«Στημένοι» διαγωνισμοί...

«Φωτογραφικοί» διορισμοί με λεπτομερή περιγραφή των νέων θέσεων, ώστε εξόφθαλμα οι μόνοι υποψήφιοι που μπορούν να κριθούν κατάλληλοι να είναι «ημέτεροι». «Στημένα» εκλεκτορικά σώματα –ακόμη και από... συγγενείς– ώστε να επιλέξουν τον αρεστό υποψήφιο. Υποψήφιοι επιστήμονες που προωθούνται για διορισμό στο ΑΕΙ είτε λόγω των συγγενειών τους –εξ αίματος, εξ αγχιστείας ή ακαδημαϊκών– με καθηγητές του ιδρύματος είτε λόγω πολιτικών διασυνδέσεων. Πρόκειται για φαινόμενα που έχουν παρατηρηθεί σε ουκ ολίγες περιπτώσεις στα ελληνικά πανεπιστήμια. Η ηγεσία του υπουργείου Παιδείας παραδέχεται ότι ο τρόπος με τον οποίο εκλέγονται και εξελίσσονται σήμερα τα μέλη του διδακτικού και ερευνητικού προσωπικού αποτελεί μία από τις σημαντικότερες παθογένειες του ελληνικού πανεπιστημίου, καθώς το υφιστάμενο σύστημα χαρακτηρίζεται από φαινόμενα αυθαιρεσίας, οικογενειοκρατίας, νεποτισμού, αναξιοκρατίας. «Με αυτόν τον τρόπο υπονομεύεται σημαντικά η ποιότητα των καθηγητών του πανεπιστημίου και, άρα, η ποιότητα του παραγόμενου εκπαιδευτικού και ερευνητικού έργου, καθώς και η αξία του ιδρύματος», ανέφερε στην «Κ» υψηλόβαθμο στέλεχος του υπουργείου.

Η ρύθμιση που προωθεί το υπουργείο στο σύστημα διορισμού και εξέλιξης των πανεπιστημιακών αποτελεί ριζική τομή στη λειτουργία των ΑΕΙ, καθώς αυξάνονται τα φίλτρα και οι δικλίδες ασφαλείας, με στόχο την ενίσχυση της αξιοκρατίας, της αντικειμενικότητας, της διαφάνειας και του αδιάβλητου των διαδικασιών. Θεσμοθέτηση μητρώων γνωστικών αντικειμένων και εκλεκτόρων, πλειοψηφία στα εκλεκτορικά σώματα των εκλεκτόρων εκτός ΑΕΙ, ετήσιος προγραμματισμός προσλήψεων, υποχρεωτική ηλεκτρονική κλήρωση των εκλεκτόρων είναι ορισμένα από τα στοιχεία της νέας ρύθμισης που παρουσιάζει σήμερα η «Κ».

Συγκεκριμένα:

1. Η συνέλευση κάθε τμήματος θα καταρτίζει μητρώο γνωστικών αντικειμένων με τετραετή ισχύ, σύμφωνα με τις ανάγκες του τμήματος και τις εξελίξεις της επιστήμης. Τα γνωστικά αντικείμενα πρέπει να καταρτίζονται με διαφανή τρόπο, να έχουν ευρύτητα επιστημονικού πεδίου, αποφεύγοντας τη «φωτογράφιση» υποψηφίων και να μεταβάλλονται αιτιολογημένα.

2. Οι μεταβολές του μητρώου θα ισχύουν αποκλειστικά για το μέλλον –έπειτα από δύο χρόνια–, ενώ ορίζεται ότι δεν θα αλλάζουν ανά πάσα ώρα και στιγμή για να «εξυπηρετήσουν» συγκεκριμένους υποψηφίους.

3. Τo μητρώο θα ελέγχεται από την Κοσμητεία της σχολής, όπου ανήκει το τμήμα, προκειμένου να εξασφαλίζεται η ορθή κατάρτισή του και να αποφεύγονται φαινόμενα στενότητας γνωστικών αντικειμένων.

4. Θα υπάρχει δυνατότητα αναπομπής φωτογραφικών γνωστικών αντικειμένων και από το συμβούλιο κάθε ιδρύματος, που αναμένεται να θεσμοθετηθεί με τον νέο νόμο πλαίσιο.

5. Η συνέλευση του τμήματος θα κάνει ετήσιο προγραμματισμό προσλήψεων για κάθε επόμενο ακαδημαϊκό έτος με παράλληλο καθορισμό, σε φθίνουσα κατάταξη, των προς προκήρυξη γνωστικών αντικειμένων, σύμφωνα με το εγκεκριμένο στρατηγικό – αναπτυξιακό σχέδιο του τμήματος και τις ανάγκες του με βάση τις επικείμενες αφυπηρετήσεις. Ουσιαστικά θα υπάρχει στρατηγικός σχεδιασμός, ευθύνη και λογοδοσία για τον προγραμματισμό των προσλήψεων που όντως χρειάζεται το τμήμα για να ανταποκριθεί στις ανάγκες του και οι προσλήψεις δεν θα γίνονται αποσπασματικά, αυθαίρετα και προσωποκεντρικά.

