Ιστορία μου... αμαρτία μου!...

Οι επέτειοι και η εκδίκηση της ιστορίας: «Ποτέ Ξανά» τι;...

Περήφανη για τους μαθητές και τις μαθήτριες που παρέλασαν, δήλωσε η υπουργός Παιδείας κ. Νίκη Κεραμέως μετά την παρέλαση για την 28η Οκτωβρίου στην Αθήνα, σημειώνοντας ότι «τιμούμε τον μεγάλο αγώνα των προγόνων μας κατά του φασισμού και του ναζισμού και όλους εκείνους που υπερασπίστηκαν την πατρίδα μας, ώστε να ζούμε σήμερα ελεύθεροι».

Νωρίτερα, σε... ανάρτησή της στα social media τόνισε μεταξύ άλλων ότι «οι αγώνες τους ενάντια στο ναζισμό και στο φασισμό είναι φάρος για τις επόμενες γενιές: για να μην επιτρέψουμε ποτέ να ζήσει η ανθρωπότητα ξανά τέτοια θηριωδία».

«Ποτέ ξανά» λοιπόν το μήνυμα της υπουργού Παιδείας, το ίδιο με το «ποτέ ξανά» προηγούμενων υπουργών Παιδείας.

Το «Ποτέ ξανά» θα μπορούσε, βεβαίως, στις σημερινές συνθήκες, να προκαλέσει πικρό γέλιο, μιας και, ιδιαίτερα τα τελευταία χρόνια, η συντριπτική πλειονότητα του πληθυσμού ζει ακριβώς τη βίαιη επιστροφή όλων αυτών που ξορκίζονται με ένα «ποτέ ξανά».

Ωστόσο, θα μπορούσε κανείς να απευθύνει και μια εύλογη ερώτηση στην υπουργό της Παιδείας. Ωραία, «ποτέ ξανά» αλλά σε τι ακριβώς;

Και το λέμε αυτό καθώς όσοι αναπνέουν την κιμωλία μέσα στις σχολικές αίθουσες γνωρίζουν καλά ότι πολλές φορές οι σχολικές γιορτές γι' αυτή ή την άλλη εθνική επέτειο μόνο χασμουρητά προκαλούν σε όσους, μαθητές, γονείς και εκπαιδευτικούς, είναι υποχρεωμένοι να τις παρακολουθήσουν.

Ίσως γιατί η κυρίαρχη πολιτική προωθεί την άγνοια του παρελθόντος, καθώς γνωρίζει ότι με αυτόν τον τρόπο υπονομεύει κάθε δυνατότητα δράσης στο παρόν. Ίσως γιατί στο κλίμα της εποχής ευδοκιμεί η υποταγή σ' ένα παρόν που θεωρείται αυτονόητο και δεδομένο, ενώ συγχρόνως ξεριζώνονται ερωτήματα που μπορούν να υπονομεύσουν αυτή την εικόνα. Ίσως και γιατί οι περισσότεροι δεν αντέχουν να ακούν σε κάθε επέτειο για πατρίδα, αγώνες, θυσίες και «εθνική υπερηφάνεια», για «εθνική ανεξαρτησία και λαϊκή κυριαρχία», πολλές φορές άλλοτε από εκείνους που εκποιούν κομμάτι κομμάτι την ελληνική γη και φτωχοποιούν τον λαό, άλλοτε από εκείνους που έχουν σκύψει το κεφάλι σε αυτή την κατάσταση.

Ίσως για κάποιους από αυτούς τους λόγους να κοιτούν, δάσκαλοι, γονείς και μαθητές, συχνά τα ρολόγια τους πότε θα τελειώσει κι αυτή η σχολική γιορτή. Ίσως κάποιοι από αυτούς τους λόγους να πριμοδοτούν την αδυναμία μεγάλου τμήματος των μαθητών να διηγηθούν σε γενικές γραμμές το «τι», το «πώς» και το «γιατί» σε σημαντικούς σταθμούς της νεοελληνικής ιστορίας.

Αναφερόμαστε σ' ένα ολοένα και αυξανόμενο τμήμα μαθητών μας που αδυνατούν να αρθρώνουν συνεχή λόγο, να ελέγχουν και να λογικοποιούν τις σκέψεις τους χωρίς χάσματα και αντιφάσεις, να κάνουν λογικές αφαιρέσεις ή να κατανοούν γραπτά κείμενα εκτός από τα υποτυπώδη, που σκοντάφτουν σε ερωτήσεις που απαιτούν κρίση. Το ζήτημα είναι πάρα πολύ σοβαρό, καθώς στη γενίκευση του φαινομένου μπορούμε να μιλήσουμε για την εφιαλτική προοπτική μιας τεχνολογικώς υπεραναπτυγμένης και παράλληλα πειθαρχημένης κοινωνίας «κατακερματισμένων ανθρώπων» – υπηκόων, ένα είδος «προσοντούχων αγραμμάτων» και αργότερα «σοφών άσχετων».

Ιστορία μου... αμαρτία μου!

Στο πλαίσιο έρευνας που έγινε από το τμήμα Iστορίας του Ιονίου Πανεπιστημίου στις απαντήσεις ενός μεγάλου τμήματος των μαθητών ξεπρόβαλε μια πραγματική «σαλάτα», και μάλιστα με τα χειρότερα και πιο μπαγιάτικα υλικά που αναδεικνύει τόσο την απουσία της ιστορίας από το ελληνικό σχολείο όσο και τη γενικότερη σύγχυση και ασυνέχεια στις ιστορικές αποσκευές των μαθητών μας.

