Ο πυρετός των πυρηνικών...

Στρατής Αγγελής

Είναι κατανοητή η ανησυχία και το ενδιαφέρον για τον κορωνοϊό, για τις μεταλλάξεις του, για τα εμβόλια. Το ίδιο και για το διευρυνόμενο χάσμα μεταξύ πλουσίων και φτωχών χωρών, για τους μη έχοντες, που καταδικάζονται να περιμένουν στωικά πότε θα κάνουν τη μοιρασιά των... εμβολίων οι έχοντες για να πάρουν κάτι από τα ψίχουλα που θα πέσουν από το τραπέζι.

Ελλείψει διαφανούς... διαφάνειας από τους εμπλεκόμενους στην Ευρώπη, από την Κομισιόν και από τις πολυεθνικές του φαρμάκου, η στήλη θα ασχοληθεί σήμερα με μια άλλη υπαρκτή και διαρκή απειλή: τα πυρηνικά όπλα, που θα μπορούσαν μέσα σε λίγα λεπτά να εξοντώσουν την ανθρωπότητα, να μην αφήσουν όρθιο στον πλανήτη Γη ούτε τον... κορωνοϊό.

Λίγο πριν από την εκπνοή

Την ερχόμενη Παρασκευή 5 Φεβρουαρίου έληγε η ισχύς της συνθήκης New START για τον περιορισμό των στρατηγικών, διηπειρωτικών πυρηνικών όπλων, που υπέγραψαν το 2010 στην Πράγα ο Αμερικανός Πρόεδρος Μπάρακ Ομπάμα και ο πρόεδρος της Ρωσικής Ομοσπονδίας Ντμίτρι Μεντβέντεφ.

Η δεκαετής συνθήκη τέθηκε σε ισχύ το Φεβρουάριο του 2011 βάζοντας «πλαφόν» 1.550 πυρηνικών κεφαλών σε κάθε πλευρά, δηλαδή στο ένα τρίτο του αριθμού των πυρηνικών όπλων της αρχικής συνθήκης START που είχαν υπογράψει το 1991 ο Τζορτζ Μπους και ο Μιχαήλ Γκορμπατσόφ (τέθηκε σε ισχύ το 1994 και είχε πενταετή διάρκεια).

Είχε προηγηθεί το πολυδιαφημισμένο αμερικανικό πρόγραμμα «Πόλεμος των  Άστρων» του Προέδρου - ηθοποιού Ρόναλντ Ρέιγκαν, που υποτίθεται ότι «γονάτισε» τους Σοβιετικούς και τους έφερε στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων. Το 1987 Ρέιγκαν και Γκορμπατσόφ υπέγραψαν την ιστορική συμφωνία INF για την απαγόρευση των πυρηνικών όπλων μεσαίου και μικρού βεληνεκούς (500 έως 5.500 χλμ.), που αφορούσε κυρίως το ευρωπαϊκό «θέατρο επιχειρήσεων».

Ακολούθησαν η κατάρρευση του ανατολικού μπλοκ και η διάλυση της Σοβιετικής  Ένωσης, από τις στάχτες της οποίας αναδύθηκε μετά κόπων, βασάνων και λεηλασιών η νέα Ρωσία του Μπόρις Γιέλτσιν και τελικά η Ρωσία του Βλαντίμιρ Πούτιν. Το πώς και το γιατί δεν αποτελούν θέμα αυτού του άρθρου.

Αυτό που αξίζει να σημειωθεί για τη συνθήκη New START είναι ότι στο πλαφόν των 1.550 κεφαλών (καθώς και στους πυραύλους, τα στρατηγικά βομβαρδιστικά και τις πλατφόρμες εκτόξευσης) υπήρξε μια μάλλον εσκεμμένη ασάφεια και από τις δυο πλευρές για τους πυραύλους που μπορούν να μεταφέρουν πολλαπλές πυρηνικές κεφαλές. Η συνθήκη του 2011 προέβλεπε επίσης επιθεωρήσεις, επιτόπιους ελέγχους και τακτική ανταλλαγή στοιχείων για τα συγκεκριμένα πυρηνικά οπλοστάσια.

Η συνθήκη INF

Τον Αύγουστο του 2019 οι ΗΠΑ του Προέδρου - κτηματομεσίτη Ντόναλντ Τραμπ αποχώρησαν από μια άλλη σημαντική συνθήκη που είχαν υπογράψει Ρέιγκαν και Γκορμπατσόφ το 1987 για τα πυρηνικά μεσαίου και μικρού βεληνεκούς κατηγορώντας τους Ρώσους για παραβίαση των συμφωνηθέντων και παράκαμψη των όρων.

Η Μόσχα επικαλέστηκε τη στρατιωτική επέκταση του ΝΑΤΟ προς ανατολάς (χώρες της Βαλτικής, Ρουμανία, Βουλγαρία). Στον αέρα έμεινε η συμφωνία New START, που θα έληγε σε ένα χρόνο.

