Τι απέγιναν οι έρευνες για το 401;...

Δημήτρης Τερζής

Στα 9 χρόνια κυκλοφορίας της η «Εφ.Συν.» βρέθηκε αρκετές φορές στο στόχαστρο όσων ενοχλούνταν από τις δημοσιογραφικές της έρευνες και κυρίως από τον μοναδικά ανεξάρτητο συνεταιριστικό χαρακτήρα της. Από το πρώτο μας φύλλο πρυτανεύει η υποχρέωση της ενημέρωσης του... αναγνωστικού κοινού σύμφωνα με τους κανόνες της δημοσιογραφικής δεοντολογίας, δίχως να μας απασχολεί αν θίγονται επιχειρηματικά, πολιτικά ή οικονομικά συμφέροντα.

Εδώ και καιρό η εφημερίδα μας διώκεται επειδή τόλμησε για άλλη μία φορά να κάνει τη δουλειά της. Συγκεκριμένα να διεξαγάγει μια μεγάλη δημοσιογραφική έρευνα με μοναδικό μέλημα την πληροφόρηση του κοινού για ένα ζήτημα δημόσιας υγείας που αφορά καρδιοπαθείς συνανθρώπους μας. Πρόκειται για τις επεμβάσεις αντικατάστασης αορτικής βαλβίδας χωρίς διάνοιξη του θώρακα, γνωστές ως TAVI. Επεμβάσεις ιδιαίτερα ακριβές (κατά μέσον όρο 25-30.000 ευρώ το κόστος) για τις οποίες υπήρχε ανυπαρξία νομοθετικού πλαισίου επί μια 7ετία με ό,τι αυτό συνεπαγόταν για τα δημόσια ταμεία, αλλά κυρίως για την τύχη των ασθενών που υποβλήθηκαν σε αυτές, καθώς το καθεστώς τέλεσής τους δεν ήταν καθορισμένο.

Ειδικότερα:

● Οι TAVI εφαρμόστηκαν για πρώτη φορά στην Ελλάδα το 2007. Εως το 2015 δεν υπήρχε σαφές νομικό πλαίσιο γι’ αυτές και όλα γίνονταν με την ευθύνη του Κεντρικού Συμβουλίου Υγείας (ΚΕΣΥ). Το κενό αυτό ήρθε να καλύψει μια υπουργική απόφαση το 2015. Μεταξύ άλλων για πρώτη φορά καθορίζονταν:

1) Η δημιουργία «ομάδας καρδιάς» (heart team), μιας ειδικά εκπαιδευμένης ομάδας που θα έκανε τις επεμβάσεις αυτές σε κάθε νοσοκομείο που θα μπορούσε να τις υποστηρίξει -2) Οι όροι και οι προϋποθέσεις που πρέπει να πληροί ένα νοσοκομείο για να αιτηθεί άδεια να τις κάνει

3) Οι ιατρικοί περιορισμοί αναφορικά με το ποιος ασθενής είναι κατάλληλος να πραγματοποιήσει αυτή την επέμβαση

4) Κάθε πιστοποιημένο κέντρο προκειμένου να διατηρήσει την άδειά του θα έπρεπε να πραγματοποιεί τουλάχιστον 20 TAVI κάθε χρόνο

5) Ειδική επιτροπή του ΚΕΣΥ θα ήλεγχε τα πιστοποιημένα νοσοκομεία και τις ομάδες καρδιάς, ενώ παράλληλα θα συγκέντρωνε κάθε εξάμηνο τα στοιχεία των επεμβάσεων από κάθε αδειοδοτημένο νοσοκομείο σε μια εθνική βάση δεδομένων. Η ίδια επιτροπή είχε την ευθύνη να εγκρίνει ή να απορρίψει όλες τις προτεινόμενες -από τα νοσοκομεία- επεμβάσεις TAVI πριν αυτές πραγματοποιηθούν.

● Τον Οκτώβριο του 2017 φτάνουν στην «Εφ.Συν.» επώνυμες καταγγελίες στρατιωτικών γιατρών για το μεγαλύτερο στρατιωτικό νοσοκομείο της χώρας, το 401 ΓΣΝΑ, οι οποίες αφορούσαν υψηλά ποσοστά θνητότητας ασθενών που είχαν υποβληθεί σε TAVI σε σχέση με τη διεθνή βιβλιογραφία.

