«Eγώ λέγομαι μοναχά Κρέων, δόξα τω Θεώ. Έχω τα δυο μου πόδια στη γη, τα δυο μου χέρια χωμένα στις τσέπες, κι αφού είμαι... βασιλιάς αποφάσισα, με λιγότερη φιλοδοξία από τον πατέρα σου, ν' ασχοληθώ απλά και μόνο για να κάνω την τάξη αυτού του κόσμου κάπως λιγότερο παράλογη, αν είναι δυνατό. Δεν πρόκειται καν για περιπέτεια, πρόκειται για επάγγελμα καθημερινό κι όχι πάντα διασκεδαστικό, σαν όλα τα επαγγέλματα. Όμως μια κι είμαι εδώ για να το κάνω, θα το κάνω».
Η Αντιγόνη μάς συντροφεύει από τον καιρό του σχολείου. Από τη στιγμή δηλαδή που ήταν να τη δώσουμε εξετάσεις, κι εκεί που πήγαμε να τη διαβάσουμε ρουτινιάρικα από αγγαρεία, κάπως μας συνεπήρε και κάπως καταλάβαμε ότι αυτό το κείμενο δεν είναι απλώς να το διαβάζεις για τις εξετάσεις, αλλά κάτι πολύ πιο σημαντικό ∙ κείμενο που κάτι σπουδαίο λέει για τη ζωή. Στη συνέχεια την είδαμε στο θέατρο, ανακαλύψαμε και την Αντιγόνη του Ανούιγ ∙ και κάθε φορά που η βλέπουμε μας συνεπαίρνει. Μόνο που κάθε φορά μας συνεπαίρνει με διαφορετικό τρόπο. Γιατί όσο μεγαλώνουμε το βλέμμα μας αλλάζει -πράγμα που δεν είναι απαραίτητα καλό.
Η παράσταση
Το πώς αλλάζει το βλέμμα μας με τον καιρό, ήταν η πρώτη σκέψη που έκανα βγαίνοντας από την ωραία παράσταση της Αντιγόνης του Ανούιγ που ανέβασε η Μαρία Πρωτόπαππα στο Θέατρο Τέχνης. Ήταν η πρώτη φορά που άκουσα τόσο προσεκτικά όσα είχε να πει ο Κρέων -όταν ήμουν πιο μικρός έβλεπα μόνο την ανυποχώρητη αξιοπρέπεια της Αντιγόνης. Έκανα επίσης την ας πούμε «βλάσφημη» σκέψη ότι , το πραγματικά «οικείο» πρόσωπο στο σύγχρονο θεατή δεν είναι η Αντιγόνη, αλλά ο Κρέων.
Ο οικείος Κρέων
Ο Κρέων δεν προβαίνει σε ανήθικες ή ακόμα και εγκληματικές πράξεις λόγω κάποιου είδους διαστροφής. Η κρατική σκοπιμότητα (raison d’ etat), η διατήρηση της κοινωνικής πειθάρχησης και η παραμονή στη θώκο της εξουσίας οδηγούν τις πράξεις του. Η στάση του απορρέει επίσης από την αντίληψη ότι η ζωή δεν είναι οι μεγάλοι σκοποί και τα υψηλά ιδανικά, αλλά οι μικρές ευτυχισμένες στιγμές της καθημερινότητας. Μικρές στιγμές που απαιτούν πάντοτε μικρούς και μεγάλους συμβιβασμούς. Η εξουσία δεν είναι παρά ένα διαχειριστικό επάγγελμα όπως όλα τ’ άλλα. Απλώς λόγω της φύσης της, ο επαγγελματίας της εξουσίας πρέπει κανείς να κάνει αχρειότητες, όπως το να αφήνει τον Πολυνείκη άταφο. Δεν έχει αντίρρηση ότι είναι κακό, αλλά το θεωρεί αναγκαίο, προκειμένου η Πόλη να προστατευτεί από τους εχθρούς της, εξωτερικούς κι εσωτερικούς.
Όσα λέει ο Κρέων είναι ανάλογα με εκείνα που υποστηρίζουν συνήθως οι άνθρωποι της εξουσίας με διαφορετικές λέξεις και κρατώντας υποκριτικά τα προσχήματα,. Η κρατική σκοπιμότητα, τα κατά συνθήκη ψεύδη, το «αναγκαίο κακό» συνιστούν τους πυλώνες της διαχείρισης της εξουσίας, της «ρεαλιστικής πολιτικής», της πολιτικής της εποχής μας.
Η ηθική αδιαλλαξία
Στους αντίποδες βρίσκεται η ηθική αδιαλλαξία και η ρηξικέλευθη αποκοτιά της Αντιγόνης, η οποία απαντώντας στον Κρέοντα, υπενθυμίζει: «Εγώ δεν είπα “ναι”! Τι μπορούν να μου κάνουν λοιπόν, εμένα, η πολιτική σας, ο εξαναγκασμός σας, οι αξιοθρήνητες ιστορίες σας; Εγώ μπορώ ακόμα να πω «όχι» σε ό,τι δεν μου αρέσει και είμαι ο μόνος κριτής. Κι εσείς, με το στέμμα σας, τους φύλακές σας, τον εξοπλισμό σας, μπορείτε μόνο να με θανατώσετε». Αυτή η επιμονή στις αξίες και τις αρχές κόντρα σε οποιαδήποτε σκοπιμότητα και οποιοδήποτε κόστος, απαντάται συνήθως σε κάποια ριζοσπαστικά κινήματα της νεολαίας, αλλά πολύ σπάνια (αν όχι ποτέ) στη «μεγάλη πολιτική».
Βεβαίως στο δημόσιο λόγο (ο οποίος τις περισσότερες φορές αποτελεί μνημείο υποκρισίας) όλοι θα εξάρουμε την Αντιγόνη και θα καταδικάσουμε τον Κρέοντα. Στην πραγματικότητα η κοινωνική πλειονότητα υιοθετεί άρρητα την αντίθετη στάση. Η διαφορά σε σχέση με το παρελθόν είναι ότι δεν έχουμε να κάνουμε με τον (ανθρώπινο) φόβο να πράξει κανείς το σωστό όταν το κόστος είναι βαρύ. Αυτό που συμβαίνει είναι ότι η κοινωνική πλειονότητα φαίνεται να ενστερνίζεται τη λογική των επαγγελματιών της εξουσίας. Ο περιρρέων «ρεαλισμός» αποδέχεται ότι ανάμεσα στην κρατική σκοπιμότητα και την ηθική συνέπεια, η πλάστιγγα πρέπει γέρνει στην πλευρά της σκοπιμότητας ∙ ότι μπορούμε να κάνουμε τα στραβά μάτια στις αχρειότητες εάν αυτές είναι «αναγκαίες» ή δεν διαταράσσουν την καθημερινότητά μας. Στις μέρες μας ο Κρέοντας και όχι η Αντιγόνη θα κέρδιζε την αυτοδυναμία, για να χρησιμοποιήσουμε το εκλογικό λεξιλόγιο του συρμού.
Αυτός ο κυνισμός του περιρρέοντος «ρεαλισμού» οδηγεί την κοινωνία στην εξαχρείωση...
Γιάννης Αλμπάνης
news247.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου