Πρωτοφανές φαινόμενο επιβολής ισχύος...

Η αποτυχία της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας βρίσκεται στην καρδιά της βίαιης εισαγωγής από τους προμηθευτές ρεύματος της ρήτρας αναπροσαρμογής σε βάρος όλων των καταναλωτών, που αμφισβητείται σοβαρά όχι μόνο για τη σαφήνειά της, αλλά κυρίως ως προς την αιτία που οδήγησε στην άδικη και μονομερή επιβολή της.

Καθηγητές νομικών σχολών και έγκριτοι... νομικοί στην πλειονότητά τους «έδειξαν» ως πυρήνα του προβλήματος τη στρεβλή δομή της αγοράς και τον ρόλο ιδίως των καθετοποιημένων παικτών (προμηθευτές και παραγωγοί), που επεκτάθηκαν στη μεθόδευση της επιβολής της ρήτρας με αποτέλεσμα τις υπέρογκες χρεώσεις των καταναλωτών.

Στο πλαίσιο εκδήλωσης του Δικηγορικού Συλλόγου Αθηνών (ΔΣΑ), που, όπως τόνισε ο πρόεδρός του Δ. Βερβεσός, πρόκειται για κοινωνική παρέμβαση και όχι πολιτική αντιπαράθεση, λόγω του κατεπείγοντος χαρακτήρα της κατάστασης που διαμορφώνεται και εξελίσσεται, εξετάζεται η συμβατότητα της ρήτρας με το δίκαιο της προστασίας του καταναλωτή, με τους γενικούς όρους συναλλαγών και την ενωσιακή έννομη τάξη. Ανακοίνωσε την απόφαση για προσφυγές στη Δικαιοσύνη «ώστε ο νομικός μας αντίλογος να αποκτήσει πρακτικό αντίκρισμα», ενώ σημείωσε ότι μέχρι την έκδοση αμετάκλητης απόφασης για την κρισιολόγηση της ρήτρας δεν πρέπει να διακόπτεται η ηλεκτροδότηση.

Ρήτρα με το «έτσι θέλω»

«O νομικός πολιτισμός της Ελλάδας και της Ευρώπης δεν αντέχει την εισαγωγή αυτής της νέας μεθόδου, της ρήτρας αναπροσαρμογής με το ‘έτσι θέλω’ του ενός σε ήδη λειτουργούσες συμβάσεις προμήθειας ηλεκτρικής ενέργειας. Πρόκειται για πρωτοφανές στα νομικά χρονικά της χώρας φαινόμενο μονομερούς, παράνομης επιβολής της ισχύος ολίγων σε βάρος όλων των πολιτών» επισήμανε ο Γ. Μεντής, αναπληρωτής καθηγητής Νομικής Σχολής Αθηνών.

Μταξύ άλλων, τόνισε ότι αλλαγή όρων σε ήδη καταρτισθείσες συμβάσεις δεν είναι δυνατή χωρίς συναίνεση και των δύο συμβαλλομένων ούτε μπορεί να γίνει μεταγενέστερα μονομερής προσθήκη. Τέτοιοι όροι, πρόσθεσε, είναι ξεκάθαρα άδικοι και άκυροι, αφού συνεπάγονται τη δικαιοπρακτική υποδούλωση του ενός στη βούληση του άλλου.

Υπογράμμισε ότι «ναι, υπάρχουν όρια» για την αλλαγή των όρων που εντοπίζονται στον Αστικό Κώδικα, και ειδικότερα σε δύο προβλέψεις: α) σε περίπτωση αμφιβολίας ο προσδιορισμός πρέπει να γίνεται κατά δίκαιη κρίση που μπορεί να γίνει από το δικαστήριο και β) σύμβαση που ο προσδιορισμός της παροχής τίθεται στην απόλυτη κρίση ενός από τους συμβαλλομένους είναι άκυρη (άρ. 371-372).

Μάλιστα, σημείωσε ότι το δικαστήριο, καταλήγοντας σε δίκαιη κρίση, θα μπορούσε να ορίσει και πλαφόν έναντι της προ Αυγούστου 2021 τιμής του ρεύματος, όπως μια ετήσια αύξηση 30%, μέχρι να αποκατασταθεί η ισορροπία στις διεθνείς αγορές. Μίλησε δε για την ερμηνεία των όρων, γιατί «είναι άλλο να αλλάξω την τιμή για έναν-δύο μήνες κι άλλο να εισαγάγω έναν τέτοιο τύπο ο οποίος ισχύει εφεξής για το μέλλον».