Οι καταγγελίες προέρχονταν από τον πρώην διευθυντή του χειρουργικού τομέα του 401, κι άλλους δυο γιατρούς που είχαν υπηρετήσει στο νοσοκομείο. Με βάση αυτές τις καταγγελίες η «Εφ.Συν.» ξεκίνησε μια μεγάλη έρευνα, η οποία κράτησε ενάμιση χρόνο και η οποία βασίστηκε εξ ολοκλήρου σε μαρτυρίες, επίσημα έγγραφα του νοσοκομείου (πρακτικά χειρουργείων, επίσημες αναφορές άλλων γιατρών κ.λπ.) ενώ επεκτάθηκε στη συνέχεια στο ΚΕΣΥ, που ήταν ο αρμόδιος φορέας ελέγχου για τις TAVI.

● Την άνοιξη του 2018 αποκαλύψαμε -με επίσημα έγγραφα (πρακτικά συνεδρίασης του ΚΕΣΥ, μέιλ του ΚΕΣΥ προς όλα τα νοσοκομεία)- ότι επί τρία χρόνια (από το 2015 που ίσχυσε για πρώτη φορά ο νόμος για τις TAVI), το ΚΕΣΥ όχι μόνο δεν είχε ελέγξει κανένα νοσοκομείο και καμιά Ομάδα Καρδιάς -όπως απαιτούσε η νομοθεσία- αντιθέτως, ενέκρινε επεμβάσεις TAVI ακόμα και σε νοσοκομεία που δεν είχαν λάβει τη σχετική άδεια, με χαρακτηριστικό παράδειγμα το Νοσοκομείο «Αττικόν».

Παράλληλα, αποκαλύψαμε εσωτερικό έγγραφο του ΚΕΣΥ, με το οποίο η υπηρεσία παραδεχόταν δυο γεγονότα: (1) πως την υπόθεση TAVI διαχειρίζονταν μόνα τους τα πιστοποιημένα κέντρα (δηλαδή οι ίδιοι οι γιατροί που τις πραγματοποιούσαν) σε συνεργασία με τις εταιρείες που προμήθευαν τις βαλβίδες για TAVI, και (2) με την απουσία μηχανισμού αξιολόγησης των γιατρών και των κέντρων.

● Το καλοκαίρι του 2018 τα δημοσιεύματά μας προκάλεσαν την αυτεπάγγελτη παρέμβαση του Σώματος Επιθεωρητών Υγείας και Πρόνοιας (ΣΕΥΥΠ) με δυο παράλληλες έρευνες, μία για το 401 ΓΣΝΑ και το ΚΕΣΥ και άλλη μία για το «Αττικόν». Με βάση τα στοιχεία που είχαμε στα χέρια μας και τα οποία ουδέποτε διαψεύστηκαν, από τα 18 νοσοκομεία που είχαν άδεια, μόνο τα 6 πληρούσαν τις προϋποθέσεις για να συνεχίσουν τη δραστηριότητά τους.

● Ενα μήνα αργότερα και μεσούντος του ελέγχου του ΣΕΥΥΠ δημοσιεύεται νέα τροπολογία με την οποία αυξήθηκαν ο χρόνος και ο αριθμός επεμβάσεων που μπορούσε να κάνει κάθε κέντρο. Πλέον τα νοσοκομεία δεν θα ελέγχονταν για 20 επεμβάσεις ανά έτος, αλλά για 40 ανά διετία. Πρακτικά αυτή η τροπολογία ερχόταν να καλύψει τις ευθύνες του ΚΕΣΥ που έως εκείνη τη στιγμή δεν είχε ελέγξει κανένα νοσοκομείο.

● Τον Νοέμβριο του 2018 δημοσιοποιήσαμε το πόρισμα των επιθεωρητών για το 401 ΓΣΝΑ και το ΚΕΣΥ, που όχι μόνο επιβεβαίωνε πλήρως τα όσα γράφαμε όλο το προηγούμενο διάστημα, αλλά αναδείκνυε και την ανεπάρκεια του ΚΕΣΥ στον ρόλο του ως ελεγκτή των TAVI.

● Τον Φεβρουάριο του 2019 ανακαλείται για έναν χρόνο η άδεια για επεμβάσεις TAVI του 401 ΓΣΝΑ.

