Ο Μητσοτάκης και η Κύπρος...

Το ταξίδι του Ελληνα πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη χθες (Παρασκευή 17/6) στην Κύπρο είχε διπλό χαρακτήρα. Αφενός είναι η πιεστική ατζέντα των θεμάτων εξωτερικής πολιτικής (Ουκρανικό, Τουρκία, Κυπριακό, ενεργειακά, μεταναστευτικό), εξ ου και η συνάντηση στο Προεδρικό με τον Κύπριο πρόεδρο Ν. Αναστασιάδη. Αφετέρου είναι οι... εκδηλώσεις προεκλογικής συμπαράστασης ανάμεσα στη Νέα Δημοκρατία και το αδελφό κόμμα της στην Κύπρο, τον ΔΗΣΥ. Ο πρόεδρος του ΔΗΣΥ Αβέρωφ Νεοφύτου είναι υποψήφιος για τις προεδρικές εκλογές σε 8 μήνες και ενδιαφέρεται να προβάλει την προσωπική σχέση του με τον Κυρ. Μητσοτάκη.

Αγαστή συνεργασία

Η εικόνα μιας αγαστής συνεργασίας και συντονισμού Ελλάδας - Κύπρου σε μια περίοδο κλιμακούμενης ρητορικής από την Τουρκία είναι απαραίτητη για όλους. «Το Διεθνές Δίκαιο είναι η προστασία μας και βεβαίως οι ισχυρές συμμαχίες και η παρουσία μας στην Ε.Ε.», είπε ο πρόεδρος Ν. Αναστασιάδης υποδεχόμενος τον Κυρ. Μητσοτάκη. Αυτή είναι «η άμυνά μας, της Ελλάδας και της Κύπρου, απέναντι σε οποιεσδήποτε αναθεωρητικές διαθέσεις», απάντησε ο Ελληνας πρωθυπουργός. Το ερώτημα είναι τι γίνεται μετά τις επισκέψεις και τις πρόσκαιρες εντυπώσεις.

Είναι αμφίβολο αν οι κυβερνήσεις Αναστασιάδη - Μητσοτάκη μπορούν να λάβουν κάποιες στρατηγικού τύπου αποφάσεις για την Τουρκία. Θα το είχαν κάνει άλλωστε από καιρό και σε ήρεμα νερά, αν το επιθυμούσαν, για να προλάβουν τα σημερινά γεγονότα. Ως γνωστόν, προηγήθηκε ανάλογη ένταση και κλιμάκωση το καλοκαίρι του 2020. Ακολούθησε πολύμηνος διπλωματικός μαραθώνιος, ιδίως στην Ε.Ε., με άξονα την επιβολή κυρώσεων σε βάρος της Τουρκίας. Ποια ήταν η αποτελεσματικότητα της εξωτερικής πολιτικής τους; Ελάχιστη!

Στις δημόσιες τοποθετήσεις τους στη Λευκωσία οι δύο ηγέτες αναφέρθηκαν σε γενικά ζητήματα που σχετίζονται με την ανάπτυξη του ενεργειακού προγράμματος της Ανατολικής Μεσογείου. Δεν υπάρχει κάτι συγκεκριμένο, αλλά οι απαντήσεις μπορούν να αναζητηθούν αλλού. Στο Κάιρο την περασμένη Τετάρτη (15/6) η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έθεσε την υπογραφή της για μεταφορά φυσικού αερίου μέσω Ισραήλ και Αιγύπτου. Κανένας λόγος φυσικά για τον περιβόητο EastMed που υπέγραψαν οι Μητσοτάκης και Αναστασιάδης μαζί με τον τότε πρωθυπουργό του Ισραήλ Βενιαμίν Νετανιάχου στην Αθήνα τον Ιανουάριο του 2020. Εκείνος έμεινε στα χαρτιά και σε αναμνηστικές φωτογραφίες.

Οι συνήθεις διακηρυκτικού τύπου αναφορές συντονισμού Ελλάδας - Κύπρου για τον «τουρκικό αναθεωρητισμό» σίγουρα δεν επαρκούν για την αντιμετώπιση της δύσκολης κατάστασης. Κανένα πρόβλημα δεν λύνεται όσο μετατίθεται στο… άδηλο μέλλον. Ακόμα περισσότερο όταν αυτοί που ηγούνται, όπως οι Κυρ. Μητσοτάκης και Ν. Αναστασιάδης, χρησιμοποιούν την εξωτερική πολιτική για εσωτερική κατανάλωση, διαμορφώνουν μια ακατέργαστη κοινή γνώμη γεμάτη με ανεφάρμοστες προσδοκίες και μετά κοιτάζουν το εκλογικό τους ημερολόγιο.

