Η αρχή του τέλους για τον Νίκο Αναστασιάδη;...

Σε τροχιά μετωπικής σύγκρουσης με τους θεσμούς της Ε.Ε. βρίσκεται πια ο πρόεδρος της Κύπρου Νίκος Αναστασιάδης μετά τις αποκαλύψεις των Pandora Papers. Το επιτακτικό περιεχόμενο του ψηφίσματος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου (Ε.Κ.) για διεξαγωγή έρευνας σε σχέση με τον ρόλο του ως «off shore president» τον έχει... θορυβήσει. Πρόκειται για ευθεία αμφισβήτηση του προσώπου που συμμετέχει στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο από τους άλλους ευρωπαϊκούς θεσμούς. Είναι η αρχή του τέλους που θα κόψει το νήμα της διαφθοράς που ταλανίζει την Κύπρο;

Μέχρι τώρα ο Ν. Αναστασιάδης κατάφερνε να μη βρίσκεται προσωπικά στο στόχαστρο των ευρωπαϊκών θεσμών, ενώ έβαζε σε δεύτερη μοίρα τις αντιδράσεις στην Κύπρο. Οι χρονοβόρες νομικές διαδικασίες και οι μηχανισμοί εξουσίας που διαθέτει στο νησί τού επέτρεπαν να ελέγχει τη μαζική λαϊκή αποδοκιμασία. Αυτό, όμως, που τώρα λειτουργεί βασανιστικά στο μυαλό του, είναι κατά πόσο το ψήφισμα του Ε.Κ. συνιστά προμήνυμα για τα «χρυσά διαβατήρια», για τα οποία είναι επίσης προδήλως αναμεμειγμένος για σύγκρουση συμφερόντων. Αν η κυπριακή κυβέρνηση συρθεί στο δικαστήριο, τότε ο Ν. Αναστασιάδης θα έχει μονίμως όλους απέναντι του: από την Επιτροπή και το Ευρωκοινοβούλιο μέχρι το Δικαστήριο Ε.Ε. και την Ευρωπαϊκή Γενική Εισαγγελία!

Συμμόρφωση ή δίκη

Τα νέα που φτάνουν από τις Βρυξέλλες για τα «χρυσά διαβατήρια» δεν είναι καθόλου καθησυχαστικά για το Προεδρικό. Μέσα στον σάλο για τα Pandora Papers, ο γενικός εισαγγελέας Γ. Σαββίδης και ο βοηθός του Σ. Αγγελίδης παρουσίασαν τις θέσεις τους στον επίτροπο Ρέιντερς (21/10). Οι διαδικασίες επί παραβάσει βρίσκονται στο στάδιο των απαντήσεων της Λευκωσίας επί της αιτιολογημένης γνώμης της Επιτροπής (Ιούλιος 2020), δηλαδή ένα σκαλί προτού τελεσίδικα παραπεμφθεί η Κύπρος στο Δικαστήριο Ε.Ε. Η Επιτροπή σε ορατό χρόνο θα αποφασίσει, δηλαδή, αν αξίζει να συνεχίσει την πίεση στη Λευκωσία για να συμμορφωθεί ή αναγκαστικά θα αναζητήσει τη λύση στο Δικαστήριο Ε.Ε.

Οι δυο εισαγγελείς –που τυγχάνει να διετέλεσαν και υπουργοί στο Υπουργικό του Ν. Αναστασιάδη και… ενέκριναν «χρυσά διαβατήρια»– επιχειρούν να λειτουργήσουν συγκαταβατικά. Εχουν εγκαταλείψει την επιπόλαια γραμμή –«δεν υπάρχει ευρωπαϊκή ιθαγένεια»– και προσπαθούν να κερδίσουν χρόνο, να αποφύγουν το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο και να παρουσιάσουν ένα… καλό πρόσωπο συμμόρφωσης: ο αρμόδιος επίτροπος «τους ευχαρίστησε για την ενδελεχή ενημέρωση που του έδωσαν», αναφέρει επίσημη ανακοίνωση.

