Η Τουρκία κινείται, εμείς;...

Η ανάγκη για αλλαγή ρότας στην Κύπρο είναι επείγουσα. Εν μέσω καλοκαιριού ο γενικός γραμματέας του ΟΗΕ κάλεσε ξανά τους Κυπρίους να δουν τους υδρογονάνθρακες στην προοπτική της συνεργασίας για την επίλυση του Κυπριακού. Μέχρι στιγμής δεν έχει ...

εισακουστεί. Ολοι στον ΟΗΕ και την Ε.Ε. θεωρούν το φυσικό αέριο πηγή των ανεξέλεγκτων ανταγωνισμών. Το κόστος που προκαλεί στην Κύπρο γίνεται αφόρητο. Στο τέλος θα μείνει η διχοτόμηση και τα κοιτάσματα… στον βυθό.

Για εβδομάδες μέσα στις καλοκαιρινές ζέστες η ελληνική και η κυπριακή κυβέρνηση έκαναν σενάρια επί χάρτου για το πώς θα αντιμετωπίσουν την έξοδο του «Αμπντούλ Χαμίτ Χαν». Εν τέλει η Τουρκία έστειλε το νέο γεωτρύπανο εβδόμης γενεάς για εργασίες μέχρι τον Οκτώβριο σε δική της υφαλοκρηπίδα, 55 χλμ. από τις ακτές της. Ολα τα σενάρια αντίδρασης έμειναν άνευ αντικειμένου. Τη θέση τους πήραν ξανά εικασίες για το ποια θα είναι η επόμενη κίνηση της Τουρκίας: η κυπριακή ΑΟΖ, το Καστελόριζο;

Το περιστατικό δείχνει πόσο παγιδευμένες είναι η ελληνική και η κυπριακή διπλωματία σε μονοδιάστατες επιλογές εδώ και 6 χρόνια. Τα προβλήματα με την Τουρκία βαθαίνουν, σχεδόν στεγανοποιήθηκαν. Αφορούν διμερείς αντεγκλήσεις και μονίμως τον εγχώριο Τύπο. Με τέτοιο υλικό τι μπορεί να αλλάξει; H θέση της Κύπρου σήμερα είναι πολύ δύσκολη. Βρίσκεται σε στρατηγικό αδιέξοδο και ταυτόχρονα απομονωμένη από όλα τα ενεργειακά σχέδια στην ανατολική Μεσόγειο.

«Αξιόπιστος διαμεσολαβητής»

Η Τουρκία αυτή την περίοδο αποφάσισε και ρίχνει αλλού το διπλωματικό βάρος της. Κάνει μεγάλα ανοίγματα και παράγει συνεχώς… ειδήσεις. Την Τετάρτη (17/8) ανακοινώθηκε η πλήρης αποκατάσταση των διπλωματικών σχέσεων της Τουρκίας με το Ισραήλ ύστερα από πολύμηνες διεργασίες. Η δεκαετής κρίση για το «Μαβί Μαρμαρά» έκλεισε. Εδωσε τη θέση της σε πιο ζωτικά μόνιμα συμφέροντα των δύο χωρών: τη συνεργασία και τη σταθερότητα στην περιοχή.

Εν μέσω του πολέμου στην Ουκρανία ο Ταγίπ Ερντογάν συνέχισε όλο τον Αύγουστο τις κινήσεις κορυφής σε κεντρικό ρόλο διαμεσολαβητή. Πήγε στο θέρετρο Σότσι, όπου συναντήθηκε με τον Β. Πούτιν (5/8) για δεύτερη φορά μέσα σε έναν μήνα. Στον φάκελο του ο Ερντογάν έχει την επιτυχή διαμεσολάβηση για τη Συμφωνία της Κωνσταντινούπολης για εξαγωγή σιτηρών από την Ουκρανία. Μέχρι τώρα πάνω από 25 εμπορικά πλοία με εκατοντάδες χιλιάδες τόνους σιτηρών βγήκαν από τον πολεμικό κλοιό. Οι ΗΠΑ επαίνεσαν δημόσια την Τουρκία. Ο γενικός γραμματέας Αντόνιο Γκουτέρες μαζί με τον Τ. Ερντογάν παρευρέθηκαν την Πέμπτη 18/8 στην Ουκρανία σε τριμερή συνάντηση με τον πρόεδρο της Ουκρανίας Βολοντιμίρ Ζελένσκι. Ο στόχος του Ερντογάν είναι να βοηθήσει τον ΟΗΕ να αρχίσουν διαπραγματεύσεις ειρήνης.