● Τον Απρίλιο του 2020 ανακαλούνται οι άδειες για TAVI επτά νοσοκομείων στη Βόρεια Ελλάδα, στα οποία περιλαμβάνονται όλα τα δημόσια, ενώ άδειες εξακολουθούν να διαθέτουν μόνο 2 ιδιωτικά.

● Τον Μάιο του 2020 η «Εφ.Συν.» δημοσιεύει το πόρισμα των επιθεωρητών Υγείας για το «Αττικόν», το οποίο διαπιστώνει μεταξύ άλλων τα εξής: το νοσοκομείο πραγματοποιούσε επί 3 χρόνια επεμβάσεις TAVI χωρίς να έχει την απαιτούμενη άδεια, οι επεμβάσεις δεν αποζημιώνονταν από τον ΕΟΠΥΥ (τα υλικά χρεώνονταν στο νοσοκομείο!) και η Ομάδα Καρδιάς που χειρουργούσε εκεί έφερε πιστοποίηση όχι από κάποιο δημόσιο φορέα, αλλά από την εταιρεία που πουλούσε τις βαλβίδες!

Το επιβαρυντικό πόρισμα για τις Tavi στο 401

Από την πρώτη στιγμή που αρχίσαμε να ασχολούμαστε με τις καταγγελίες διαπιστώσαμε ότι το πρόσωπο αναφοράς του προγράμματος TAVI στο 401 ΓΣΝΑ ήταν ο αναπληρωτής διευθυντής της Διακλαδικής Καρδιοχειρουργικής Κλινικής κ. Χριστόφορος Κωτούλας. Μοιραία, η έρευνα στράφηκε προς αυτόν. Πέραν των καταγγελιών των τριών γιατρών, με αφορμή τις οποίες ξεκινήσαμε την έρευνά μας, βρήκαμε κι άλλες στην πορεία και τις δημοσιεύσαμε. Να σημειωθεί ότι οι καταγγελίες ήταν επίσημες προς τη διοίκηση του νοσοκομείου, ιδιαίτερα σοβαρές ως προς το περιεχόμενό τους, αφορούσαν και έτερα περιστατικά ασθενών και προέρχονταν από γιατρούς διάφορων ειδικοτήτων που συνεργάστηκαν με τον εν λόγω χειρουργό.

Μετά τη δημοσιοποίηση από την εφημερίδα μας κάποιων καταγγελιών, η στρατιωτική δικαιοσύνη προχώρησε σε έρευνα για κάποιες από τις καταγγελίες, όπως επίσης και για το καθεστώς των TAVI, πριν από την ολοκλήρωση και δημοσίευση του πορίσματος των επιθεωρητών του ΣΕΥΥΠ. Ηταν μια έρευνα στην οποία δεν κλήθηκε να καταθέσει κανένας από τους καταγγέλλοντες.

Η στρατιωτική δικαιοσύνη δεν περίμενε να ολοκληρωθεί το πόρισμα των επιθεωρητών του ΣΕΥΥΠ και η έρευνα κατέληξε να τεθεί η υπόθεση στο αρχείο το καλοκαίρι του 2018. Δυο μήνες αργότερα, βγήκε το πόρισμα του ΣΕΥΥΠ με συμπεράσματα πλήρως αντίθετα με την έρευνα του Στρατού που τα βρήκε όλα καλώς καμωμένα. Στις 11 Ιουνίου του 2018 το Σώμα Επιθεωρητών Υγείας και Πρόνοιας καταθέτει αίτημα στη διοίκηση του 401 προκειμένου να επισκεφτεί το νοσοκομείο και να ελέγξει το πρόγραμμα των TAVI. Το αίτημα μένει αναπάντητο. Θα περάσουν σχεδόν 40 μέρες για να επιτραπεί η είσοδος του κλιμακίου στο νοσοκομείο. Ποια είναι τα κυριότερα ευρήματα των επιθεωρητών όπως καταγράφονται στο πόρισμα:

■ Η θνητότητα ασθενών στις TAVI κατά την περίοδο που το νοσοκομείο λειτουργεί με πιστοποίηση ανέρχεται στο 22,22%, ποσοστό μακράν μεγαλύτερο από τη διεθνή εμπειρία και βιβλιογραφία, που αναφέρει θνητότητα στο 5 με 5,5%. Αν προσθέσουμε και την περίοδο που το νοσοκομείο πραγματοποιούσε TAVI χωρίς άδεια, τότε το ποσοστό ανεβαίνει στο 24,14%.