Τίποτα, όμως, δεν υποστηρίζει πραγματικά την εικόνα αυτή. Η Λευκωσία λέει ότι συμμορφώνεται γιατί αποφάσισε ολοκληρωτική κατάργηση του λεγόμενου Κυπριακού Επενδυτικού Προγράμματος, ενώ συνεχίζει την εξέταση 1.400 αιτήσεων. Η κυβέρνηση παρουσιάζει επίσης ως συμμόρφωση τη διαδικασία ανάκλησης μερικών δεκάδων υπηκοοτήτων και την ποινική διερεύνηση μερικών άλλων –που ήταν κραυγαλέες παρανομίες και είδαν το φως της δημοσιότητας– για να αχθούν στα κυπριακά δικαστήρια.

Με την πάροδο μερικών ημερών, ο εκπρόσωπος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής προσγείωσε (26/10) τη Λευκωσία στην οδυνηρή πραγματικότητα: «Εχουμε λάβει την απάντηση των κυπριακών αρχών την οποία αξιολογούμε ενόψει των επόμενων βημάτων. Οπως θα θυμάστε, έχουμε ξεκάθαρη θέση σε σχέση με αυτά τα προγράμματα πολιτογραφήσεων έναντι επενδύσεων. Είπαμε πολλές φορές πως η Ευρωπαϊκή υπηκοότητα, οι Ευρωπαϊκές αξίες δεν είναι προς πώληση και έχουμε επιχειρηματολογήσει βάσει νόμου για τις αλλαγές που αναμένουμε από την Κύπρο, καθώς και στη Μάλτα…»

Προς στιγμή, η κυβέρνηση Αναστασιάδη πίστεψε ότι θα μπορούσε να διαχειριστεί τον χρόνο, γνωρίζοντας ότι η Επιτροπή επιζητεί καλές σχέσεις με τα κράτη-μέλη και προτιμά τη συμμόρφωση παρά τις δικαστικές διαμάχες. Η Επιτροπή έχει ήδη βάλει απέναντί της δυο κράτη, την Πολωνία και την Ουγγαρία, για πολύ σοβαρά ζητήματα κράτους δικαίου και ίσως θα ήθελε να εξετάσει με επιείκεια την περίπτωση της Κύπρου. Ομως, το σενάριο να μην πάει στο Δικαστήριο η υπόθεση των «χρυσών διαβατηρίων», αυτή τη στιγμή είναι μάλλον απομακρυσμένο. Σε ό,τι αφορά δε το μέγεθος της χρηματικής ποινής και άλλων κυρώσεων, όλα είναι ανοιχτά αφού το παράδειγμα της Πολωνίας δείχνει βαρύτατο πρόστιμο ενός εκατομμυρίου ευρώ ημερησίως και αποκοπή των ευρωπαϊκών χρηματοδοτήσεων (27/10, απόφαση Δικαστηρίου Ε.Ε.).

Οι σχεδιασμοί του Ν. Αναστασιάδη μπορεί να χρειαστεί να αλλάξουν υπό το φως όσων μεσολάβησαν τις τελευταίες εβδομάδες. Το πολιτικό κλίμα στην Ε.Ε. είναι βαρύ για τον ίδιο και η συσχέτιση που έκανε το Ευρωκοινοβούλιο των Pandora Papers με τα «χρυσά διαβατήρια» δεν είναι τυχαία. Πολλοί υποψιάζονται ότι η διαπλοκή σε επίπεδο κορυφής στην Κύπρο και η σύγκρουση συμφερόντων δεν αφορούν μεμονωμένες πράξεις, αλλά συστηματικές πρακτικές για μια 20ετία! Ενα ψήφισμα-καταπέλτης στο Ευρωκοινοβούλιο με τόσο συντριπτική πλειοψηφία που κατονομάζει τον Ν. Αναστασιάδη, δεν μπορεί παρά να είχε και τη σύμφωνη γνώμη ισχυρών χωρών με μεγάλη κοινοβουλευτική εκπροσώπηση.

