Κατηφορικός...

...ο δείκτης του κράτους δικαίου στην Ελλάδα των αρίστων...

Άντα Ψαρρά

Μπορεί η κυβέρνηση Μητσοτάκη να διατείνεται ότι επί των ημερών της αναβαθμίζεται το κράτος, όμως δυστυχώς στην έκθεση του ανεξάρτητου διεθνούς οργανισμού World Justice Project (Παγκόσμιος Χάρτης Δικαίου) 2021 φαίνεται ότι υποχωρεί το κράτος δικαίου μπροστά στον τυφώνα «επιτελικό κράτος Μητσοτάκη».

Στην έκθεση του 2021 όπως και σε... εκείνη του 2020 καταγράφεται μια σαφώς πτωτική τάση για την Ελλάδα. Μάλιστα η πτώση ξεκινάει ύστερα από μια ανάλογη συνεχή άνοδο των δεικτών του κράτους δικαίου στη χώρα από το 2015 και έως το 2019. Μη βιαστεί κανείς να ισχυριστεί ότι η πτωτική τάση οφείλεται στην επέλαση της πανδημίας, γιατί θα διαψευστεί από την επιδόσεις άλλων χωρών που χτυπήθηκαν ανελέητα.

Γεγονός όμως είναι ότι διαχρονικά η Ελλάδα στους παράγοντες που καθορίζουν το κράτος δικαίου βρίσκεται δυστυχώς στις τελευταίες θέσεις ανάμεσα στις λεγόμενες χώρες της Δύσης αλλά και από πολλές πολύ φτωχές χώρες που φαίνεται να κάνουν σοβαρότερες προσπάθειες να πολεμήσουν την κοινωνική αδικία και την ανισότητα.

Το World Justice Project (WJP) είναι ένας ανεξάρτητος, πολυεπιστημονικός οργανισμός που εργάζεται για τη δημιουργία γνώσης, την οικοδόμηση της ευαισθητοποίησης και την τόνωση της δράσης για την προώθηση του κράτους δικαίου παγκοσμίως. Το WJP αναλυτικά και με διεθνή αποδοχή στην επιστημονική και αντικειμενική του μεθοδολογία καταγράφει το προφίλ της κάθε χώρας και τις ετήσιες μεταβολές στις επιδόσεις της.

Αναγνωρίζεται παγκοσμίως ως κορυφαία πηγή άντλησης γνήσιων και ανεξάρτητων δεδομένων. Πηγές του είναι οι εμπειρίες και οι αντιλήψεις του ευρύτερου κοινού αλλά και των νομικών και ειδικών της κάθε χώρας. Τα ετήσια προφίλ του κράτους δικαίου των 139 χωρών και οι βαθμολογίες τους τεκμηριώνονται από τις απαντήσεις και τα ευρήματα σε οκτώ βασικούς παράγοντες.

Πάνω από 138.000 πολίτες και νοικοκυριά και 4.200 νομικοί και εμπειρογνώμονες σε κάθε χώρα διαμορφώνουν τα προφίλ των χωρών καθορίζοντας την παραγωγή του δείκτη κράτους δικαίου με έναν μοναδικό τρόπο καταγραφής των αλλαγών και δυνατότητα σύγκρισης μεταξύ των χωρών. Σύμφωνα με το WJP, η ετήσια έκθεση αποτελεί ένα χρήσιμο διαγνωστικό εργαλείο εντοπισμού των θετικών και των αρνητικών δεδομένων κάθε χώρας έτσι ώστε να προχωρήσει σε πρακτικές που θα ενισχύσουν το κράτος δικαίου.

Δεν γνωρίζουμε αν το εργαλείο αυτό θα χρησιμεύσει καθόλου στη στρατηγική της κυβέρνησης Μητσοτάκη, αλλά μάλλον όλα δείχνουν ότι θα παραμείνει στα αζήτητα!

Τι απεικονίζουν οι 8 δείκτες του κράτους δικαίου

Οκτώ ρυθμιστικοί παράγοντες συγκροτούν τις βασικές αρχές του κράτους δικαίου, οι οποίοι και αποτελούν με τους υποπαράγοντές τους τον καμβά των ερωτηματολογίων, δημοσκοπήσεων, ερευνών και τελικής επεξεργασίας.

1. Ορια της εξουσίας (κυβέρνησης): Περιορίζονται ή όχι αποτελεσματικά οι εξουσίες της κυβέρνησης από τη Βουλή (νομοθετικό σώμα), τη Δικαιοσύνη και από ανεξάρτητα όργανα ελέγχου και επανελέγχου. Τιμωρούνται ή όχι τα παραπτώματα κυβερνητικών αξιωματούχων. Υπόκειται ή όχι η εκτελεστική εξουσία σε μη κυβερνητικό έλεγχο. Κατά τη μεταβίβαση εξουσίας τηρούνται ή όχι οι νόμοι.