Η Τουρκία ελίσσεται με επιτυχία στο πολύπλοκο σκηνικό μετά τον πόλεμο στην Ουκρανία. Τέλη Ιουνίου διευθέτησε τα ζητήματα που αφορούσαν το ΝΑΤΟ για την ένταξη της Σουηδίας και της Φινλανδίας. Ηδη λειτουργεί ένας μηχανισμός συνεργασίας με τα δύο νέα μέλη της Συμμαχίας σε διμερή θέματα που απασχολούν την Τουρκία. Οι ΗΠΑ θεωρούν ότι με τον Ταγίπ Ερντογάν βρίσκουν ξανά τη λειτουργική σχέση συνεργασίας που απαιτούν οι δύσκολες περιστάσεις της νέας εποχής στην Ευρώπη. Σε δεύτερο επίπεδο ευελπιστούν ότι τα προβλήματα στην ανατολική Μεσόγειο θα τύχουν κάποιας διαχείρισης για να μην προκαλέσουν κλιμάκωση. Ως εκεί!

Παθητικοί έως ανύπαρκτοι

Η Τουρκία δείχνει τον τρόπο που ασκείται η εξωτερική πολιτική για να έχει αποτελέσματα. Κινείται με πρωτοβουλίες σε πολλά επίπεδα, αξιοποιεί το πολιτικό βάρος της και κάνει ενέργειες κορυφής βελτιώνοντας συνεχώς τη θέση της. Αντίθετα η Αθήνα και η Λευκωσία έχουν καθηλωθεί για χρόνια σε έναν φαύλο κύκλο με περιορισμένη έως ανύπαρκτη επιρροή στον πραγματικό διπλωματικό στίβο.

Τι είδους εξωτερική πολιτική είναι να παρακολουθείς (το «Αμπντούλ Χαμίτ Χαν») και να περιμένεις την επόμενη κρίση; Τι άλλο ξέρουν να κάνουν Μητσοτάκης και Αναστασιάδης, εκτός από το να κρατούν καθηλωμένη την κοινή γνώμη επισείοντας το φόβητρο του «προαιώνιου εχθρού»;

Η νέα περίοδος συνεργασίας Τουρκίας - Ισραήλ δίνει τέλος στις ψευδαισθήσεις για το περιεχόμενο των τριμερών συνεργασιών Ελλάδας - Κύπρου στην Μέση Ανατολή. Μια ανάλογης σημασίας εξέλιξη συνέβη και στις 15 Ιουνίου στο Κάιρο. Το Ισραήλ και η Αίγυπτος υπέγραψαν συμφωνία, παρουσία της προέδρου της Κομισιόν Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, για μεταφορά φυσικού αερίου προς την Ε.Ε. Τελικά τι απέδωσαν τόσο καιρό τα σχήματα «τριμερών»; Ολα ήταν ένα φιάσκο! Αποκορύφωμα ο αγωγός-φάντασμα East Med.

Το πιο σκληρό μάθημα αφορά την Κύπρο. Κάποιοι στη Λευκωσία σκέφτηκαν να εγκαταλείψουν τις συνομιλίες του ΟΗΕ και στο τέλος να βάλουν το Κυπριακό στο ράφι για έξι χρόνια – ο πρόεδρος Ν. Αναστασιάδης και οι επιτελείς του. Αυτό που προκάλεσαν είναι βουνό με προβλήματα μπροστά μας. Από ακρισία και σκοπιμότητα υποβάθμισαν την έκταση της αντίδρασης της Τουρκίας. Το μόνο που πέτυχαν είναι να βάλουν την Κύπρο σε απομόνωση.

Σκληρό μάθημα - αλλαγή ρότας

Η ανάγκη για αλλαγή ρότας στην Κύπρο είναι επείγουσα. Εν μέσω καλοκαιριού ο γενικός γραμματέας του ΟΗΕ κάλεσε ξανά τους Κυπρίους να δουν τους υδρογονάνθρακες στην προοπτική της συνεργασίας για την επίλυση του Κυπριακού. Μέχρι στιγμής δεν έχει εισακουστεί. Ολοι στον ΟΗΕ και την Ε.Ε. θεωρούν το φυσικό αέριο πηγή των ανεξέλεγκτων ανταγωνισμών. Το κόστος που προκαλεί στην Κύπρο γίνεται αφόρητο. Στο τέλος θα μείνει η διχοτόμηση και τα κοιτάσματα... στον βυθό.