Οι εκπρόσωποι της «Προεδρίας»

Ο Ν. Αναστασιάδης ήταν για ημέρες άφαντος, επεκτείνοντας στον χρόνο τις υποχρεώσεις του στο εξωτερικό. Εμφανίστηκε σε δοξολογίες και στην παρέλαση της 28ης Οκτωβρίου. Στο μεσοδιάστημα έβαλε εκπροσώπους του, χωρίς πολιτική βαρύτητα, να μιλούν εξ ονόματος της «Προεδρίας». Οσοι πολιτικοί από το κυβερνητικό κόμμα, τον ΔΗΣΥ, έκαναν το λάθος να εκτεθούν για να τον υπερασπίσουν, όπως οι δυο ευρωβουλευτές ΔΗΣΥ, γρήγορα κατάλαβαν το ατόπημα. Οι υπόλοιποι αποφάσισαν την προσχηματική ενασχόληση με τη διαφθορά ως… διαχρονικό φαινόμενο. Θέλουν να αποφύγουν το συγκεκριμένο, τις αποκαλύψεις 160 ΜΜΕ, ανάμεσά τους τα πλέον έγκυρα διεθνώς, για τη δράση του Ν. Αναστασιάδη. Με χαρακτηριστικό τρόπο ο πρόεδρος του ΔΗΣΥ, Α. Νεοφύτου, δεν είπε λέξη για το θέμα, αλλά ανέθεσε ρόλους σε άλλους βουλευτές να μιλούν γενικά και αόριστα.

Η παραπομπή των Pandora Papers στην Επιτροπή Ελέγχου της Βουλής με τον τρόπο που συνεδρίασε (27/10), έδωσε δείγματα γραφής για το τι πραγματικά θα συμβεί στη συνέχεια: μια συνεχής εκτόνωση στον χρόνο με πολιτικές αντιπαραθέσεις. Σε μια αίθουσα γεμάτη με… αναρμόδιους, όπως τελικά αποδείχθηκε, υπηρεσιακούς, εμφανίστηκε ο Παγκύπριος Δικηγορικός Σύλλογος για να αναλάβει να ασκήσει… εποπτικό έλεγχο σε δυο δικηγορικά γραφεία που εμπλέκονται στα Pandora Papers – το ένα είναι του προέδρου. Αν υπάρξουν ευρήματα, λέει, θα τα στείλει στον γενικό εισαγγελέα!

Η πανίσχυρη Γενική Εισαγγελία, που είναι ο κατεξοχήν αρμόδιος θεσμός που εγκαλείται από το Ευρωκοινοβούλιο και την Επιτροπή να δράσει, δεν ασχολήθηκε με το θέμα παρά το γεγονός ότι το σκάνδαλο ξέσπασε αρχές Οκτωβρίου. Η Μονάδα Καταπολέμησης Οικονομικού Εγκλήματος-ΜΟΚΑΣ, που έχει κάποια περαιτέρω εξειδίκευση, είπε ότι δεν είχε αρμοδιότητα να δει ποιοι κρύβονται κάθε φορά πίσω από εικονικούς μετόχους εταιρειών. Η Επιτροπή Θεσμών μειώνει ακόμα περισσότερο τη Βουλή και ξεγυμνώνει το κράτος δικαίου στην Κύπρο απέναντι στα μάτια των ευρωπαϊκών θεσμών.

Η ρίζα του προβλήματος είναι η ανυπαρξία ανεξάρτητων αρχών ελέγχου των δραστηριοτήτων του Κύπριου προέδρου σε υποθέσεις με χιλιάδες έγγραφα και γεγονότα που τεκμηριώνουν τη «σύγκρουση συμφερόντων». Ο Ν. Αναστασιάδης έχει δημιουργήσει ένα σύστημα εξουσίας με διορισμένους αξιωματούχους σε καίρια πόστα, το οποίο δεν πείθει ότι λειτουργεί με «έξωθεν καλή μαρτυρία», ούτε τεκμηριώνει την ανεξαρτησία του με τον τρόπο που αντιδρά. Η προκλητική συγκάλυψη εντοπίζεται από ορισμένα σημαντικά ΜΜΕ («Οι θεσμοί σφυρίζουν αδιάφορα») και οι υποσχέσεις διαφάνειας με το… κιλό δεν συγκινούν κανένα.

Κυριάκος Πιερίδης (εφημερίδα «Πολίτης» της Κύπρου)