Θα συνεχίσει να κωφεύει η Κύπρος;...

Δεν μπορούσε να τα πει πιο καθαρά, στο πλαίσιο της περιοδείας της στην Τουρκία και ακολούθως στην Κύπρο, η υφυπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ Βικτόρια Νούλαντ για να τα ακούσουν οι πλέον ενδιαφερόμενοι, οι Κύπριοι: Ο δρόμος για να λύσουν το Κυπριακό έχει εφαλτήριο την ενεργειακή συνεργασία με... την Τουρκία και μια φόρμουλα που θα κάνει εφικτή την κατασκευή ενός αγωγού που θα διέρχεται ή θα καταλήγει σε αυτήν, αναλόγως των αποθεμάτων που θα αντλεί από την Ανατολική Μεσόγειο.

Αν το σκεφτούν σύντομα, αμέσως μετά τις προεδρικές εκλογές του 2023, τότε θα ανεβούν στο τρένο… Μετά τη συνάντησή της με τον πρόεδρο Ν. Αναστασιάδη, η Β. Νούλαντ έθεσε τέρμα στον EastMed, αλλά και στα παιχνίδια γύρω από αυτόν που μοιάζουν πλέον να αφορούν συνοικιακούς πολιτικούς: (7/4) «Η ιδέα (EastMed) εκεί είναι να δημιουργηθεί ένας πολύ μακρύς αγωγός σε πολύ βαθιά νερά σε διάστημα περίπου 10 ετών. Πιστεύουμε ότι αυτό είναι πολύ ακριβό, μη οικονομικά βιώσιμο και θα διαρκέσει πάρα πολύ. Αυτό που οι ΗΠΑ αναζητούν είναι επιλογές για περισσότερο αέριο και πετρέλαιο για μια σύντομη μεταβατική περίοδο…», ξεκαθάρισε η Αμερικανίδα υφυπουργός.

Τουρκία-Ισραήλ

Το μήνυμα της Νούλαντ ήταν εξίσου καθαρό ενώ βρισκόταν στην Τουρκία υπό το πρίσμα της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία: («Χουριέτ», 6/4) «Είναι στα δικά μας (των ΗΠΑ) πρώτιστα συμφέροντα, αλλά και στο συμφέρον του Ισραήλ και της Τουρκίας να έχουν καλές και ισχυρές σχέσεις, εμπορικές, ενεργειακές. Ανάμεσα στα ζητήματα που υπογραμμίζει αυτός ο πόλεμος, είναι η ανάγκη για όλες τις χώρες που έχουν ακόμα μεγάλες εισαγωγές πετρελαίου και φυσικού αερίου από τη Ρωσία, να βρουν τρόπους να διαφοροποιήσουν την τροφοδοσία τους και να το πράξουν γρήγορα…».

Η Β. Νούλαντ είναι η πλέον έμπειρη αξιωματούχους στο Στέιτ Ντιπάρτμεντ και η εντολή που πήρε από τον πρόεδρο Μπάιντεν είναι να επιταχύνει την τουρκοϊσραηλινή επαναπροσέγγιση –που άρχισε πριν από το Ουκρανικό– και να την εδραιώσει με έργα, «δένοντας» τις δύο χώρες και στο ενεργειακό: «Υπάρχουν πολλοί διαφορετικοί τρόποι να γίνει η τροφοδοσία από την Ανατολική Μεσόγειο, εμπλέκοντας και τους κοντινούς γείτονες της Τουρκίας σε νέες έρευνες και νέους αγωγούς…».

Στην ουσία, η Νούλαντ παρουσίασε στη Λευκωσία ένα σχέδιο, μια «δεύτερη ευκαιρία», καλώντας τη να αφήσει τις παλινδρομήσεις της διακυβέρνησης Ν. Αναστασιάδη. Η Αμερικανίδα αξιωματούχος γνωρίζει πολύ καλά ότι ο συνομιλητής της στην ελληνοκυπριακή ηγεσία δεν είναι έγκυρος. Το σχέδιο αυτό παρουσίασε στον Ν. Αναστασιάδη ο ίδιος ο Τζο Μπάιντεν, όταν ήταν αντιπρόεδρος το 2014. Μέχρι το 2017 και το ναυάγιο του Κραν Μοντανά, δαπανήθηκε ισχυρό διπλωματικό κεφάλαιο και από τη Β. Νούλαντ όσο ήταν η κυβέρνηση Ομπάμα και από όλη την Ε.Ε., με τον τότε πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ζαν-Κλοντ Γιούνκερ.

