Τι ισχύει άραγε για τις διαδηλώσεις;...

Η προβληματική κατανόηση μιας έρευνας... 

Στο πλαίσιο της “Ώρας του Πρωθυπουργού”, στη συνεδρίαση της 12ης Μαρτίου 2021, και περίπου στο 17ο λεπτό της απάντησης του Κυριάκου Μητσοτάκη στην ερώτηση του αρχηγού της αξιωματικής αντιπολίτευσης σχετικά με τα πρόσφατα φαινόμενα βίας και αυθαιρεσίας της αστυνομίας, έγινε αναφορά σε μια έρευνα του Πανεπιστημίου Humboldt, όπως ειπώθηκε. 

Επικαλούμενος την... έρευνα αυτή, ο πρωθυπουργός επιχειρηματολόγησε ότι ο κορονοϊός μεταδίδεται με τις διαδηλώσεις διαμαρτυρίας. Επίσης, με λίγα λόγια, ο πρωθυπουργός ισχυρίστηκε ότι το κόμμα της αξιωματικής αντιπολίτευσης συμβάλλει στην διασπορά του κορονοϊού επειδή υποστηρίζει τις διαδηλώσεις διαμαρτυρίας για την αστυνομική καταστολή.

Μια πρωταρχική παρατήρηση θα ήταν ότι εάν δεν υπήρχε η υπέρμετρη αστυνομική βία, ή εάν η κυβέρνηση δεν έφερνε προς ψήφιση αμφιλεγόμενα μέτρα που προκαλούν μαζικές κοινωνικές αντιδράσεις, θα εξέλιπαν και οι λόγοι για διαδηλώσεις διαμαρτυρίας. Ας αφήσουμε στην άκρη την παρατήρηση αυτή και ας δούμε σε τι πραγματικά αφορούσε η μελέτη που επικαλέστηκε ο πρωθυπουργός, αλλά και γιατί ήταν άκρως προβληματικός ο τρόπος παρουσίασής της.

Η έρευνα έχει τίτλο: “Spreading the Disease: Protest in Times of Pandemics” [1] δηλ. “Διασπείροντας την Ασθένεια: Διαμαρτυρία στα Χρόνια της Πανδημίας“, όπως σωστά την διάβασε στα αγγλικά ο πρωθυπουργός και την κρατούσε στα χέρια του ως πειστήριο των λεγόμενών του επί 45 περίπου δευτερόλεπτα μέχρι που τελικά την κατέθεσε στα Πρακτικά της Βουλής. Η μελέτη είναι των Martin Lange και Ole Monscheuer. Ο πρώτος συγγραφέας της μελέτης συνδέεται με το ZEW – Leibniz Centre for European Economic Research στο Μανχάιμ και ο δεύτερος συγγραφέας συνδέεται με το γνωστό γερμανικό Πανεπιστήμιο Huboldt. Η έκδοση όμως της μελέτης, που αποτελεί ένα Discussion Paper, είναι του ZEW και όχι του Πανεπιστημίου Huboldt. Είναι μια λεπτομέρεια θα πείτε, η οποία όμως δείχνει μια απροσεξία ή έλλειψη εμπειρίας στην ανάγνωση και στην κατανόηση ερευνητικών μελετών.

Από την πρώτη πρόταση της περίληψης της μελέτης αλλά και τις πρώτες παραγράφους της, κάποιος μεταπτυχιακός φοιτητής θα καταλάβαινε ότι η έρευνα, στην οποία σαφώς αναφέρθηκε ο πρωθυπουργός, αφορά στις συγκεντρώσεις διαμαρτυρίας από αρνητές του κορονοϊού που έγιναν τον Νοέμβριο του 2020 σε δύο μεγάλες πόλεις της Γερμανίας, το Βερολίνο και τη Λειψία. Η μελέτη εκτιμά ότι, μετά από τις διαδηλώσεις των αρνητών του κορονοϊού, αυξήθηκαν σημαντικά τα ποσοστά λοιμώξεων στις περιοχές προέλευσης των διαδηλωτών. Η μελέτη παρακολούθησε ιδιαίτερα το πως οι αρνητές διαδηλωτές μετακινήθηκαν με τα λεωφορεία και συνέκρινε την εξέλιξη των ποσοστών των λοιμώξεων σε περιοχές με, και χωρίς, τέτοια λεωφορεία μετά από αυτές τις δύο διαδηλώσεις μεγάλης κλίμακας. Οι επιπτώσεις ήταν πιο έντονες σε περιοχές όπου υπήρχαν στάσεις λεωφορείων. Οι περιοχές με υψηλότερη μετακίνηση με λεωφορεία στις διαδηλώσεις είδαν και υψηλότερες αυξήσεις σε λοιμώξεις COVID-19 μετά τις διαμαρτυρίες [1].