2. Απουσία διαφθοράς: Οι κυβερνητικοί αξιωματούχοι, οι δικαστικοί λειτουργοί, τα στελέχη της αστυνομίας και του στρατού και οι βουλευτές της κυβέρνησης χρησιμοποιούν ή όχι τα δημόσια αξιώματά τους για ιδιωτικό όφελος. Δηλαδή: Υπάρχει δωροδοκία, επιρροή ιδιωτικών συμφερόντων και αδιαφάνεια σε συμβάσεις και δημόσια έργα, κατάχρηση ή υπεξαίρεση δημόσιων πόρων;

3. Ανοιχτή διακυβέρνηση: Δημοσιεύονται ή όχι με πλήρη διαφάνεια και σαφήνεια όλοι οι νόμοι και οι κυβερνητικές πράξεις και αποφάσεις. Προστατεύεται ή όχι το δικαίωμα στην ενημέρωση και διασφαλίζεται με συγκεκριμένα εργαλεία η συμμετοχή των πολιτών. Υπάρχουν ή όχι ξεχωριστά όργανα στα οποία να μπορούν οι πολίτες να προσφύγουν για παράπονα/καταγγελίες.

4. Θεμελιώδη δικαιώματα: Διασφαλίζονται ή όχι η ίση μεταχείριση και η απουσία όλων των διακρίσεων σύμφωνα με τις διεθνείς συμβάσεις και συνθήκες. Υπάρχουν ή όχι επαρκείς εγγυήσεις στο δικαίωμα στη ζωή και στην ασφάλεια του κάθε ατόμου. Γίνεται ή όχι ορθή εφαρμογή των νόμων και προστασία των δικαιωμάτων κάθε κατηγορούμενου. Διασφαλίζεται ή όχι ο σεβασμός του δικαιώματος ελευθερίας: λόγου, άποψης, πίστης, θρησκείας, ταυτότητας φύλου, προστασίας από αυθαίρετη παρέμβαση στην ιδιωτική ζωή (παράνομες παρακολουθήσεις και καταγραφές κ.λπ.) Είναι ή όχι εγγυημένη η ελευθερία τού συνέρχεσθαι και του συνε­ται­ρίζεσθαι. Προστατεύονται ή όχι τα θεμελιώδη εργασιακά δικαιώματα.

5. Ασφάλεια: Υπάρχει ή όχι αποτελεσματικός έλεγχος του εγκλήματος, περιορισμός σε εμφύλιες συγκρούσεις και περιορισμός καταφυγής των ανθρώπων σε πράξεις βίας, π.χ. αυτοδικία.

6. Κανονιστικό πλαίσιο: Εφαρμόζονται ή όχι αποτελεσματικά και χωρίς αθέμιτες επιρροές οι κανονισμοί/διατάξεις σε όλες τις διοικητικές υπηρεσίες. Λειτουργούν ή όχι οι διοικητικές υπηρεσίες χωρίς αδικαιολόγητη καθυστέρηση, χωρίς εξωτερικές ή κυβερνητικές επιρροές και με τήρηση της νόμιμης διαδικασίας. Η κυβέρνηση εφαρμόζει ή όχι τη νόμιμη διαδικασία στις απαλλοτριώσεις παρέχοντας αποζημιώσεις.

7. Πολιτική δικαιοσύνη: Οι άνθρωποι έχουν ή όχι πρόσβαση στα αστικά δικαστήρια αντέχοντας να ανταποκριθούν στο κόστος. Κάνουν ή όχι διακρίσεις τα αστικά δικαστήρια, εμφανίζουν ή όχι δείγματα διαφθοράς, υπόκεινται ή όχι σε ανάρμοστες κυβερνητικές επιρροές, παρουσιάζουν ή όχι αδικαιολόγητη καθυστέρηση. Λειτουργεί ή όχι αποτελεσματικά η αστική δικαιοσύνη. Υπάρχει ή όχι εναλλακτική επίλυση διαφορών σε όργανα που είναι προσβάσιμα, αμερόληπτα και αποτελεσματικά.

8. Ποινική δικαιοσύνη: Είναι ή όχι στέρεο το σύστημα δικαστικής έρευνας με έγκαιρη, ανεξάρτητη και αποτελεσματική εκδίκαση, χωρίς διακρίσεις και με αμεροληψία. Υπάρχει ή όχι σωφρονιστικό σύστημα που περιορίζει αποτελεσματικά την εγκληματική συμπεριφορά και σέβεται τα δικαιώματα των κρατούμενων. Είναι ή όχι ελεύθερη η δικαιοσύνη από κυβερνητικές παρεμβάσεις/επιρροές. Προστατεύονται ή όχι τα δικαιώματα του κατηγορούμενου. Η ορθή απόδοση της ποινικής δικαιοσύνης θεμελιώνεται όχι μόνο από τους δικαστικούς λειτουργούς, αλλά και από την αστυνομία, τους δικηγόρους και τους σωφρονιστικούς. Στις ετήσιες εκθέσεις προσμετρώνται και κάποιοι άλλοι παράγοντες αντίληψης των πολιτών, όπως η αίσθηση λειτουργίας της λεγόμενης άτυπης (άγραφης) δικαιοσύνης.