6. Η προκήρυξη των θέσεων θα πραγματοποιείται απευθείας από τον πρύτανη, σύμφωνα με την εγκεκριμένη ετήσια κατανομή θέσεων και τον ετήσιο προγραμματισμό προσλήψεων κάθε τμήματος.

7. Η συνέλευση του τμήματος θα καταρτίζει μητρώο εσωτερικών και εξωτερικών εκλεκτόρων ανά γνωστικό αντικείμενο, σύμφωνα με το εγκεκριμένο μητρώο γνωστικών αντικειμένων.

8. Η ισχύς του μητρώου εκλεκτόρων αφορά επόμενα ακαδημαϊκά έτη από αυτό της κατάρτισής του. Με τον τρόπο αυτό αποτρέπεται η ad hoc επικαιροποίηση των εκλεκτορικών σωμάτων κατά το δοκούν – δεν θα γίνεται να προστεθούν ή να αφαιρεθούν μέλη, ώστε να διαμορφώνονται εκλεκτορικά «ημετέρων» και να εξασφαλιστεί ή να αποτραπεί η εκλογή συγκεκριμένων υποψηφίων, καθιστώντας τις επιλογές μη ανεξάρτητες και αναξιοκρατικές.

9. Υποχρεωτική θα είναι η διεξαγωγή ηλεκτρονικής κλήρωσης (μέσω ΖΕΥΣ) των εσωτερικών και των εξωτερικών μελών για τη συγκρότηση των εκλεκτορικών σωμάτων από τα εγκεκριμένα μητρώα – επί ποινή ακυρότητας της διαδικασίας σε περίπτωση μη διεξαγωγής της.

10. Πλειοψηφία θα αποτελούν τα εξωτερικά μέλη στα εκλεκτορικά σώματα. Το τμήμα θα συμμετέχει στην εκλογή ενός μέλους ΔΕΠ μέσω των εσωτερικών μελών – δεν μπορεί η απόφαση να επιβάλλεται στο τμήμα, καθώς το νέο μέλος ΔΕΠ θα είναι σε καθημερινή συνεργασία και συνεχή διάδραση με το ανθρώπινο δυναμικό του τμήματος. Ωστόσο, η αυξημένη εκπροσώπηση των εξωτερικών μελών εξασφαλίζει ότι τυχόν μεθοδεύσεις εσωτερικών ομάδων δεν θα επηρεάζουν την αξιοκρατική έκβαση της διαδικασίας. Προς το παρόν δεν έχει ξεκαθαρίσει ο αριθμός των μελών των εκλεκτορικών σωμάτων, με πιο πιθανό να είναι ενδεκαμελή.

11. Θα αναβαθμιστεί ο θεσμός του ελέγχου νομιμότητας, ο οποίος θα γίνεται από ειδικό, ανεξάρτητο του ΑΕΙ, όργανο.

Παράλληλα, για την ενίσχυση της αποτελεσματικότητας των διαδικασιών, προβλέπεται ο καθορισμός πιο σύντομων αποκλειστικών προθεσμιών για την ολοκλήρωση των ενεργειών εκλογής νέων μελών ΔΕΠ, με στόχο την επιτάχυνση των προσλήψεων νέων μελών ΔΕΠ. Αλλιώς, οι θέσεις μπορεί να κατανέμονται σε άλλα τμήματα του ίδιου πανεπιστημίου, με απόφαση του ιδρύματος.

«Mοντελοποίηση της ικανοποίησης του πελάτη…»

Το πρώτο: Διοίκηση ποιότητας υπηρεσιών και μοντελοποίηση της ικανοποίησης του πελάτη σε ειδικές μορφές τουρισμού και στον αγροτουρισμό. Το δεύτερο: Μάρκετινγκ με έμφαση στην έρευνα και τη στρατηγική με κοινωνικό προσανατολισμό. Το τρίτο: Αλληλεπιδράσεις ύλης με ακτινοβολία λέιζερ – πειραματική κατεύθυνση: μη γραμμικά οπτικά φαινόμενα και ιδιότητες υλικών, φασματοσκοπία υλικών με λέιζερ και εφαρμογές. Το τέταρτο: Επιρροή της χωρικής μεταβλητότητας της αντοχής του εδάφους στην ευστάθεια και στις σεισμικές μετακινήσεις πρανών.