Μεγάλα λόγια, πικρές αλήθειες

Ετσι, πίσω από τα μεγάλα λόγια των επισκέψεων κρύβεται η πικρή αλήθεια, όπως είναι σήμερα η κατάσταση στο Κυπριακό – στο χειρότερο σημείο από το ’74. Οι θέσεις της τουρκικής πλευράς έχουν επανέλθει εκεί που ήταν επί εποχής Ραούφ Ντενκτάς, προ 25ετίας: «δύο κράτη» και «χωριστές κυριαρχίες». Ανάλογα τοξική γίνεται η κατάσταση στις σχέσεις ανάμεσα στην Ελλάδα και την Τουρκία, όπως ήταν πριν από την κρίση των Ιμίων! Η αντίδραση των δύο κυβερνήσεων να μην παρασυρθούν στο πεδίο της σύγκρουσης είναι ορθή. Ομως, η ψύχραιμη αντίδραση χρειάζεται για να ληφθούν αποφάσεις ώστε να αντιμετωπιστούν τα προβλήματα, όχι για να αφεθούν κατά μέρος και να επανέρχονται κάθε τόσο.

Το Κυπριακό είναι παράδειγμα προς αποφυγήν. Μηδέν συνομιλίες εδώ και 5 χρόνια, μηδενικές προοπτικές για επανάληψή τους, απουσία αμοιβαία αποδεκτής βάσης και η διχοτόμηση απλώς βαθαίνει… Εχει αποδειχτεί μάλιστα ότι όσο παρατείνεται το αδιέξοδο στην Κύπρο, οι τουρκικές αμφισβητήσεις απέναντι στην Ελλάδα διευρύνονται συνεχώς: από το 2018 αυτό γίνεται συστηματικά από το Αιγαίο μέχρι την Ανατολική Μεσόγειο (Ρόδος, Κάρπαθος, Κρήτη), ενώ τώρα προστίθενται και οι τουρκικές αιτιάσεις σε σχέση με την κυριαρχία νησιών.

Στην πραγματικότητα πρόκειται για συγκοινωνούντα δοχεία. Πρώτα ήταν η προσωπική ρήξη του Τούρκου προέδρου Ταγίπ Ερντογάν με τον Ελληνα πρωθυπουργό και η προειδοποίηση για θερμό επεισόδιο στο Αιγαίο. Αμέσως μετά ήρθε στην Κύπρο ο Τούρκος ΥΠΕΞ Μεβλούτ Τσαβούσογλου για να κλιμακώσει τη ρητορική του: «Το σημαντικό είναι να χαλάσουμε τα παιχνίδια που έχουν στήσει για την Κύπρο», είπε στην κατεχόμενη Λευκωσία την περασμένη Δευτέρα (13/6).

Ισχύς και επιρροή

Είναι φανερό ότι η Τουρκία επιχειρεί με την ισχύ και την επιρροή της να διαμορφώσει νέους συσχετισμούς. Εστιάζει συγκεκριμένα πάνω στο φυσικό αέριο και τις θαλάσσιες ζώνες. Εκεί εκτιμά ότι μπορεί να επιβάλει τις θέσεις της για να καθορίσει και το πλαίσιο μιας διαπραγμάτευσης με άλλους όρους στη συνέχεια: «Εάν η ελληνοκυπριακή πλευρά είναι ειλικρινής και θέλει να δει τους Τουρκοκύπριους ως ίσους, θα αναγνωρίσει την πολιτική κυριαρχία τους και θα συνεργαστούμε. Για παράδειγμα, στο ζήτημα των υδρογονανθράκων. Η ελληνοκυπριακή πλευρά λέει ότι οι Τουρκοκύπριοι έχουν δικαιώματα σε αυτό το θέμα, αλλά όταν λέμε “ας συνεννοηθούμε” για δίκαιη κατανομή, αρχίζει να λέει “ίσως αργότερα” και δεν μιλάει καν για το είδος αυτής της συνεργασίας».