Στην εισαγωγή της επίμαχης μελέτης, οι ερευνητές Lange και Monscheuer  (2021, σελ. 3) διευκρίνισαν ότι “οι μεγάλες συγκεντρώσεις δεν συμβάλλουν αυτομάτως στην αύξηση των περιστατικών COVID-19, όπως δείχνουν οι Dave et al. (2020)” [2]. Αυτό θα έπρεπε να το είχε προσέξει ο Πρωθυπουργός εάν είχε ρίξει μια γρήγορη ματιά στο κείμενο της μελέτης.

Ας δούμε όμως το ζήτημα πιο σφαιρικά, επιχειρώντας εδώ μια συνολική ανασκόπηση των μελετών που έχουν εξετάσει μέχρι σήμερα τον αντίκτυπο που είχαν οι διαδηλώσεις και οι συγκεντρώσεις διαμαρτυρίας στην εξάπλωση της COVID-19. Θα εστιάσουμε στις διαδηλώσεις των Black Lives Matter για τις οποίες υπάρχουν ερευνητικά δεδομένα και έχουν μελετηθεί αρκετά.

Τι ισχύει άραγε για τις διαδηλώσεις;

Μια επιδραστική και ενδελεχής μελέτη ήταν των Dave et al. (2020), οι οποίοι έκαναν μια αποτίμηση του αντίκτυπου των κινητοποιήσεων του κινήματος Black Lives Matter στην διάδοση της πανδημίας. Η εν λόγω μελέτη, ορόσημο στην συγκεκριμένη περιοχή έρευνας, αναφέρεται ρητώς στην μελέτη την οποία επικαλέστηκε ο Πρωθυπουργός και περιελάμβανε δεδομένα από 315 αμερικάνικες πόλεις με πληθυσμό πάνω από 100.000 κατοίκους. Συγκρίνοντας τις πόλεις στις οποίες έγιναν διαμαρτυρίες Black Lives Matter, από τις 25 Μαΐου, τη μέρα της δολοφονίας του Τζόρτζ Φλόιντ, μέχρι και τις 20 Ιουνίου 2020, με τις πόλεις στις οποίες δεν έγιναν κινητοποιήσεις, τα αποτελέσματα της έρευνας δεν έδειξαν καμία διαφορά στους ρυθμούς αύξησης της επιδημίας [2]. Οι συγγραφείς κατέληξαν ότι “δεν βρήκαν στοιχεία που να αποδεικνύουν ότι οι διαδηλώσεις στις πόλεις προκάλεσαν αύξηση κρουσμάτων COVID-19 κατά τη διάρκεια των τριών εβδομάδων μετά την έναρξη των διαμαρτυριών.” (σελ. 3). Και μάλιστα συνέχισαν ακόμα πιο δηκτικά λέγοντας ότι “εμείς συμπεραίνουμε ότι οι προβλέψεις για ευρείες αρνητικές συνέπειες των διαδηλώσεων Black Lives Matter για τη δημόσια υγεία ήταν πολύ κοντόφθαλμες” (“far too narrowly conceived”, σελ. 3) [2]. Στα συμπεράσματά τους οι συγγραφείς σχολιάζουν “ενώ είναι σχεδόν βέβαιο ότι οι διαμαρτυρίες προκάλεσαν μείωση της συμπεριφοράς κοινωνικής απόστασης μεταξύ των συμμετεχόντων στη διαμαρτυρία, καταδεικνύουμε ότι η επίδραση των διαμαρτυριών στη συμπεριφορά κοινωνικής απόστασης ολόκληρου του πληθυσμού που κατοικούσε σε κομητείες με μεγάλες αστικές διαδηλώσεις ήταν θετική” (σελ 24-25) [2]. Επιπλέον κάνουν μια σειρά υποθέσεις για τους μηχανισμούς κοινωνικής συμπεριφοράς που δείχνουν ότι “οι διαδηλώσεις και η καταπολέμηση της COVID-19 ήταν ευθυγραμμισμένες”, όπως οι ίδιοι λένε [2].

Για να διαβάσετε ολόκληρο το κείμενο των Παντελή Μπάγκου και Δημήτρη Αναστασίου, πατήστε ΕΔΩ...