρια την ουγγιά, σε λίγα χρόνια. Τελικά, σταθεροποιήθηκε περί στα 1.100 δολάρια το 2015, επανερχόμενος σε μια "κανονικότητα".

Το 2010, ο οικονομολόγος τόνιζε πάντως πως η ενίσχυση του Ταμείου Διάσωσης για τις χώρες που αντιμετωπίζουν προβλήματα είναι αναγκαία, προκειμένου να αποφευχθεί κατάρρευση της Ευρωζώνης. Σύμφωνα με τον Ρουμπινί, η αναδιάρθρωση του χρέους μπορεί να ήταν "η καλύτερη λύση για να ελαφρύνει το φορτίο κάποιων χωρών". Στο βιβλίο του "Η οικονομία της κρίσης. Μάθημα εκτάκτου ανάγκης για το μέλλον του χρήματος" που κυκλοφόρησε το 2010, έγραφε χαρακτηριστικά, για Ελλάδα, Πορτογαλία, Ισπανία και Ιταλία:

"Η ένταξή τους στο ευρώ, έδωσε στις χώρες αυτές τη δυνατότητα να δανείζονται και να καταναλώνουν περισσότερο από ό,τι πριν. Η επακόλουθη ραγδαία πιστωτική άνοδος στήριξε την κατανάλωση, αλλά και οδήγησε στην αύξηση των μισθών. Αυτό κατέστησε τις εξαγωγές τους λιγότερο ανταγωνιστικές και ταυτόχρονα η υπέρμετρη γραφειοκρατία και άλλα δομικά προβλήματα αποθάρρυναν τις επενδύσεις σε τομείς υψηλής εξειδίκευσης".

Στο ίδιο βιβλίο υποστήριζε πως σε περίπτωση που η κρίση χρέους διαχεόταν σε πολλές χώρες της ευρωζώνης (Ιταλία, Ισπανία, Πορτογαλία), η προθυμία της ΕΕ και της ΕΚΤ να τις διασώσουν θα έφθανε στο όριό της. "Τότε η Ελλάδα θα αναγκαζόταν να φύγει από την Ευρωζώνη και να υιοθετήσει μια νέα υποτιμημένη δραχμή,για να αντικαταστήσει το ευρώ", έγραφε. "Αυτό το πεπρωμένο, αδιανόητο πριν από μερικά χρόνια, έχει πλέον γίνει μια πολύ πραγματική πιθανότητα για τις Αρχές στην Αθήνα,στη Ρώμη, στη Μαδρίτη και στη Λισαβόνα", τόνιζε, κάτι που τελικά το βρήκαμε "μπροστά" μας, πέντε χρόνια μετά.

Η πρόβλεψη για το Grexit

Το 2012, δήλωνε από το Νταβός, πως η χώρα μας θα αποχωρήσει από το ευρώ μέσα "στους επόμενους δώδεκα μήνες", κάτι το οποίο εν τέλει δεν έγινε. Ενώ λοιπόν προέβλεπε πως η Ελλάδα τελικά θα αναγκαστεί να φύγει από το ευρώ, το 2013 μιλώντας και τότε στο Der Spiegel, δήλωνε πως έκανε λάθος στη πρόβλεψή του, λόγω της ίδρυσης του ESM αλλά και μιας "αλλαγής στάσης των Γερμανών", που όπως υπογράμμιζε, άρχιζαν τότε να αντιλαμβάνονται πως μια "έξοδος της Ελλάδας από το ευρώ, ενόσω βρίσκονται σε κίνδυνο η Ιταλία και η Ισπανία", δεν θα μπορούσε να είναι εφικτή χωρίς να συμπαρασύρει και άλλα κράτη.

"Κάνω ιδιαίτερα λεπτομερείς προβλέψεις, οι οποίες όμως πολλές φορές δεν γίνονται αντιληπτές, παρά μόνο ως τίτλοι. Για παράδειγμα, ήμουν ένας από τους πρώτους που προέβλεψαν τις ακριβείς επιπτώσεις του προγράμματος επαναγοράς ομολόγων της ΕΚΤ, αλλά και της ενδεχόμενης τραπεζικής ένωσης. Δεν υπάρχουν πολλοί που ταξιδεύουν, όπως εγώ, για δύο εβδομάδες και συνομιλούν (με τους υπευθύνους) στη Μαδρίτη, στη Ρώμη, στο Βερολίνο, στο Παρίσι, στις Βρυξέλλες, στη Φρανκφούρτη και στην Αθήνα, για να βγάλουν στη συνέχεια τα συμπεράσματά τους", ανέφερε τότε στο γερμανικό Μέσο.

Ως λύση, πρότεινε τότε να δοθεί περισσότερος χρόνος στις χώρες της κρίσης, ώστε να εξυγιάνουν τους προϋπολογισμούς τους, ενώ η ΕΚΤ θα έπρεπε να χαλαρώσει ακόμα περισσότερο τη νομισματική της πολιτική.

Επανερχόμενος δε, στην ελληνική κρίση, τον Ιούνιο του 2015, ανέφερε στην ιταλική εφημερίδα "Λα Ρεπούμπλικα" πως η χώρα μας θα χρειαζόταν 30 - 40 δισ. ευρώ χρηματοδότηση για να ανακάμψει, σημειώνοντας παράλληλα πως ένα τρίτο μνημόνιο θα ήταν "απαράδεκτο", "δεδομένων όλων των απωλειών κυριαρχίας που κάτι τέτοιο συνεπάγεται".

