Πόση δημοκρατία και πόσο σοσιαλισμό...

...μπορεί να φέρει στο επίκεντρο ο ΣΥΡΙΖΑ...

«Ο κομμουνισμός είναι σοσιαλισμός που βιάζεται» (Λένιν)

To 3o συνέδριο του ΣΥΡΙΖΑ που διεξάγεται αυτές τις ημέρες αποτελεί μία κορυφαία στιγμή με πολιτικές και ευρύτερες κοινωνιολογικές προεκτάσεις, που δεν μπορούν να αφήσουν αδιάφορο σχεδόν κανέναν. Παρακολουθώ... με τεράστιο ενδιαφέρον κάθε φορά τα συνέδρια κυρίως του ΣΥΡΙΖΑ και του ΚΚΕ, και αρχειοθετώ με προσήλωση τα ντοκουμέντα που προκύπτουν μέσα από τις σχετικές εργασίες τους. Η ίδια η ιστορία της Ελλάδας, ένα σημαντικό τμήμα της τουλάχιστον..., περνάει μέσα από τα επίσημα κείμενα, τις αποφάσεις, τις κεντρικές πολιτικές επιλογές, τα πρόσωπα που αναδεικνύονται, αλλά και από τις ερμηνείες σοβαρών ανθρώπων κάθε προέλευσης σε όλα αυτά...

Είτε είσαι με τον ΣΥΡΙΖΑ και υπό οποιαδήποτε μορφή (στέλεχος, μέλος, οπαδός, ψηφοφόρος, συμπαθούντας, παρακολουθητής, δημοσιολόγος), είτε όχι, έχει μεγάλη σημασία να διαπιστώσεις το πώς επιλέγει ο συγκεκριμένος κομματικός οργανισμός να ανταποκριθεί στα πρακτικά καθήκοντα και τις αντίστοιχες υποχρεώσεις που θα βρει μπροστά του αν αναλάβει εκ νέου τη διακυβέρνηση της χώρας, ποια είναι η σύγχρονη ιδεολογική του ταυτότητα, ποιο το προγραμματικό του πλάνο για την Ελλάδα του σήμερα και του αύριο. Επί της ουσίας: πόση δημοκρατία και πόσο σοσιαλισμό μπορεί να φέρει στο επίκεντρο ο ΣΥΡΙΖΑ...

Τον ΣΥΡΙΖΑ τον «έβαλαν στο χάρτη» τα μνημόνια, η κοινωνική-λαϊκή τιμωρητική διάθεση για το ύφος, το είδος και τις συνέπειες της άσκησης της εξουσίας από το δίπολο ΠΑΣΟΚ-ΝΔ στα χρόνια της Μεταπολίτευσης, οι στρογγυλοποιημένες θέσεις του που γίνονταν κατανοητές και πειστικές σε ευρύτερα ακροατήρια, αλλά και η χαρισματική προσωπικότητα του Αλέξη Τσίπρα. Όταν ένα πρόσωπο εμπνέει με την αύρα του, τότε «βάζει» στα μυαλά πολλών και τις θέσεις του... Κάποια κόμματα έχουν την τύχη να έχουν σοβαρούς και ικανούς πολιτικούς μπροστάρηδες, όπως π.χ. το ΚΚΕ με τον Δημήτρη Κουτσούμπα, ενώ ορισμένα διαθέτουν ακόμα και χαρισματικούς: θεωρώ πως σε αυτή τη θέση βρίσκεται αναφανδόν ο ΣΥΡΙΖΑ, αλλά και το ΜΕΡΑ 25. Αλλά, εντάξει, αυτά είναι υποκειμενικά και δέχομαι αντιρρήσεις που συνοδεύονται με πειστική επιχειρηματολόγηση...