Σε άλλη πρόσφατη έρευνα που πραγματοποιήθηκε σε μαθητές Γυμνασίων (ημερησίων και εσπερινών) και Επαγγελματικών Λυκείων και Σχολών (ΕΠΑΛ – ΕΠΑΣ) έγινε φανερό ότι ένα μεγάλο μέρος των ερωτηθέντων δεν γνώριζε τι ακριβώς γιορτάζουμε την 25η Μαρτίου, την 28η Οκτωβρίου και τη 17η Νοεμβρίου. Μάλιστα, ένα μέρος των μαθητών μπέρδευε, μέσα σ' ένα «σύννεφο» ιστορικής άγνοιας, τα γεγονότα των τριών επετείων, άλλοι θεωρώντας ότι την 25η Μαρτίου γιορτάζουμε τη νίκη των Ελλήνων απέναντι στους Γερμανούς και άλλοι ότι στο Πολυτεχνείο πολέμησαν οι Έλληνες με τους Γερμανούς.

Τα πράγματα δεν φαίνεται να καλυτερεύουν όταν ερχόμαστε στους πτυχιούχους των Πανεπιστημίων μας. Στις προφορικές εξετάσεις αποφοίτων της Νομικής που διεκδίκησαν πρόσφατα μια θέση στο Δικαστικό Σώμα (Εθνική Σχολή Δικαστών), οι απαντήσεις στις ερωτήσεις έσπαγαν κόκαλα!

Σε ερώτηση εξεταστή σε υποψήφιο «για το τι συνέβη στο Βατερλό, στις 18 Ιουνίου του 1815» δόθηκε από τον τελευταίο η αποστομωτική απάντηση: «Ναυμαχία»!

Άλλη υποψήφια για εισαγωγή στην Εθνική Σχολή Δικαστών, ερωτάται για το αν γνωρίζει κάτι για τη δράση της Λέλας Καραγιάννη –την «ψυχή» της οργάνωσης της Αντίστασης την περίοδο της γερμανικής Κατοχής– και απαντά ότι η μόνη που γνωρίζει είναι η ηθοποιός Μάρθα Καραγιάννη!

Την ίδια τύχη είχαν όμως και ο Μπενίτο Μουσολίνι, όπως και ο Βλαντίμιρ Ιλίτς Ουλιάνοβ, γνωστότερος ως Λένιν. Υπήρξαν υποψήφιοι που δεν ήξεραν ούτε ποιος ήταν ο γνωστός Ιταλός δικτάτορας, ούτε ο ηγέτης της Οκτωβριανής Επανάστασης.

Εκπαίδευση... ιστορικής σύγχυσης

Προφανώς και το πρόβλημα έχει αιτίες που ξεφεύγουν από όσα διαδραματίζονται μέσα στις σχολικές τάξεις. Αλλά μήπως με όλα τα παραπάνω υπονοούμε ότι η εκπαίδευση που λαμβάνουν τα παιδιά μας είναι αθώα;

Tα βιβλία και οι όροι διδασκαλίας της ιστορίας φανερώνουν, ίσως, περισσότερο από κάθε τι άλλο τον τρόπο με τον οποίο αντιμετωπίζουν οι υπεύθυνοι του υπουργείου Παιδείας την εκπαιδευτική διαδικασία, καθώς πριμοδοτούν μια επιδερμική συσσώρευση ενός όγκου ασύνδετων μεταξύ τους γνώσεων. Είναι χαρακτηριστικά όσα σημειώνει ο Κώστας Γεωργουσόπουλος -για την εξεταστέα ύλη της Ιστορίας- σ' ένα του άρθρο του: «... Εγκύψτε, παρακαλώ, σ' αυτή την ύλη. Είναι μνημείο ιστορικής λοβοτομής... Δηλαδή από την ιστορική ροή, από τη διαδοχή γεγονότων που ακολουθούν τη σχέση αιτίας και αποτελέσματος, ένα βλακώδες “τσιμπιδάκι” τσιμπάει ένα γεγονός εδώ, μία συνθήκη παραπέρα, ένα φαινόμενο ή έναν θεσμό πιο εκεί, χωρίς συνοχή, χωρίς συνέχεια, προχωρώντας με άλματα, αποκόβοντας τα αίτια από τα αιτιατά, διαχωρίζοντας τα πρόσωπα από τις ενέργειες, αποδεσμεύοντας την οικονομία από την πολιτική και τα γράμματα από την κοινωνική συγκυρία, τη διπλωματική ιστορία από την ευρωπαϊκή ή την παγκόσμια πολιτική σκακιέρα. H Ιστορία που ζητούμε από τους υποψηφίους μας να αποστηθίσουν είναι ένα καγκουρό που προχωρεί με πηδηματάκια».

Αλλά και στα νέα βιβλία Ιστορίας Δημοτικού και Γυμνασίου ο θρυμματισμός είναι συντριπτικός, ο ιστορικός χρόνος δεν υπάρχει, η συνολική αφήγηση σφαγιάζεται σε πληροφορίες, εικόνες, αριθμούς και πηγές. Απομένει η τμηματική πληροφορία, η αποσπασματική είδηση, το απομονωμένο γεγονός, χωρίς το «πώς» και το «γιατί».

Αν δεχτούμε ότι η άγνοια του παρελθόντος δεν προκαλεί μόνο συγχύσεις στη γνώση του παρόντος αλλά και υπονομεύει κάθε δυνατότητα δράσης στο παρόν, τότε μπορεί ένας μαθητής να ρωτήσει: Εντάξει, ποτέ ξανά, αλλά σε τι;

Χρήστος Κάτσικας

efsyn.gr