Ομως, το μήνυμα Νούλαντ αυτή τη φορά απευθύνεται στη διάδοχη ηγεσία της Κύπρου σε μόλις 10 μήνες. Απομένει να φανεί αν έχει κατανοηθεί για την κατάλληλη προετοιμασία. Πάντως, το ρολόι χτυπά, καθώς η ενεργειακή συνεργασία Τουρκίας-Ισραήλ ξεκινά και ο ζωτικός χρόνος για γρήγορες αποφάσεις το 2023 θα είναι πολύ σύντομος για την Κύπρο. Αλλιώς είναι πιθανή η παράκαμψη της Κύπρου. Εξ ου και η έντονη διπλωματική διεργασία σε εξέλιξη προς την κατεύθυνση του Λιβάνου. Θα συνεχίσει να κωφεύει η Κύπρος;

Ο ρόλος της Τουρκίας

Οι ΗΠΑ με τον ηγετικό ρόλο τους στο ΝΑΤΟ και την επιστροφή τους στην Ευρώπη προωθούν μαζί με την Ε.Ε. τη στρατηγική αναδιάταξή τους έναντι του Πούτιν. Αυτή περιλαμβάνει αναπόδραστα τη νέα θέση που καταλαμβάνει η Τουρκία στη γεωπολιτική σκακιέρα, την καθολική από τη Δύση αναγνώριση του κομβικού ρόλου που διαδραματίζει, τόσο στη διαχείριση της ουκρανικής κρίσης όσο αλλά και στην αρχιτεκτονική ασφάλειας της «επόμενης ημέρας» – που θα ισχύσει για πολλά χρόνια! Προέκταση όλων αυτών είναι και οι διαβουλεύσεις Νούλαντ για τους υδρογονάνθρακες της Ανατολικής Μεσογείου. Ο απώτερος στόχος είναι να ανασυγκροτηθούν και να ευθυγραμμιστούν ζωτικά κοινά συμφέροντα και να ξεπεραστούν εμπόδια.

Φόρμουλα φυσικού αερίου

Στο διπλωματικό παρασκήνιο, αναζωογονούνται οι συζητήσεις για μια φόρμουλα συνεργασίας που θα επιτρέψει και στην Ε.Ε. να υλοποιήσει την εισήγηση του προέδρου του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Σαρλ Μισέλ να συγκαλέσει περιφερειακή διάσκεψη για τα θέματα ενέργειας της Ανατολικής Μεσογείου. Ολο το κέντρο βάρους για να ξεμπλοκαριστεί η κατάσταση λόγω Κύπρου και να αποπυροδοτηθούν οριστικά οι εντάσεις –όχι απλά συντήρηση της αποκλιμάκωσης– είναι να βρεθεί τρόπος να καθίσουν στο τραπέζι Τουρκία και Κύπρος. Υπάρχει τρόπος; Στο περιορισμένο πεδίο δράσης που διαθέτει ο ΥΠΕΞ Ι. Κασουλίδης, δεν ακουμπά στο επίμαχο ζήτημα και επιμένει σε Μέτρα Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης (επιστροφή Βαρωσίων έναντι λειτουργίας τουρκοκυπριακού αεροδρομίου Τύμπου).