Ο ΣΥΡΙΖΑ παρέμεινε, όμως, «στο χάρτη» παρά την εκλογική ήττα του 2019. Οι ευσεβείς πόθοι κάποιων (που ήθελαν την οριστική περιχαράκωσή του) δεν αποδείχτηκαν πραγματικότητα, αλλά στόχοι που δεν επιτεύχθηκαν παρά τις πολύμορφες και εντατικές προσπάθειες που καταβλήθηκαν... Το κόμμα της Ανανεωτικής Αριστεράς το ξαναβάζουν στο σήμερα στο επίκεντρο, ως μελλοντική κυβερνητική λύση, οι κοινωνικές συνθήκες και οι πολλαπλές κρίσεις που λαμβάνουν χώρα στην Ελλάδα. Όταν κυβερνάει η Δεξιά, εξάλλου, τα πράγματα είναι πιο εύκολα για την Αριστερά (σε όλες της τις εκδοχές). Αλλά, και επικίνδυνα για την κοινωνία και τους απλούς ανθρώπους... Αυτό αυξάνει τις απαιτήσεις για κάθε αριστερή πολιτική δύναμη (είτε ανανεωτικής, είτε κομμουνιστικής-αριστερίστικης κατεύθυνσης)... Ειδικά όταν έχουμε να κάνουμε με μία εκδοχή της Δεξιάς όπως η σημερινή, που δεν έχει καμία σχέση με την πιο μετριοπαθή λογική μίας Λαϊκής Δεξιάς, παρά πρόκειται για ένα περίκλειστο σύστημα πρωτοφανούς για τα εγχώρια χρονικά εύνοιας ημετέρων και μόνο. Αλλά και της άτσαλης παράδοσης κάθε μορφής δημόσιου πλούτου σε ολιγαρχικές κάστες (με όρους που φλερτάρουν επικίνδυνα με τα «σύνορα» του ελέγξιμου...). Σε μία ανάλγητη, αλλά συνειδητή και καιροσκοπική σύμπραξη όσων ενστερνίζονται το επαχθές δόγμα που κάνει λόγο για «όσα περισσότερα προλάβουμε να καρπωθούμε, τόσο το καλύτερο για... εμάς... και τους κολλητούς μας». Η διακυβέρνηση 2019 έως σήμερα, δυστυχώς, έχει γράψει τη δική της «ιστορία»... Και να θες να σταθείς ουδέτερα, δεν σε αφήνουν τα ποιοτικά χαρακτηριστικά της όλης φάσης. Οι μελετητές του μέλλοντος θα κρατήσουν πολλές σημειώσεις και θα βάλουν αρκετούς αστερίσκους, ακόμα και αν κάποιοι από αυτούς είναι δεξιών πεποιθήσεων. Ακόμα και στην Ευρώπη δυσφορούν με τη μονομέρεια και την ευνοιοκρατία που παρατηρούν εσχάτως στον ελλαδικό χώρο...

Tα πολιτικά κόμματα είναι οι ταξικές θέσεις και τα αντίστοιχα συμφέροντα που εξυπηρετούν. Δηλαδή, το ποιες κοινωνικές ομάδες εκπροσωπούν και ικανοποιούν συνάμα... Ο ΣΥΡΙΖΑ είναι υποχρεωμένος να μιλήσει για το ιδεολογικό του προφίλ δίχως υπεκφυγές, αλλά και να περιγράψει ευκρινώς το μοντέλο που επιθυμεί να εφαρμόσει σε όλους τους τομείς της κοινωνικής δραστηριοποίησης. Γιατί, παρότι εξακολουθεί να είναι αδήριτη, άμεση και «βιαστική» ανάγκη των καιρών η ανακούφιση της χειμαζόμενης κοινωνικής πλειοψηφίας από τα πολύπλευρα σημερινά βάσανα, το αύριο είναι εξίσου σημαντικό: γιατί η μορφή του, και επιλύει εν δυνάμει προβλήματα, αλλά και διαμορφώνει την ποιοτική σύσταση των κινητικοτήτων ενός κοινωνικού συνόλου. Αποκτάς προοπτική όταν το θέλεις και όταν ενεργείς προς τα εκεί. Φαίνεται πως η ηγετική ομάδα του ΣΥΡΙΖΑ το έχει συνειδητοποιήσει αυτό σε διανοητικό επίπεδο. Και το επικαλείται, πια, τακτικά στο δημόσιο λόγο. Το είδαμε και στον εναρκτήριο λόγο του Αλέξη Τσίπρα στο συνέδριο του κόμματος. Όμως, πάντοτε, τον πρωταγωνιστικό ρόλο δεν τον έχουν οι επιθυμίες και οι διακηρύξεις, αλλά οι πρακτικές εφαρμογές και οι συνέπειές τους στην καθημερινή ζωή των ανθρώπων.