Η Ευρωπαϊκή Ενωση αναζητεί τον τρόπο να αλλάξει την προδιαγεγραμμένη πορεία. Η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, έστειλε (4/8) ισχυρό μήνυμα προς τους Κυπρίους προτείνοντας δύο Μέτρα Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης (ΜΟΕ):

Πρώτον, «μια συμφωνία μεταξύ των δύο κοινοτήτων για την εκμετάλλευση των πόρων υδρογονανθράκων στην ΑΟΖ, για παράδειγμα σε σχέση με τον διαμοιρασμό του ηλεκτρισμού που θα παράγεται μέσω FSRU (σ.σ. πλωτής μονάδας επαναεριοποίησης)».

Δεύτερον, «μια δικοινοτική μονάδα ηλιακής ενέργειας, συμβατή με τις προδιαγραφές των δικτύων ηλεκτρισμού για όλο το νησί».

Η Ε.Ε. ψάχνει να βρει το έναυσμα για μια ευρύτερη συζήτηση για τη διαχείριση της ενέργειας στην Κύπρο. Θέλει το φυσικό αέριο να γίνει καταλύτης συνεργασίας για να ανοίξουν οι Κύπριοι τα… μάτια τους. Η σύνδεση της αξιοποίησης κοιτασμάτων φυσικού αερίου με τη χρηματοδότηση της πράσινης ανάπτυξης (φωτοβολταϊκά) είναι ιδανική.

Οι εισηγήσεις Λάιεν προσκρούουν σε δύο εμπόδια. Πρώτον, την πολιτική βούληση. Οταν βγήκαν στο φως η κυπριακή κυβέρνηση τις είδε με καχυποψία, ωσάν να διαταράσσουν την… ησυχία της. Το Προεδρικό προτιμά τα… δικά του ΜΟΕ, που απορρίπτονται από την τουρκική πλευρά, κι ας μην προχωρήσουν ποτέ. Από την πλευρά του ο Ερσίν Τατάρ ψάχνει ΜΟΕ για να εμφανιστεί ως «κράτος» και όχι ως κοινότητα. Δεν έχει πρόβλημα με την υφιστάμενη κατάσταση. Η επιταχυνόμενη ενσωμάτωση των κατεχομένων στην Τουρκία εξυπηρετεί την εξουσία του.

Το πραγματικό εμπόδιο που παράγει συνεχώς αδιέξοδα είναι η διάλυση του διαπραγματευτικού πλαισίου του ΟΗΕ. Τα ΜΟΕ της Λάιεν θα μπορούσαν να αλλάξουν την εμπεδωμένη ατμόσφαιρα. Το βάρος της ευθύνης πέφτει στην ελληνοκυπριακή πλευρά και την ηγεσία της – τον Φεβρουάριο του 2023: θέλει να αλλάξει την πορεία των πραγμάτων;

Η Κύπρος καλείται να απαντήσει αν ενδιαφέρεται να ανακτήσει το διαπραγματευτικό κεκτημένο που χάθηκε από το Κραν Μοντανά και έναντι ποιου ανταλλάγματος. Μια στρατηγική συμφωνία για λύση, όπως αυτή που κατέθεσε ο γενικός γραμματέας του ΟΗΕ (πλαίσιο Γκουτέρες), θα μπορούσε σε αντάλλαγμα να προβλέπει και τη λειτουργία μικτής ομάδας συνεργασίας Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων για την από κοινού εκμετάλλευση των υδρογοναθράκων και την υλοποίηση έργων. Αυτό βέβαια προϋποθέτει ισχυρή βούληση και εντατική εργασία με τον ΟΗΕ και την Ε.Ε. και «βαριά» διπλωματία με την Τουρκία.

Μπορεί η Κύπρος να κάνει μια τέτοια στρατηγική κίνηση;

Κυριάκος Πιερίδης (εφημερίδα «Πολίτης» της Κύπρου)