■ Ολες οι επεμβάσεις έγιναν με βαλβίδα μίας και μόνο εταιρείας. Η συγκεκριμένη εταιρεία είχε εκπαιδεύσει την Ομάδα Καρδιάς του νοσοκομείου. Με δυο λόγια, η σχέση του νοσοκομείου με την εταιρεία ήταν μονοπωλιακή, αντίθετα με τη νομοθεσία περί υγιούς ανταγωνισμού.

■ Ουδέποτε έγινε διαγωνισμός για την αγορά βαλβίδων, ενώ ουδέποτε το νοσοκομείο κατέθεσε τα παραστατικά μέσω eΔΑΠΥ ώστε να αποζημιωθεί από τον ΕΟΠΥΥ. Ολα τα υλικά των επεμβάσεων εξοφλήθηκαν απευθείας από το νοσοκομείο στην εταιρεία.

■ Σε αρκετές περιπτώσεις, όταν έφτανε η εντολή στο γραφείο προμηθειών του νοσοκομείου για παραγγελία βαλβίδας, συνοδευόταν από χειρόγραφο σημείωμα με το όνομα της εταιρείας. Να σημειωθεί εδώ ότι οι επεμβάσεις TAVI δεν είναι έκτακτα χειρουργεία, αλλά τακτικά. Προκύπτει ότι το νοσοκομείο χρησιμοποιούσε διαφορετικούς κωδικούς χρέωσης, από εκείνες που ορίζονταν από τα Κλειστά Ενοποιημένα Νοσήλια (ΚΕΝ).

■ Στη σύνθεση της Ομάδας Καρδιάς συμμετείχε ως δεύτερος θωρακοχειρουργός γιατρός χωρίς τα απαιτούμενα προσόντα συμμετοχής.

■ Δεν υπήρχαν έγγραφες συναινέσεις των ασθενών ότι θα προχωρήσουν σε επέμβαση, την οποία θα πραγματοποιούσε ουσιαστικά εκπαιδευόμενος –στις TAVI– γιατρός, όπως ήταν ο συγκεκριμένος χειρουργός (με την παρουσία proctor, δηλαδή εκπαιδευτή), για την παρουσία του οποίου, επίσης, δεν είχαν συναινέσει.

■ Ο κ. Κωτούλας υποστήριζε από το 2014 στο προσωπικό του ιστολόγιο, αλλά και σε συνέντευξή του στην εφημερίδα «Παρασκήνιο» πως η καρδιοχειρουργική κλινική του 401 ΓΣΝΑ ήταν πιστοποιημένη να κάνει TAVI, έναν χρόνο πριν βγει η σχετική νομοθεσία και δύο χρόνια πριν η κλινική πάρει την πιστοποίηση από το ΚΕΣΥ.

Μετά την ολοκλήρωση του ελέγχου, το ΣΕΥΥΠ απέστειλε το πόρισμα σε τρεις εισαγγελίες: Οικονομική Εισαγγελία (για το οικονομικό σκέλος της έρευνας), Εισαγγελία Πρωτοδικών (για αξιολόγηση του ποινικού σκέλους) και στην Εισαγγελία του Στρατοδικείου Αθηνών. Σήμερα, 3 χρόνια μετά, δεν έχει έρθει σε γνώση της εφημερίδας μας καμία περαιτέρω έρευνα σχετικά με όσα κατέγραφε το πόρισμα. Επίσης, κανείς από τους καταγγέλλοντες μάρτυρες αξιωματικούς δεν έχει κληθεί να καταθέσει σε καμία αρχή αναφορικά με τα όσα γίνονταν στην καρδιοχειρουργική κλινική του 401 ΓΣΝΑ.