Αν ο ΣΥΡΙΖΑ επανέλθει στη διακυβέρνηση, πόσο -και τι είδους- σοσιαλισμό θα εφαρμόσει; Θα συμβάλλει σε έναν ουσιαστικό παραγωγικό ανασχηματισμό προς όφελος των πολλών; Θα (δια)σώσει -φερ΄ειπείν- τους μικρομεσαίους, παρέχοντάς τους ύστερα τη δυνατότητα για ανάληψη αποτελεσματικών πρωτοβουλιών με αναπτυξιακή χροιά; Θα «προστατεύσει» την κατάκτηση ατομικών και κοινωνικών δικαιωμάτων με όρους μαζικής αποδεκτικότητας; Θα εργαστεί για ένα κράτος περιφρουρητή των αυτόνομων συλλογικών διεργασιών σε διάφορους τομείς; Θα αυξήσει τη διάθεση συμμετοχικότητας στη λήψη των αποφάσεων; Θα πραγματώσει με σθένος την ισοτιμία, την ισονομία και τις ίσες ευκαιρίες για όλους; Θα τιμωρήσει την κατασπατάληση δημοσίου χρήματος που έχει προηγηθεί ή -για να μη θεωρηθεί ρεβανσισμός μία τέτοια δράση- θα αποκαταστήσει τις αδικίες και τις χασούρες που προέκυψαν τα τελευταία χρόνια για το δημόσιο συμφέρον; Θα κάνει δικαιότερη την κατανομή των κομματιών της πίτας του εθνικού παραγωγικού προϊόντος, πασχίζοντας αυτό να έχει μεγαλώσει (και μάλιστα σε εύλογο χρονικό διάστημα); Θα μετατρέψει ξανά την εξωτερική πολιτική σε μία πολυδιάστατη ενεργητική λειτουργικότητα-υπόδειγμα για κάθε κράτος που βρίσκεται στην ίδια θέση ισχύος με την Ελλάδα;

Μεγάλα τα φορτία. Και απαιτούν τις γερές πλάτες εκείνων που «γυμνάστηκαν» επαρκώς και έγκαιρα. Εκείνων που ξέρουν να «διαβάζουν» το παρόν, έχοντας μάθει από το παρελθόν τους. Γιατί αν π.χ. το ΝΑΤΟ και οι ΗΠΑ πιέζουν ασφυκτικά (γιατί αντιλαμβάνονται τις κρισιμότητες και τις επιτακτικότητες των καιρών που διανύουμε), τα περιθώρια ανεξαρτησίας και χρηστικών ελιγμών θα στενέψουν-στερέψουν. Αν η ΕΕ δεν λάβει έγκαιρα καθολικές αποφάσεις ριζικής αλλαγής της ρότας που έχει πάρει, ιδίως στα πεδία της οικονομικής και κοινωνικής πολιτικής, η εγχώρια Αριστερά θα συναντάει διαρκώς εμπόδια. Αν ο ντόπιος επιχειρηματικός κόσμος δεν δεχτεί να εφαρμόσει στην πράξη φιλεργατικές κεντρικές αποφάσεις, το κλίμα θα βαρύνει πρωτίστως για μία αριστερή διακυβέρνηση και όχι για τον ίδιο... Αν οι αριστερές ιδέες δεν καταστούν σύντομα κατανοήσιμες στο κοινωνικό-λαϊκό σώμα, άρα και πλειοψηφικές, ο δεξιός λαϊκισμός θα βρίσκει πρόσφορο έδαφος (ακόμα και για να τραβήξει άκομψα τις κουρτίνες της εγχώριας «απογύμνωσης» με τα γάντια της χυδαιότητας).