Τα τέσσερα παραπάνω παραδείγματα αποτελούν γνωστικά αντικείμενα που «αναμένουν» κάποιον νέο πανεπιστημιακό να τα διδάξει όπως τα έχουν ορίσει τα ΑΕΙ και τα οποία βρίσκονται στο μικροσκόπιο των αρμοδίων του υπουργείου Παιδείας ως «φωτογραφικά». Είναι ευρέως γνωστό στα ΑΕΙ: Το γνωστικό αντικείμενο της προκηρυσσόμενης θέσης για διορισμό να είναι τόσο «στενό», στοχεύοντας σε εξατομικευμένες περιπτώσεις υποψηφίων όπως το αντικείμενο της διδακτορικής τους διατριβής ή το ερευνητικό τους έργο, προκειμένου να υπάρχει η απαιτούμενη «ευελιξία» να αποκλειστεί υψηλός αριθμός υποψηφίων που εκδήλωναν ενδιαφέρον ανά προκήρυξη, με την αιτιολογία ότι η διατριβή τους ή το ερευνητικό τους έργο δεν παρουσίαζε την αιτούμενη συνάφεια με αυτήν του γνωστικού αντικειμένου της θέσης. Επίσης, ο καθορισμός του γνωστικού αντικειμένου κάθε προκήρυξης πραγματοποιούνταν αποκλειστικά από τη Συνέλευση του Τμήματος, χωρίς κεντρικό σχεδιασμό για τις ανάγκες του Τμήματος ή τις μελλοντικές αφυπηρετήσεις, και χωρίς τη δυνατότητα ελέγχου από άλλο όργανο του ΑΕΙ.

Και δεν είναι μόνον αυτός ο τρόπος να προωθηθεί ένας «ημέτερος» υποψήφιος, όπως δείχνει το πλήθος των καταγγελιών που φτάνουν στο υπουργείο Παιδείας. Ενδεικτικά, σε πανεπιστήμιο της Βορείου Ελλάδος σε εκλογή θέσης ΔΕΠ στη βαθμίδα του επίκουρου καθηγητή, το αντικείμενο της θέσης ξεκινούσε με έναν σύντομο τίτλο λίγων λέξεων. Ατυχώς, αυτός συνοδευόταν από εκτενέστερη περιγραφή, η οποία εξειδίκευε τον τίτλο, αναφέροντας λεπτομερώς επτά διαφορετικές πτυχές. Υπέβαλαν υποψηφιότητα 30 υποψήφιοι, μεταξύ των οποίων ερευνητές, ένας επίκουρος καθηγητής και ένας αναπληρωτής καθηγητής από πανεπιστήμια του εξωτερικού, καθώς και ένας υποψήφιος προερχόμενος από το εργαστήριο που είχε προκηρύξει τη θέση. Οπως ανέμεναν οι γνώστες, η εισηγητική έκθεση ομόφωνα προτείνει τον εσωτερικό υποψήφιο ως τον μοναδικό που «οι δημοσιεύσεις του καλύπτουν όλες τις συνιστώσες της αναλυτικής περιγραφής του επιστημονικού αντικειμένου».

Σε μία άλλη περίπτωση που έχει φτάσει στο υπουργείο Παιδείας, λέκτορας (με θητεία) σε ΑΕΙ της περιφέρειας, που είχε ήδη αξιολογηθεί αρνητικά δύο φορές για εξέλιξη στη βαθμίδα του επίκουρου καθηγητή (με θητεία), κατέθεσε αίτηση μονιμοποίησης στη βαθμίδα του λέκτορα, αξιοποιώντας διάταξη σε πρόσφατο νόμο για την ενοποίηση ΤΕΙ και πανεπιστημίων. Η κρίση για τη θέση ήταν αρνητική. Στη συνέχεια κατέθεσε ένσταση κατά της διαδικασίας, η οποία, αν και απορρίφθηκε από τη νομική υπηρεσία του ΑΕΙ, έγινε δεκτή από τον πρύτανη, με την αιτιολογία της κακής σύνθεσης της τριμελούς εισηγητικής επιτροπής. Η διαδικασία επαναλήφθηκε και ο υποψήφιος απορρίφθηκε για άλλη μία φορά. Ομως κατέθεσε πάλι ένσταση στον πρύτανη, ο οποίος, κάνοντας χρήση δικαστικής απόφασης με την οποία μονιμοποιήθηκε λέκτορας άλλου ΑΕΙ, προχώρησε σε διαπιστωτική πράξη μονιμοποίησης του λέκτορα.