Αντιθέτως, όσοι αξιωματικοί τόλμησαν να εκφράσουν τις διαφωνίες τους όλα τα προηγούμενα χρόνια και να καταγγείλουν αυτές τις πρακτικές, είτε μετατέθηκαν από το νοσοκομείο είτε έρχονται αντιμέτωποι κάθε λίγο και λιγάκι με ΕΔΕ (Ενορκη Διοικητική Εξέταση) που προκαλούνται έπειτα από ανώνυμα μέιλ ή ανώνυμες καταγγελίες, τις οποίες ο Στρατός σπεύδει να εξετάσει. Την ίδια ώρα βέβαια και με βάση τα ευρήματα δεν γνωρίζουμε αν έγινε κάποια ΕΔΕ και με ποια συμπεράσματα σε ό,τι αφορά όσα εντόπισε το πόρισμα.

Μία απαλλαγή και μία καταδίκη

Ολα τα παραπάνω η «Εφ.Συν.» τα έφερε στο φως με αλλεπάλληλα δημοσιεύματα έχοντας, όπως αναφέραμε, βασικό της μέλημα την ενημέρωση του κοινού για ένα ζήτημα δημόσιας υγείας. Συνολικά υπήρξαν περί τα 20 δημοσιεύματα, τα οποία ουδέποτε διαψεύστηκαν από τα νοσοκομεία τα οποία ερευνήσαμε, αλλά ούτε και από το υπουργείο Εθνικής Αμυνας (στο οποίο υπάγεται το 401 ΓΣΝΑ).

Οι μόνοι που είχαν αντιδράσει, στέλνοντας επιστολές στην «Εφ.Συν.» ήταν ο τότε πρόεδρος του ΚΕΣΥ, Κωνσταντίνος Μάρκου και ο διευθυντής της Β΄ καρδιολογικής κλινικής του «Αττικόν», Ε. Ηλιοδρομίτης. Ως εφημερίδα είχαμε απαντήσει και στους δυο, κυρίως όμως, πήραν τις απαντήσεις τους από τα ίδια τα πορίσματα του ΣΕΥΥΠ.

Ο μόνος που προχώρησε αρχικά σε εξώδικη διαμαρτυρία εις βάρος μας και εν συνεχεία σε μήνυση για συκοφαντική δυσφήμηση ήταν ο κ. Κωτούλας. Το γεγονός ότι δημοσιοποιήσαμε τις καταγγελίες σε βάρος του, όπως επίσης και δημόσια έγγραφα από το νοσοκομείο που αποδείκνυαν ότι κάτι συμβαίνει στην καρδιοχειρουργική του 401 και ότι αυτό θα έπρεπε να ερευνηθεί από τις αρμόδιες αρχές, προφανώς τον ενόχλησε και ξεκίνησε δικαστικό αγώνα εναντίον μας. Εδώ, πρέπει να σημειώσουμε, ότι από το πρώτο κιόλας δημοσίευμα η «Εφ.Συν.» είχε απευθυνθεί στον ίδιο προκειμένου να καταγράψει την άποψή του, όπως επιτάσσει η δεοντολογία, αλλά είχε αρνηθεί να απαντήσει.

Η δικαστική διαδικασία που ξεκίνησε το 2018 έχει δύο σκέλη: το ποινικό και το αστικό. Στο ποινικό σκέλος της υπόθεσης η «Εφ.Συν.» απαλλάχτηκε με διάταξη του Εισαγγελέα Πλημμελειοδικών Αθηνών, σύμφωνα με την οποία δεν στοιχειοθετούνται από πουθενά τα καταγγελλόμενα αδικήματα, αφενός διότι οι εγκαλούμενοι ενήργησαν από δικαιολογημένο δημοσιογραφικό ενδιαφέρον και αφετέρου διότι στα σχετικά δημοσιεύματα δεν περιέχονται εξυβριστικές λέξεις ή φράσεις.

Στο αστικό σκέλος της υπόθεσης το Πολυμελές Πρωτοδικείο με απόφασή του έκανε δεκτή -εν μέρει- την αγωγή του κ. Κωτούλα και καταδίκασε την «Εφ.Συν.» σε χρηματική ποινή 30.000 ευρώ, από την οποία ποσόν 10.000 ευρώ ήταν προσωρινά εκτελεστό, δηλ. καταβλητέο πριν την επανασυζήτηση της υπόθεσης στο Εφετείο βάσει της έφεσης της εφημερίδας, γεγονός ιδιαίτερα ασυνήθιστο σε διαφορές Τύπου...

efsyn.gr