Οι αναφορές Τσαβούσογλου αντανακλούν στο διπλωματικό παρασκήνιο που εξελίσσεται εδώ και μήνες για να σταματήσει το φυσικό αέριο να είναι η πηγή των εντάσεων. Η Τουρκία δεν είναι πλέον διατεθειμένη να κάνει την παραμικρή κίνηση στο Κυπριακό. Χτίζει πάνω στο ναυάγιο του Κραν Μοντανά κατηγορώντας την ελληνοκυπριακή ηγεσία ότι δεν θέλει να μοιραστεί τίποτε με τους Τουρκοκύπριους. Γι’ αυτό απαιτεί να αναγνωριστεί καθεστώς συνδιαχείρισης Ελληνοκύπριων και Τουρκοκύπριων επί των ενεργειακών αποθεμάτων και σχεδιασμών της Κύπρου. Σε αντίποινα εφαρμόζει κατά το δοκούν δική της πολιτική στις ΑΟΖ με τον ισχυρό γεωτρητικό στόλο που απέκτησε τα τελευταία χρόνια – τώρα διαθέτει και 4ο υπερσύγχρονο πλοίο-γεωτρύπανο.

Χαοτικές εισηγήσεις για το αέριο

Η κατάσταση με το φυσικό αέριο πιέζει αφόρητα τη Λευκωσία. Επί της ουσίας, το μεγαλεπήβολο ενεργειακό πρόγραμμα της Κυπριακής Δημοκρατίας έχει ακυρωθεί. Εμειναν πίσω μόνο σοβαρές ζημιές, το γκριζάρισμα των ΑΟΖ της και η διάλυση της συμφωνημένης βάσης επίλυσης για Ομοσπονδία.

Οσα λέγονται εντός Κύπρου ως προτάσεις για το φυσικό αέριο μοιάζουν να είναι πλέον προϊόν μιας κακοκουρδισμένης ορχήστρας. Ο πρόεδρος Ν. Αναστασιάδης, αποδεσμευμένος από τις προσπάθειες επίλυσης εδώ και 5 χρόνια, δεν αισθάνεται την ανάγκη να δείξει πραγματισμό. Εμφανίζεται… γενναιόδωρος, έτοιμος να προσφέρει στους Τουρκοκύπριους μέρισμα από τα έσοδα του κυπριακού φυσικού αερίου, ακόμα και χωρίς λύση του Κυπριακού, αλλά ζητά από την Τουρκία να δεχτεί οριοθέτηση ΑΟΖ.

Βέβαια, ούτε υποδομές φυσικού αερίου υπάρχουν ούτε επαρκή αποθέματα εντοπίστηκαν, ενώ η διαδικασία που προτείνει ο Κύπριος πρόεδρος συνεπάγεται και αναγνώριση της Κυπριακής Δημοκρατίας, κάτι που δεν πρόκειται να κάνει ποτέ η Τουρκία.

Ο υποψήφιος για την προεδρία Ν. Χριστοδουλίδης ασπάζεται αυτού του είδους τις προσεγγίσεις και τις προωθούσε ως ΥΠΕΞ. Είχε στείλει φαξ στην τουρκική πρεσβεία στην Αθήνα, καλώντας την να δεχτεί από κοινού προσφυγή στη Χάγη!

Εσχάτως προέκυψε άλλη μια πρόταση, από τον υποψήφιο πρόεδρο Ανδρέα Μαυρογιάννη, που ήταν τα τελευταία 8 χρόνια διαπραγματευτής. Κι αυτός εισηγήθηκε να προσφερθεί κυπριακό φυσικό αέριο προς την Τουρκία, αλλά και πιο φθηνό για τους Τουρκοκύπριους για να δημιουργηθούν «οργανικές συνθήκες ειρήνης».

Κανένας εκ των «3» (Αναστασιάδης, Χριστοδουλίδης, Μαυρογιάννης) δεν ακουμπά στο ουσιώδες –πώς καταστράφηκε το διαπραγματευτικό πλαίσιο του ΟΗΕ που θα έλυνε τα προβλήματα της αξιοποίησης του φυσικού αερίου– κι ας ήταν οι κατ’ εξοχήν υπεύθυνοι.

Κυριάκος Πιερίδης (εφημερίδα «Πολίτης» της Κύπρου)