Τα πράγματα είναι πιο περίεργα από την προηγούμενη φορά που φαινόταν ανοιχτός ο δρόμος της εξουσίας για τον ΣΥΡΙΖΑ. Ή θα πραγματωθεί μία ριζοσπαστική αναδιοργάνωση που θα αποκτήσει βαθιές ρίζες ή -σε περίπτωση αποτυχίας του εγχειρήματος- θα υπάρχει ύστερα μόνο ένας δρόμος για μία πραγματική και γνήσια φιλολαϊκή κατεύθυνση... Αυτός που σήμερα φαίνεται ανεδαφικός και ακραίος, τότε θα μοιάζει μονόδρομος για την κοινωνία... Οι αστικοδημοκρατικές εφεδρείες και λύσεις θα εξαντληθούν επικίνδυνα και οι ίδιες οι συνθήκες θα απαιτούν κάτι άλλο. Δεν έχω καμία πρεμούρα να είμαι προκατειλημμένος ή να νομίζω πως βλέπω σε γυάλα το μέλλον. Όχι, επ΄ουδενί.

Ζητούμενα αναζητώ, σενάρια σκέφτομαι και καταγράφω, προβλήματα εντοπίζω. Κατανοώ τις δυσκολίες των καιρών, το είδος και το ύφος των αντιπάλων και των παγιωμένων λογικών τους, επομένως καταλήγω πως ο ΣΥΡΙΖΑ για να εκπληρώσει τις υποσχέσεις του με τη δέουσα αποδοτικότητα που θα αναγνωριστεί από την κοινωνία, απαιτείται να μετατραπεί σε μία «μηχανή αναδημιουργίας» της χώρας. Αυτός ο στόχος έχει ανάγκη όσο τίποτα άλλο την εγκατάλειψη της βολικής για πολλούς λογικής της ανάθεσης και την έμπρακτη κοινωνική-λαϊκή αυτενέργεια-συμπαράταξη. Ο λαός να επιθυμεί, ο ΣΥΡΙΖΑ (αν μπορεί και το επιδιώκει) να εφαρμόζει και ο λαός πάλι να περιφρουρεί τα κατακτημένα... Ένα από αυτά τα στοιχεία να μη λειτουργήσει σωστά, αυτόματα ναρκοθετούνται τα υπόλοιπα.

Ενδεχόμενος αυτοβαυκαλισμός και κάποια επανάπαυση σε μία μηχανιστική επανάληψη των αφηγημάτων του αριστερού ηθικού πλεονεκτήματος και του δεξιού αντικοινωνισμού, θα λειτουργούν ως παγίδες. Όσο πιο σοσιαλιστικός είναι στην πράξη ο ΣΥΡΙΖΑ στο άμεσο μέλλον, τόσο το καλύτερο για τον ίδιο και για την κοινωνία. Όσο πιο «στείρος» σε κάτι τέτοιο αποδειχτεί, τόσο πιο πολύ το «ακραίο» θα πλησιάζει στο κέντρο της πολιτικής-οικονομικής-κοινωνικής ζωής. Ενώ το ευρύτερο χωροχρονικό πεδίο θα καταμετράει συντρίμμια και τραυματισμένες ψυχές, «αναπνέοντας» τοξικούς καπνούς... Με απλά λόγια; Αν ο καπιταλισμός διαφθείρει το σοσιαλισμό «χαρακώνοντας» την αστική δημοκρατία, τότε και μόνο θα αποκτήσει λόγο ύπαρξης η κομμουνιστική προοπτική... Αν η σοσιαλδημοκρατία εξισορροπεί καταστάσεις, ο καπιταλισμός κερδίζει χρόνο. Αν όχι, πιέζεται αυτός περισσότερο και λοξοκοιτάζει εξαναγκαστικά προς τον αυταρχισμό και σε πιο ολοκληρωτικές λύσεις... Τα περιθώρια και οι όροι της σύγχρονης καπιταλιστικής κρίσης κρίνουν τους συσχετισμούς και τις επικρατούσες μορφές... Αυτά, βέβαια, ως σενάρια με ορίζοντες μακροχρόνιων διεργασιών και όχι -ουτοπιστικών- όρων αυριανής και άμεσης πραγμάτωσης.

Κώστας Μαρούντας

efsyn.gr