«Ο Χριστός παιδεύτη»..

Παντελής Μπουκάλας

Το μαθαίναμε πριν και από τα πρώτα γράμματα. Από τους δικούς μας. Από τη μάνα ή τη γιαγιά δηλαδή, γιατί οι άρρενες είχαν άλλες έγνοιες και λιγοστό χρόνο στο σπίτι: «Μεγάλη Δευτέρα – μεγάλη μαχαίρα» κτλ. 

Οπου τόπος και παραλλαγή, όπως συμβαίνει με κάθε μορφή του... ρυθμικού λαϊκού λόγου, είτε τραγουδιέται είτε απαγγέλλεται. Η καταγραφή της Δόμνας Σαμίου το 1997, στη Νέα Σμύρνη, με πληροφορήτρια μια ηλικιωμένη από χωριό της Θεσπρωτίας, πρέπει να είναι η ευρύτερα γνωστή: 

«Μεγάλη Δευτέρα – μεγάλη μαχαίρα. Μεγάλη Τρίτη – ο Χριστός εκρύφτη. Μεγάλη Τετάρτη – ο Χριστός επιάστη. Μεγάλη Πέμπτη – ο Χριστός παιδεύτη. Μεγάλη Παρασκευή – ο Χριστός στο καρφί.Μεγάλο Σαββάτο – ο Χριστός στον τάφο. Μεγάλη Κυριακή – ο Χριστός θ’ αναστηθεί». 

Στην εκδοχή της μνήμης μου, έτσι όπως άρχισε να αποθησαυρίζει τη δεκαετία του 1960 όσα άκουγε σε χωριό του Μεσολογγίου, σε ρουμελιώτικο ιδίωμα, τη Μεγάλη Τετάρτη ο Χριστός εχάθη, τη δε Μεγάλη Πέμπτη ευρέθη. 

Μάλλον η ομοιοκαταληξία, έστω ατελής, επινόησε την εξαφάνιση του Ιησού παρά η προσήλωση στις πληροφορίες των Ευαγγελίων, τα οποία πάντως αποτελούν μία μόνο από τις γεννήτριες της λαϊκής «εικονογράφησης» των Παθών. 

Είναι προφανές ότι το καταληκτικό «Μεγάλη Λαμπρή – τ’ αρνί στο σουβλί» το έπλασε η Σαρακοστή, που την τηρούσαν όλοι, σαν κατιτίς το φυσικό, που το επαναφέρουν του ήλιου τα γυρίσματα.

Θα υπάρχουν ακόμη γιαγιάδες που θα λένε το «τραγουδάκι» στα εγγόνια τους. Λιγότερες οι υπομονετικές γιαγιάδες και λιγότερο πρόθυμα τα εγγόνια; 

Πιθανότατα. Τα νήματα πάντως της προφορικής κληροδότησης δεν έχουν σπάσει όλα, παρότι και οι γιαγιάδες βουλιάζουν στα Σαρβάιβορ και στα Μπάτσελορ, η δε πιτσιρικαρία πολιορκείται σχεδόν εκ γενετής από πληθώρα τεχνοπειρασμών.   

Ενα από τα έθιμα που ακόμα κρατούν είναι το κάψιμο του Ιούδα, Μεγάλη Πέμπτη ή Μεγάλη Παρασκευή, κατά τον τόπο. Και παρότι ενίοτε αντί του Ιούδα καίγεται κάποιος «κακός», ο Σόιμπλε π.χ., ο πυρήνας του εθίμου διασώζεται άθραυστος. Ο αντισημιτισμός δηλαδή, κατιτίς το «φυσικό» κι αυτός, το δεδομένο. 

Μας σαγηνεύει φυσικά το μέλος των εγκωμίων της Μεγάλης Παρασκευής, δεν παύουν όμως να εμπεριέχουν σφοδρότατες επιθέσεις κατά των «προφητοκτόνων» Εβραίων. Πάλι καλά, έσβησε η πάνδημη βεβαιότητα ότι οι Εβραίοι σφάζουν χριστιανόπουλα στο Πάσχα τους και πίνουν το αίμα τους. Οσοι θέλουν να τα ξαναθυμηθούν αυτά τα πικρά, ας ξαναδιαβάσουν τη διαφωτιστικά τίμια «Ραχήλ» του Γρηγορίου Ξενόπουλου...

Καθημερινή