Η αιτία

Στον έλεγχο της σαφήνειας αλλά και της αιτίας κάθε επιβάρυνσης αναφέρθηκε ο Γ. Δέλλιος, ομότιμος καθηγητής Νομικής Σχολής ΑΠΘ, τονίζοντας ότι το θέμα της ενσωμάτωσης της ρήτρας, πέραν της διαφάνειας ως προς την κατανόηση της διαμόρφωσής της, πρέπει να υποβληθεί και σε έλεγχο κύρους με βάση την πραγματική μέση μεταβολή του κόστους ηλεκτρικής ενέργειας.  Έθεσε δε το ερώτημα «είναι ο δείκτης της προημερήσιας αγοράς, πράγματι, ένα εύλογο κριτήριο;» με δεδομένα τον τρόπο λειτουργίας αγορών, όπως της εξισορρόπησης, όπου μπορεί να μπει σε πειρασμό να κερδοσκοπήσει κάποιος συμπαρασύροντας ψηλά την τελική τιμή αλλά και τις συμπεριφορές των τεσσάρων καθετοποιήμενων παικτών.

Ο Γ. Καλογεράκης, ΜΔΕ Αστικού Δικαίου/Ενέργειας, αναφερόμενος σε παραδείγματα αποφάσεων και νομολογίας, σημείωσε ότι ο ίδιος ο προμηθευτής δεν πρέπει να επηρεάζει τον δείκτη που επιλέγεται ως αναφορά για την αναπροσαρμογή - κάτι που ισχύει στην αγορά ηλεκτρικής ενέργειας, αφού οι παραγωγοί επιδρούν στις τελικές τιμές.

Ο νομικός σύμβουλος της ΕΚΠΟΙΖΩ Β. Τσιαφούτης μίλησε για ανάγκη προσβολής της ρήτρας στον πυρήνα της αν το κριτήριο της τιμής εκκαθάρισης αγοράς είναι τελικά εύλογο ή μη, τουλάχιστον όταν μιλάμε για καθετοποιημένους παίκτες που καθορίζουν την αγορά. Παράλληλα, πρόσθεσε, μπορούμε να εξετάσουμε και περιφερειακά κριτήρια, όπως π.χ. τη διαμόρφωση τιμών για την αποκόμιση έμμεσου κέρδους, από τον καθορισμό του ύψους της τιμής ενεργοποίησης της ρήτρας, αδιαφάνεια που επιτρέπει αθέμιτες εμπορικές πρακτικές.

Ποιος ανταγωνισμός...

Για δίκαιο πρωτίστως της ενέργειας και του ανταγωνισμού και εν συνεχεία δίκαιο για τον καταναλωτή έκανε λόγο ο Γ. Τριανταφυλλάκης, αναπληρωτής καθηγητής ΔΠΘ. Ζήτησε άμεσο έλεγχο από την Επιτροπή Ανταγωνισμού και μάλιστα σε δύο επίπεδα που παρέχουν αντίστοιχα «οπλοστάσια»:

- Την ύπαρξη συμπαιγνίας στην αγορά.

- Τη συλλογική δεσπόζουσα θέση.

Επίσης, δεν απέκλεισε και έλεγχο σε επίπεδο χειραγώγησης της τιμής, ειδικά στην αγορά εξισορρόπησης, ώστε μετά να ανοίξει το πεδίο του δικαίου του καταναλωτή.

Η αγορά έχει αποτύχει, συμπλήρωσε από την πλευρά του ο Γ. Μεντής, τονίζοντας ότι «υπερβάλλουμε λίγο αν θεωρούμε ότι όλα τα προβλήματα θα τα λύσει ο ελεύθερος ανταγωνισμός», μιλώντας για πολιτική επιλογή, ιδίως σε μια αγορά που δεν υπάρχει ανταγωνισμός.

Τι κάνουμε;

Ο ίδιος, στο ερώτημα πληρώνουμε ή όχι ρήτρα, σημείωσε ότι μπορεί να μην πληρώνεται έως ότου κριθούν αμετακλήτως οι σχετικές συλλογικές αγωγές, κάτι που μπορεί να γίνει και νομοθετικά, καθώς η εγκυρότητά της έχει πρόβλημα, είναι βαθύτατα άδικη, αφού εξαρτάται από το Χρηματιστήριο Ενέργειας, που δεν έχει σχέση απαραιτήτως με το κόστος παραγωγής σε μια μη ανταγωνιστική αγορά. «Είναι άδικο, άκυρο και καταχρηστικό στον πυρήνα του» κατέληξε.

Ο Γ. Δέλλιος μίλησε για την ανάγκη άσκησης πίεσης από τους καταναλωτές ώστε να επιταχυνθούν και οι αναγκαίες εξελίξεις-παρεμβάσεις στην αγορά. Πρότεινε μια πιθανή επιλογή περιπτώσεων που μπορούν να κερδηθούν δικαστικά και αφού θα κλονιζόταν η ρήτρα, κατόπιν, με τη συμβολή των ενώσεων καταναλωτών, να γίνουν συλλογικές αγωγές. Πρέπει να ασκηθεί η μέγιστη δυνατή πίεση προς τους προμηθευτές και το κράτος, το οποίο πρέπει να ξαναδεί το πλαίσιο, κατέληξε...

Αντιγόνη Ζούντα

ΑΥΓΗ