Πέρασε ένας χρόνος από την καταδίκη της Χρυσής Αυγής ως εγκληματική οργάνωση, αλλά η συζήτηση γύρω από τον φασισμό ακόμα συνεχίζεται. Φαινόμενα τέτοιου τύπου συνεχίζουν να κάνουν την εμφάνιση τους, όπως είδαμε από τα πρόσφατα γεγονότα που συνέβησαν τις τελευταίες μέρες στη χώρα μας.
Τι είναι όμως... αυτό που αποκαλούμε φασισμός; Είναι απλά ένα κοινωνικοπολιτικό φαινόμενο ή έχει ψυχολογικές προεκτάσεις;
Ορισμός του φασισμού
Θα μπορούσαμε να ορίσουμε τον φασισμό ως ένα πολιτικοκοινωνικό σύστημα της άκρας δεξιάς με έντονα αυταρχικό και εθνικιστικό χαρακτήρα, που καταργεί τον κοινοβουλευτισμό και τη δημοκρατία και βασίζεται στον μονοκομματισμό και στον ολοκληρωτισμό ή ως ένας χαρακτηρισμός αυταρχικής ενέργειας, πράξης ή καταπιεστικής, δεσποτικής συμπεριφοράς.
Ο όρος φασισμός προέρχεται από την ιταλική λέξη fascismο. Το fascis ήταν αρχαίο ρωμαϊκό έμβλημα εξουσίας που απεικόνιζε ράβδους δεμένες γύρω από έναν πέλεκυ, συμβόλιζε την εξουσία των δικαστών και την «ισχύ διά της ενώσεως». Το έμβλημα αυτό έγινε σύμβολο του φασισμού.
Η μελέτη των ψυχολογικών προεκτάσεων του φαινομένου δεν αποσκοπεί στο να το αποπολιτικοποιήσει το φασισμό, αλλά στο κατανοήσουμε καλύτερα την έλξη που ασκεί στην μάζα η φασιστική ρητορική και στο ποιες είναι οι διεργασίες της υποταγής στην εξουσία.
Ο Freud προσπαθεί να ανακαλύψει ποιες ψυχολογικές δυνάμεις μετατρέπουν τα άτομα σε μάζα και τι είναι αυτό που τα ενώνει. Αν ανακαλυφθεί αυτό μπορεί να ανακαλυφθεί και η βάση της χειραγώγησης του φασισμού. Σύμφωνα με την ψυχαναλυτική θεωρία, η μάζα είναι μια ευκαιρία για όσους θέλουν να παραδοθούν στα πάθη τους. Όταν συγχωνευθούν με την μάζα, μπορούν να χάσουν την αίσθηση των ορίων της ατομικότητάς τους. Μέσα στην μάζα επιτρέπεται στο άτομο να βγάλει τα απωθημένα ασυνείδητα ένστικτά του.
Σχετικά με τον αν το άτομο μπορεί όντως να θέλει να είναι μέρος ιεραρχικών, αυταρχικών δομών, ο Fromm είχε περιγράψει «μια σαδομαζοχιστική δομή χαρακτήρα που την θεωρούσε αποτέλεσμα μιας πατριαρχικής οικογένειας με ένα πατέρα που προσπαθεί με την αυταρχική συμπεριφορά, να αποκαταστήσει την εξουσία του, που έχει κλονιστεί από την αποδυνάμωση της κοινωνικής του θέσης». Τα παιδιά μη έχοντας άλλη επιλογή υποτάσσονται στον πατέρα και αναπτύσσουν ένα άκαμπτο και τιμωρητικό υπερεγώ. Στη συνέχεια όμως προβάλλουν την επιθετικότητα τους στους εξωτερικούς εχθρούς, αντί για τον πατέρα, καθώς σε αυτόν δεν μπορούν.
Κλίμακα ορισμού της προσωπικότητας του «εν δυνάμει φασίστα»
Το 1950 ερευνητές προσπάθησαν να ορίσουν έναν τύπο προσωπικότητας που χαρακτήριζε το «εν δυνάμει φασίστα». Το κύριο συστατικό αυτού του τύπου προσωπικότητας είναι αυτός που είναι επιρρεπής στην αντισημιτική ιδεολογία και στις αντιδημοκρατικές πολιτικές πεποιθήσεις. Οι ερευνητές διαμόρφωσαν την κλίμακα-F (Fascism), που περιλαμβάνει παραμέτρους, που καθορίζουν την δομή του χαρακτήρα τέτοιων ατόμων. Περιλάμβανε παραμέτρους, όπως η συμβατικότητα, η υπακοή, η αυταρχική επιθετικότητα, η εναντίωση στην επεξεργασία της εμπειρίας με τα συναισθήματα και την φαντασία, η δεισιδαιμονία, η σκληρότητα, η προβλητικότητα κ.α.
Η κλίμακα αυτή εφαρμόστηκε σε 16 Ναζί εγκληματίες υπόδικους στη Δίκη της Νυρεμβέργης, σε συνδυασμό με ένα τεστ προσωπικότητας και διαπιστώθηκε ότι αυτοί οι Ναζί παρουσίασαν υψηλές επιδόσεις σε τρεις παραμέτρους: την εναντίωση στην επεξεργασία της εμπειρίας με τα συναισθήματα και την φαντασία, την δεισιδαιμονία και την προβλητικότητα.
Όπως φάνηκε από την μελέτη, τέτοιες προσωπικότητες χαρακτηρίζονται από ένα αυστηρό υπερεγώ που υποτάσσεται σε έξωθεν συμβάσεις, ενώ έχουν την τάση να αποδίδουν τις εσωτερικές τους παρορμήσεις σε μειονοτικές ομάδες, που οι ίδιοι θεωρούν κατώτερες. Παράλληλα, αντιμετωπίζουν κυνικά τους ανθρώπους και δείχνουν μια ανάγκη για δύναμη και σκληρότητα, αμείλικτη μεταχείριση εκείνων που παραβιάζουν τις συμβάσεις, μια γενική εναντίωση σε τάσεις προς τον συναισθηματισμό ή την φαντασία και μια τάση προς τον μυστικισμό.
Για να διαβάσετε ολόκληρο το κείμενο της Γεωργίας Κορδώνη, πατήστε ΕΔΩ...
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου