Το σύνδρομο των Σεβρών...

Τον φόβο της Αγκυρας ότι η εμβάθυνση της συνεργασίας Ελλάδας – ΗΠΑ απομειώνει το γεωπολιτικό αποτύπωμα της Τουρκίας περιγράφουν στην «Κ» αναλυτές της γείτονος... Ο καθηγητής Διεθνών Σχέσεων στο Πανεπιστήμιο Kadir Has Σερχάτ Γκιουβέντς και ο στρατηγικός αναλυτής στο Middle East Institute Γιορούκ Ισίκ εξηγούν πώς τα τελευταία χρόνια οι ισορροπίες στο τρίγωνο Αθήνας – Ουάσιγκτον – Αγκυρας άλλαξαν σε τέτοιο βαθμό, ώστε ο Ερντογάν να αγωνιά για αμερικανική «περικύκλωση» διά της Ελλάδας.

«Η Ελλάδα στο παρελθόν δεν είχε ιδιαίτερα θερμή σχέση με τις ΗΠΑ, κυρίως στο ζήτημα της φιλοξενίας στρατευμάτων τους και των οπλικών τους συστημάτων. Ετσι οι ΗΠΑ κανόνιζαν τις εργασίες τους στα Βαλκάνια ή στη Μέση Ανατολή μέσω της Τουρκίας. Από τις βάσεις τους εκεί εκμεταλλεύονταν τη γεωγραφική θέση της Τουρκίας», εξηγεί ο καθηγητής Γκιουβέντς. Ο ίδιος παρατηρεί ότι τα πράγματα άλλαξαν μετά το 2013. «Μετά την “Αραβική Ανοιξη” άλλαξαν οι προτεραιότητες των δύο χωρών. Η Ελλάδα γέμισε το κενό που δημιουργήθηκε. Για τα κέντρα αποφάσεων της Τουρκίας χάνεται ένα ατού που μπορούσε να χρησιμοποιηθεί απέναντι στις ΗΠΑ. Υπάρχει θυμός γι’ αυτό το θέμα».

Ο κ. Γκιουβέντς υποστηρίζει πως στο ζήτημα των βάσεων της Αλεξανδρούπολης και της Σούδας «η Τουρκία βλέπει τη στρατιωτική παρουσία των ΗΠΑ, κι ας μην έχει σχέση με τα μεγέθη της Μέσης Ανατολής. Αυτό ενοχλεί. Κι αυτό το ζήτημα το ανεβάζουν ιδιαίτερα οι κύκλοι του αντιαμερικανισμού και του ανθελληνισμού που βρίσκονται εντός της Τουρκίας. Και το πάνε μέχρι και στο “σύνδρομο της Συνθήκης των Σεβρών”».

Για όσα ακούγονται σχετικά με τις απειλές για τη μεταφορά αμερικανικών οπλικών συστημάτων και την αμφισβήτηση της κυριαρχίας των ελληνικών νησιών, ο καθηγητής του Πανεπιστημίου Kadir Has τονίζει ότι «δεν υπάρχει τέτοιο πράγμα! Είναι μια ιδιότροπη ανάγνωση του διεθνούς δικαίου. Ο Ντεβλέτ Μπαχτσελί (πρόεδρος του Κόμματος Εθνικιστικής Δράσης) έδειξε το πού μπορεί να φτάσει η αντίληψη της Γαλάζιας Πατρίδας. Το ακραίο σημείο».

Ο ίδιος μας εξηγεί πως τα προηγούμενα χρόνια δεν υπήρχαν μεγάλες εντάσεις στις ελληνοτουρκικές σχέσεις καθώς, όπως τονίζει, «στην Τουρκία η πλειοψηφία όσων υποστήριζαν τη σκληρή στάση απέναντι στην Ελλάδα εκκαθαρίστηκε και τους επιβλήθηκε η σιωπή με τις δίκες της Βαριοπούλας και του Εργκενεκόν». Τώρα, επισημαίνει πως αυτή η ρητορική και το αφήγημα εναντίον της Ελλάδας επανέρχονται και πάλι από τους ίδιους κύκλους.

Ο κ. Γκιουβέντς μάς αναφέρει τη δική του άποψη πως η Ελλάδα αντικατέστησε το Ισραήλ στη λίστα των εχθρών της Τουρκίας. «Την προηγούμενη περίοδο τη θέση της Ελλάδας ως απειλή την πήρε το Ισραήλ. Για την Τουρκία το Ισραήλ είχε γίνει η νούμερο ένα απειλή. Πρέπει να πω πως το Ισραήλ στην παγκόσμια αντίληψη του Ερντογάν και του Νταβούτογλου είναι ίσως πιο σοβαρή απειλή. Επειδή δεν βλέπουν την Τουρκία μόνο ως κράτος-έθνος, τη βλέπουν από την οικουμενική οπτική». Ο ίδιος μας αναφέρει πως ο πρόεδρος της Τουρκίας δεν ασκεί πολιτική μόνο με μια εθνική αντίληψη, δεν καθορίζει τους εχθρούς μόνο με αυτή τη λογική και τονίζει πως «μετά το τέλος της “Αραβικής Ανοιξης” και όταν φάνηκε το κόστος της εχθρότητας προς το Ισραήλ κυρίως στις σχέσεις με τις ΗΠΑ, τότε επανήλθε το ζήτημα της Ελλάδας».