Δύο χρόνια αργότερα, το 2017, ο Ρουπινί δήλωνε στη Die Welt πως η ΕΕ κινδυνεύει με διχασμό λόγω του αυξανόμενου λαϊκισμού, τονίζοντας ότι μόνο η περαιτέρω ευρωπαϊκή ενσωμάτωση θα μπορούσε να σταματήσει τη διαδικασία αυτή. Ανέφερε πως το Brexit δύσκολα θα επηρέαζε δραματική την ευρωπαϊκή οικονομία, "η οποία χάρη στις μεταρρυθμίσεις που έχουν γίνει, τον περιορισμό των πολιτικών λιτότητας και την αντισυμβατική νομισματική πολιτική της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας κατάφερε να βελτιώσει την οικονομία της ευρωζώνης". Για τον Ρουμπινί το πιο πιθανό σενάριο για την ΕΕ ήταν τα λαϊκιστικά κόμματα να μην ανέλθουν στην εξουσία, όμως να αυξήσουν την πολιτική τους επιρροή και με αυτό τον τρόπο να καταφέρουν να εμποδίσουν την περαιτέρω ευρωπαϊκή ολοκλήρωση. Σήμερα ο διχασμός δεν έχει υλοποιηθεί πρακτικά, ωστόσο τα λαϊκιστικά κόμματα λαμβάνουν θέσεις εξουσίας, όπως για παράδειγμα στην Ιταλία, ή νωρίτερα στην Ουγγαρία. Ωστόσο, ο πόλεμος στην Ουκρανία, δείχνει να φέρνει τα κράτη-μέλη της ΕΕ πιο κοντά.

Οι πρόσφατες προβλέψεις

Με την έλευση της πανδημίας, ο Ρουμπινί προειδοποίησε τον Μάιο του 2020 για παρατεταμένη ύφεση και αργή ανάκαμψη από τον κορονοϊό.

"Οι θέσεις εργασίας που σταμάτησαν θα επανέλθουν μόνο εν μέρει, με χαμηλότερους μισθούς, χωρίς παροχές, με μερική απασχόληση", ή "θα υπάρχει ακόμη μεγαλύτερη ανασφάλεια τόσο για τις θέσεις εργασίας όσο και για τα εισοδήματα και τους μισθούς", έλεγε στο BBC, εκτιμώντας πως η ανάκαμψη θα πάρει τουλάχιστον δέκα χρόνια, και δεν θα γίνει με τη μορφή του "V". Όπως ανέφερε,  η πανδημία θα οδηγήσει σε απομόχλευση στον εταιρικό τομέα και στο real estate.

Πλέον, εκτιμά πως στα τέλη της τρέχουσας χρονιάς θα έχουμε περαιτέρω ύφεση στις ΗΠΑ, η οποία θα μπορούσε να διαρκέσει όλο το 2023. Ο "σταρ" οικονομολόγος προειδοποίησε ότι όσοι αναμένουν μικρή ύφεση θα πρέπει να κοιτάξουν τους μεγάλους δείκτες χρέους των εταιρειών και των κυβερνήσεων. Όπως ανέφερε στο Bloomberg, ο επίμονος πληθωρισμός, ειδικά στους μισθούς και στον τομέα των υπηρεσιών, θα σημαίνει ότι η Fed "μάλλον δεν θα έχει άλλη επιλογή" από το να αυξήσει περισσότερο τα επιτόκια, με αυτά να φτάνουν στο 5%.

Επιπλέον, τα αρνητικά σοκ προσφοράς που προέρχονται από την πανδημία, τη σύγκρουση Ρωσίας-Ουκρανίας και την πολιτική μηδενικής ανοχής της Κίνας στον Covid θα φέρουν υψηλότερα κόστη και χαμηλότερη οικονομική ανάπτυξη. Εφόσον ο κόσμος βρεθεί σε διαρκή ύφεση, ο Ρουμπίνι δεν αναμένει διορθωτικά μέτρα δημοσιονομικής τόνωσης. Κατά συνέπεια, ο Ρουμπίνι βλέπει στασιμοπληθωρισμό, όπως στη δεκαετία του 1970 και τεράστιο χρέος όπως στην παγκόσμια οικονομική κρίση. "Δεν πρόκειται να είναι σύντομη και ρηχή ύφεση, θα είναι σοβαρή, μακρά και άσχημη", επισημαίνει, και πλέον μένει να δείξει ο χρόνος αν θα επιβεβαιωθεί στο πνεύμα του ρεαλισμού που επικαλείται, ή αν οι εξελίξεις θα αντιστρέψουν τους χρησμούς.

Σημειώνεται πως οι μεγα-απειλές που περιγράφει στο τελευταίο βιβλίο του, περιλαμβάνουν την αποπαγκοσμιοποίηση και τον προστατευτισμό, τη μετεγκατάσταση της μεταποίησης από την Κίνα και την Ασία στην Ευρώπη και τις ΗΠΑ, τη γήρανση του πληθυσμού στις προηγμένες οικονομίες και τις αναδυόμενες αγορές, τους μεταναστευτικούς περιορισμούς, την αποσύνδεση ΗΠΑ και Κίνας, την παγκόσμια κλιματική αλλαγή και τις επαναλαμβανόμενες πανδημίες. "Είναι μόνο θέμα χρόνου μέχρι να αντιμετωπίσουμε την επόμενη πανδημία", γράφει.

news247.gr