Μία άλλη περίπτωση, σε κεντρικό ΑΕΙ με σημαντική ιστορία, παρά το νεαρό της «ηλικίας» του σε σχέση με τα ιστορικά ΑΕΙ, στα τέλη του περασμένου φθινοπώρου υποψήφια εξελέγη καθηγήτρια σε νέο Τμήμα, μετεξέλιξη ΤΕΙ. Στο εκλεκτορικό συμμετείχαν διακεκριμένοι επιστήμονες από εμβληματικά ΑΕΙ της χώρας. Ενα μήνα μετά την ολοκλήρωση της διαδικασίας η Γενική Συνέλευση του Τμήματος αποφασίζει να εισηγηθεί στον πρύτανη την ανάκληση της προκήρυξης. Πρόκειται για πανελλήνια ευρεσιτεχνία, να ακυρώνεται η δικαιοδοσία του εκλεκτορικού σώματος και η τελική απόφαση να περνάει στη Γενική Συνέλευση του Τμήματος; Οποιαδήποτε πλειοψηφία μπορεί να μπλοκάρει τον διορισμό εκλεγμένου μέλους ΔΕΠ, όταν αυτό τυχόν δεν είναι αρεστό; Επιπλέον, μεγάλο διάστημα μετά την εκλογή δεν έχει προωθηθεί από το Τμήμα ο φάκελος της εκλογής για έλεγχο νομιμότητας, ενώ η σχετική αποκλειστική προθεσμία είναι 30 ημέρες.

Πολλές περιπτώσεις, όπως οι παραπάνω, καλύπτονται από τη νομιμότητα. Ωστόσο, όπως καταγγέλλεται, σε πολλές περιπτώσεις κρύβεται παρασκήνιο και μεθοδεύσεις. Χαρακτηριστικά, σύμφωνα με το υπουργείο Παιδείας, ένα από τα πολλά προβλήματα που έχουν αναδειχθεί έως σήμερα κατά τη διαδικασία εκλογής αλλά και εξέλιξης των μελών ΔΕΠ των ΑΕΙ είναι πως ήταν επιτρεπτή η αναπροσαρμογή των μητρώων εσωτερικών – εξωτερικών εκλεκτόρων οποτεδήποτε εντός του ακαδημαϊκού έτους, ανάλογα με την κάθε προκήρυξη για να υπάρχει ελευθερία στη συγκρότηση εκλεκτορικών σωμάτων.

Επίσης, το ισχύον πλαίσιο άφηνε περιθώρια πλημμελούς συγκρότησης των εκλεκτορικών σωμάτων και μη εφαρμογής της εκ του νόμου υποχρέωσης για διεξαγωγή ηλεκτρονικής ψηφοφορίας για την ανάδειξη των εκλεκτόρων. Παράλληλα, παρουσιαζόταν μη επαρκής ή πλήρης έλλειψη αιτιολόγησης ως προς την ταυτότητα ή τη συνάφεια των γνωστικών αντικειμένων εκλεκτόρων με το γνωστικό αντικείμενο της προκηρυσσόμενης θέσης.

Τέλος, πολλές φορές έχουν καταγραφεί περιπτώσεις αλλαγής των εκλεκτορικών σωμάτων έως και 3-4 φορές μέχρι την επίτευξη της «επιθυμητής» σύνθεσης που θα έκρινε τους υποψηφίους.

Κριτήρια αριστείας

Η νέα ρύθμιση προβλέπει αλλαγές όχι μόνο στον διορισμό νέων καθηγητών αλλά και στη διαδικασία εξέλιξης των διορισμένων στην επόμενη βαθμίδα, δηλαδή σε θέσεις αναπληρωτή καθηγητή και καθηγητή. Πρόκειται για αύξηση των κριτηρίων αριστείας, ώστε να μην είναι απλώς μία διαδικασία επικύρωσης της εξέλιξης του κρινόμενου από τους συναδέλφους του. Μάλιστα, σχετικά με τη διαδικασία εξέλιξης παρατηρούνταν φαινόμενα να ζητείται από μέλη ΔΕΠ να αιτηθούν την εξέλιξή τους, και κατά την πρώτη κρίση εσκεμμένα δεν εκλέγονταν, για να «προσελκύσουν» μέλη ΔΕΠ άλλων ΑΕΙ, και εκλέγονταν κατά τη δεύτερη κρίση, ύστερα από δεύτερη αίτησή τους. Ευρύτερα, επί ΣΥΡΙΖΑ στη διαδικασία εκλογής ή εξέλιξης δεν υπήρχε εποπτεία από την Κοσμητεία, καταργήθηκε η γραπτή αξιολόγηση των υποψηφίων από δύο καθηγητές ή ερευνητές της αλλοδαπής που ανήκαν στο μητρώο των εξωτερικών μελών, που ήταν πρόσθετο φίλτρο αντικειμενικότητας...

Aπόστολος Λακασάς

Η Καθημερινή