Ο κ. Γκιουβέντς υποστηρίζει πως αργά και σταθερά επανέρχονται οι θέσεις των ακραίων κύκλων, όμως τονίζει πως η Αγκυρα στις θέσεις της δεν έχει κάποια σταθερότητα. «Ο Ερντογάν μια μέρα λέει πως 19 νησιά είναι υπό κατοχή, την άλλη μέρα λέει τα Δωδεκάνησα, την άλλη μιλάει για την αποστρατιωτικοποίηση. Πολλές φορές αποδυναμώνει την ισχύ των επιχειρημάτων. Εκείνος αγάπησε ιδιαίτερα το “θα έρθουμε ξαφνικά ένα βράδυ” και μετά από αυτό, λέει όλα τα υπόλοιπα». Ο ίδιος υποστηρίζει πως «ο Ερντογάν στην πραγματικότητα ήθελε να κάνει κάποια επιχείρηση στη Συρία. Διότι έχει δει πως μια στρατιωτική επιτυχία φέρνει επιτυχία και στο εσωτερικό, αλλά η πόρτα της Συρίας έκλεισε», αναφέρει. «Τότε έστρεψε την προσοχή του στην Ελλάδα, ζόρισε λίγο την κατάσταση εκεί. Ομως είναι μεγάλο ρίσκο».

Η σχέση με Μητσοτάκη

Οσο για τις προσωπικές επιθέσεις του προέδρου της Τουρκίας εναντίον του Κυριάκου Μητσοτάκη, ο κ. Γκιουβέντς εξηγεί τον τρόπο που σκέφτεται ο κ. Ερντογάν.

«Κάποτε είχε έρθει ο πρωθυπουργός του Ισραήλ Εχούντ Ολμέρτ στην Κωνσταντινούπολη και συναντήθηκε με τον Ερντογάν. Μόλις επέστρεψε στη χώρα του ο Ολμέρτ, ξεκίνησε η στρατιωτική επιχείρηση “Συμπαγές Μολύβι” και ο Ερντογάν τότε είπε “με ξεγέλασε”. Τον ενόχλησε. Ετσι βλέπει και τον Μητσοτάκη. Δίνει σημασία στις σχέσεις μεταξύ των ηγετών και όχι μεταξύ των κρατών. Λέει “αυτός με ξεγέλασε” κι αυτό παίζει ρόλο. Βέβαια αργότερα μπορεί να αλλάξει γνώμη».

Ο στρατηγικός αναλυτής στο Middle East Institute, Γιορούκ Ισίκ, υποστηρίζει πως «η επιδείνωση των αμερικανοτουρκικών σχέσεων ξεκίνησε με τη Συρία. Η Συρία είναι το μεγαλύτερο δηλητήριο στις σχέσεις Τουρκίας – HΠΑ. Ισως λοιπόν η Αλεξανδρούπολη είναι το θύμα αυτής της διαδικασίας. Η υποστήριξη των ΗΠΑ στους Κούρδους και ορισμένες από τις αποφάσεις που ελήφθησαν από τη CENTCOM ήταν απαράδεκτες για την Τουρκία, χωρίς να υπεισέλθω στις λεπτομέρειες αυτής της αντίδρασης, αν είναι σωστή ή λάθος. Ενδεχομένως, δεδομένου του τρόπου με τον οποίο λαμβάνονται οι αποφάσεις στην Ουάσιγκτον, μάλλον δεν σκέφτηκαν καν τι πρόκειται να συμβεί».

Ο κ. Ισίκ μάς αναφέρει πως η Τουρκία, όπως πολλές άλλες μεγάλες χώρες, δεν παρακολουθεί σωστά τις γειτονικές χώρες. «Εννοώ ότι αυτό που συμβαίνει στην Ελλάδα δεν παρακολουθείται πολύ προσεκτικά. Διότι η Ελλάδα δεν είναι η Ελλάδα πριν από δέκα χρόνια, 20 χρόνια, 30 χρόνια. Η Ελλάδα ήταν ίσως το πιο αμφισβητήσιμο μέλος του ΝΑΤΟ. Αλλά αναπτύχθηκε, και σήμερα εγκαθιδρύει με επιτυχία μια νέα σχέση με τις Ηνωμένες Πολιτείες. Ετσι απέκτησε σημασία η Αλεξανδρούπολη καθώς η Τουρκία ήταν αμφιταλαντευόμενη. Νομίζω ότι η Τουρκία ήταν υπέρ της Ουκρανίας, αλλά διστάζει να αντιμετωπίσει τη Ρωσία. Προστάτευσε τη Ρωσία σε ορισμένα θέματα, για να τιμωρηθεί πιο σκληρά για τη στάση της αυτή».

Σχετικά με τις δηλώσεις της τουρκικής ηγεσίας για τα νησιά, ο κ. Ισίκ επισημαίνει πως «είναι περιττές και γεμάτες θράσος. Αυτά απλά δεν έχουν νόημα. Θέλω να πω, απλώς τα έθνη είναι εγκατεστημένα εδώ, εννοώ, όπως είναι σήμερα η Ελλάδα και η Τουρκία». Πάντως προειδοποιεί πως «η κατάσταση στην Τουρκία δεν είναι αισιόδοξη αυτή τη στιγμή. Ακόμη και αντιπολιτευόμενοι ή κοσμικοί έχουν ίση ποσότητα ανθελληνικής ρητορικής»...

Μανώλης Κωστίδης

Η Καθημερινή