Η Ελλάδα που... ανεβοκατεβαίνει

Η πολυσέλιδη έκθεση ανανεώνεται κάθε χρόνο, ενώ σταδιακά προστίθενται κι άλλες χώρες (99 το 2014 και 139 το 2021) στην καταμέτρηση, αλλάζοντας προφανώς και την παγκόσμια κατάταξη, πράγμα που σημαίνει ότι μεγαλύτερη σημασία έχουν η πτωτική ή ανοδική τάση μιας χώρας σε κάθε κρίσιμο παράγοντα και η σύγκρισή της με χώρες που ανήκουν στην ίδια κατηγορία

Η Ελλάδα συγκαταλέγεται στις χώρες με τα υψηλότερα εισοδήματα (Ε.Ε., των ευρωπαϊκών χωρών που ανήκουν στη ζώνη ελεύθερων συναλλαγών και της Β. Αμερικής). Οι βαθμολογίες σε κάθε έναν από τους οκτώ παράγοντες κυμαίνονται από 0 (η χαμηλότερη) έως 1 (η υψηλότερη), οπότε τυχόν μικρές διαφοροποιήσεις δεν αποτυπώνονται σε απόλυτους αριθμούς. Ανατρέξαμε στις προηγούμενες εκθέσεις και διαπιστώσαμε ότι:

● Από το 2015 καταγράφεται ανοδική πορεία, ενώ το 2016 και κυρίως το 2017-2018 η Ελλάδα ανέβηκε δύο θέσεις στην παγκόσμια κατάταξη και δύο θέσεις στην κατάταξη ανάμεσα στις χώρες της κατηγορίας της. Η υψηλότερη επίδοση αφορούσε τον περιορισμό των κυβερνητικών εξουσιών, τα θεμελιώδη δικαιώματα, την τάξη και την ασφάλεια και η χαμηλότερη την ποινική δικαιοσύνη.

● Το 2019 η Ελλάδα ανέβηκε άλλες τέσσερις θέσεις με υψηλότερη επίδοση και στον παράγοντα κανονιστικού πλαισίου (διοικητικές υπηρεσίες κ.λπ.). Μεταξύ των χωρών της κατηγορίας της προσέγγισε τον μέσο όρο στην ανεξαρτησία των ελεγκτικών μηχανισμών, στο δικαίωμα ελευθερίας έκφρασης και ελευθερίας τού συνέρχεσθαι. ενώ ανέβασε και τις επιδόσεις της στην πάταξη της διαφθοράς στον χώρο της δικαιοσύνης και της αστυνομίας.

● Το 2020 ξεκινάει η πτωτική πορεία και η Ελλάδα έπεσε ξανά τέσσερις θέσεις. Υποχώρησε στον παράγοντα περιορισμού των κυβερνητικών εξουσιών, στην πάταξη της διαφθοράς, στην προστασία των θεμελιωδών δικαιωμάτων, στην ανοιχτή διακυβέρνηση και στην αστική δικαιοσύνη. Η χειρότερη συγκριτικά βαθμολογία σημειώνεται στον παράγοντα διαφθοράς με τους χειρότερους δείκτες στην εκτελεστική εξουσία και στο νομοθετικό σώμα (Βουλή) και η καλύτερη στην τάξη και την ασφάλεια.

● Το 2021 υποχώρησε ξανά η βαθμολογία της στον παράγοντα του κανονιστικού πλαισίου και στα θεμελιώδη δικαιώματα.

Βρίσκεται πλέον στην 48η θέση (παγκοσμίως) ισοψηφώντας με Μαυρίκιο, Κροατία, Μπαχάμες και Γεωργία. Στις πρώτες θέσεις βρίσκονται οι χώρες της Β. Ευρώπης, ενώ προηγούνται κατά πολύ της Ελλάδας όλες οι ευρωπαϊκές χώρες (πλην Ουγγαρίας, Ουκρανίας, Βουλγαρίας, Αλβανίας και Σερβίας).

Στον χάρτη των χωρών της Ε.Ε., ευρωπαϊκής ζώνης ελευθέρων συναλλαγών και Β. Αμερικής και στις χώρες με υψηλό εισόδημα η Ελλάδα πέφτει στην τρίτη από το τέλος θέση (ακολουθούν η Βουλγαρία και η Ουγγαρία) στον συνολικό δείκτη τήρησης του κράτους δικαίου...

efsyn.gr