Στην εποχή Μπάιντεν

Με την είσοδο του Τζο Μπάιντεν στον Λευκό Οίκο στις 20 Ιανουαρίου επαναλήφθηκε δημόσια η συζήτηση για τη New START και τα αποτελέσματα ήλθαν πολύ γρήγορα. Η αρχή έγινε με τηλεφωνική επικοινωνία μεταξύ του συμβούλου Εθνικής Ασφαλείας του Μπάιντεν Τζέικ Σάλιβαν και του γραμματέα του Συμβουλίου Ασφαλείας της Ρωσικής Ομοσπονδίας Νικολάι Πατρούσεφ.

Η παράταση ισχύος της συνθήκης είναι το «κύριο ζήτημα στην ημερήσια διάταξη των διμερών μας σχέσεων» είπε ο εκπρόσωπος του Κρεμλίνου Νικολάι Πεσκόφ καλώντας την Ουάσιγκτον σε «εντατικές και σοβαρές επαφές». Από την αμερικανική πλευρά ο πρεσβευτής στη Γενεύη, αρμόδιος για θέματα αφοπλισμού Ρόμπερτ Γουντ, δήλωσε ότι «η παράταση έχει ακόμη περισσότερο νόημα τη στιγμή που οι σχέσεις με τη Ρωσία δεν είναι σε καλή φάση».

Πόσο διατεθειμένος είναι ο Λευκός Οίκος του Μπάιντεν να προχωρήσει σε ουσιαστικό διάλογο με το Κρεμλίνο, με δεδομένες τις κατηγορίες από το Δημοκρατικό Κόμμα για τη «ρωσική εμπλοκή» στις κάλπες του 2016 και στην εκλογή του Τραμπ, καθώς και για απόπειρα εμπλοκής το 2020, από τον «κακοποιό της KGB» (όπως αποκαλούσε τον Ρώσο Πρόεδρο προεκλογικά ο Μπάιντεν);

Ακόμα και εκείνοι που λένε ότι ήταν περισσότερο ένα εσωτερικό αντιπολιτευτικό πυροτέχνημα εναντίον του «αυταρχικού Τραμπ και του αυταρχικού Πούτιν», αναγνωρίζουν ότι η υπόθεση έριξε βαριά σκιά στις σχέσεις της Ουάσιγκτον με τη Μόσχα. Εξάλλου ο Μπάιντεν δεν είναι καινούργιος στη διεθνή πολιτική. Υπήρξε αντιπρόεδρος του Ομπάμα και επί σειρά ετών ηγετικό στέλεχος του Κογκρέσου σε θέματα εξωτερικής πολιτικής. Επίσης περιβάλλεται από έναν κύκλο στενών συνεργατών που προέρχονται από το κατεστημένο του Στέιτ Ντιπάρτμεντ.

Το τηλεφώνημα Μπάιντεν - Πούτιν

Στην πρώτη τηλεφωνική επικοινωνία του νέου Αμερικανού Προέδρου με τον ηγέτη του Κρεμλίνου την περασμένη Τρίτη, ο Μπάιντεν έθεσε αυτά τα ζητήματα στον Πούτιν με... κερασάκι την καταστολή της ρωσικής αντιπολίτευσης και τη φυλάκιση Ναβάλνι, όπως ανακοίνωσε ο Λευκός Οίκος.

Η ρωσική πλευρά, χωρίς να κάνει την παραμικρή αναφορά σε αυτά τα ζητήματα, ανέφερε ότι, κατά την «επαγγελματική και ειλικρινή» συζήτηση, ο Πούτιν επισήμανε πως η εξομάλυνση των σχέσεων θα ήταν προς των συμφέρον των δυο χωρών και όλης της διεθνούς κοινότητας, καθώς έχουν ειδικές ευθύνες για τη διατήρηση της παγκόσμιας ασφάλειας και της σταθερότητας.

Πριν περάσουν 24 ώρες από το τηλεφώνημα, η ρωσική Βουλή άναψε το πράσινο φως για την παράταση της συνθήκης.  Όμως, όπως και οι Αμερικανοί, οι Ρώσοι δεν βιάζονται για τα υπόλοιπα.

Θα μπορούσαν οι δυο ηγέτες να κάνουν ένα μεγαλύτερο βήμα για τον πυρηνικό αφοπλισμό ή ακόμα να απαλλάξουν με μιας τον πλανήτη από τον εφιάλτη των πυρηνικών; Η απάντηση είναι αρνητική. Η πενταετής παράταση της New START είναι μόνο ένα βήμα για να πέσει ο πυρετός. Για τα υπόλοιπα (και για το ευρωπαϊκό θέατρο ανταγωνισμού) βλέπουμε...

Οι ανταγωνισμοί και η προβολή ισχύος έχουν πολύ περισσότερες παραμέτρους σήμερα στην παγκόσμια πολυπολική σκακιέρα από ό,τι πριν από δέκα χρόνια. Το ζητούμενο είναι ένα νέο σημείο ισορροπίας μετά από την τετραετία διαρκούς ανασφάλειας από τον «απρόβλεπτο» Τραμπ. Ο «προβλέψιμος» Μπάιντεν έχει θέσει ως προτεραιότητα τα εσωτερικά προβλήματα των Ηνωμένων Πολιτειών. Η πενταετής παράταση της συνθήκης ενισχύει τη βάση της σκακιέρας για να συνεχιστεί το παιχνίδι, με ή χωρίς κορωνοϊό...

ΑΥΓΗ