Είναι αμφίβολο αν ενδιαφέρεται κανείς να σπαταλήσει χρόνο σε ιδέες από «ξαναζεσταμένο φαγητό», ύστερα από πέντε χρόνια αντιπαραγωγικής εξωτερικής πολιτικής. Η αναξιοπιστία και η ρητορική του Ν. Αναστασιάδη συνιστούν έναν δεύτερο αποτρεπτικό παράγοντα που επιπρόσθετα αντανακλάται και στο εσωτερικό μέτωπο. Καθώς το Κυπριακό διολισθαίνει στη διχοτόμηση, ο Κύπριος πρόεδρος βλέπει τη συνέχιση της παρουσίας του με τη δικαιολόγηση των επιλογών του (διάλυση Κραν Μοντανά, EastMed, «χρυσά» διαβατήρια, διαφθορά κ.λπ.), καλλιεργώντας τον λαϊκισμό, τον εθνικισμό και την εικονική πραγματικότητα. Συστηματικά έχτισε ακροατήριο παραδοσιακής λαϊκής Δεξιάς, διαβρώνοντας τον φιλελεύθερο και μετριοπαθή χαρακτήρα του «κληριδικού» ΔΗΣΥ, κάτι που βολεύει τώρα τον πρώην ΥΠΕΞ Νίκο Χριστοδουλίδη και την εικόνα που προβάλλει ως προεδρικός υποψήφιος.

Η ομιλία Ζελένσκι

Η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία και ο αντίκτυπός της στις κυρίαρχες αντιλήψεις που επικρατούσαν για χρόνια στην κυπριακή κοινωνία φάνηκαν και στις αντιδράσεις που προκάλεσε η διαδικτυακή ομιλία του Ουκρανού προέδρου Βολοντίμιρ Ζελένσκι στη Βουλή των Αντιπροσώπων. Το ΑΚΕΛ επέλεξε να απέχει από τα έδρανα, διαμαρτυρόμενο για τα παρατράγουδα της αντίστοιχης ομιλίας Ζελένσκι στη Βουλή των Ελλήνων. Οταν έγινε η ομιλία και στην Κύπρο, καμία κομματική δύναμη δεν βγήκε ικανοποιημένη. Ο Ζελένσκι απευθύνθηκε στην κυπριακή Βουλή, με «πικρές» αλήθειες –τα «χρυσά» διαβατήρια που μοίραζε ο Ν. Αναστασιάδης στους Ρώσους ολιγάρχες του κύκλου Πούτιν– και με φανερά σκόπιμες παραλείψεις – τη μη αναφορά στην τουρκική εισβολή του ’74. Ο Ουκρανός πρόεδρος προφανώς και θα μπορούσε να προβεί σε παραλληλισμούς τουλάχιστον για τη βαναυσότητα του πολέμου του ’74 με όσα συμβαίνουν σήμερα στη χώρα του. Η Λευκωσία θα έπρεπε να το προβλέψει διά της διπλωματικής οδού και να ζυγίσει τις επιλογές της.

Στο όλο ζήτημα –του παραλληλισμού των δύο εισβολών– πάντως, η κυπριακή κυβέρνηση δεν έχει κερδίσει κανέναν διπλωματικό πόντο διεθνώς. Αυτό θα έπρεπε να προβληματίζει ιδιαίτερα το Προεδρικό για την ευθύνη που κουβαλά από το 2017 – για να μην πάει κανείς και πιο πίσω. Κανείς όμως δεν πρόκειται να κάνει την αυτοκριτική του και το χειρότερο είναι ότι ο άμεσα υπεύθυνος, ο Ν. Αναστασιάδης, βρήκε την ευκαιρία να διαμαρτυρηθεί για να ταυτιστεί με το κοινό αίσθημα (7/4): «Μας ενοχλεί το γεγονός ότι δεν υπήρξε η οποιαδήποτε αναφορά. Οι αρχές δικαίου δεν διακρίνουν μεταξύ κρατών και παραβιάζονται τα δικαιώματα των μεν αλλά αγνοούνται τα δικαιώματα των άλλων…». Δεν είναι σίγουρο όμως αν αυτό που πραγματικά τον εκνεύρισε είναι η αναφορά του Ζελένσκι στα «χρυσά» διαβατήρια, που μονίμως τον στιγματίζει στην Ε.Ε. για τη διαφθορά και τις «πελατειακές» σχέσεις του με το Κρεμλίνο.

Κυριάκος Πιερίδης

 Το άρθρο αναδημοσιεύεται στην εφημερίδα «Πολίτης» της Κύπρου