Τα 21 γραμμάρια της ψυχής, το φάντασμα της λογοδοσίας...

Παντελής Μπουκάλας

Το «τάλαντον» που σκαρφίστηκε στους «Βατράχους» η φαντασία του Αριστοφάνη, για να ζυγίσει την αξιοσύνη του Αισχύλου και του Ευριπίδη και να απονείμει πρωτεία, δεν θα το βρούμε ποτέ. Καλύτερα. Μας μένει έτσι εσαεί άθικτη η χαρά του κριτικού λόγου που παράγεται με την τέχνη στο επίκεντρό του. 

Και παρότι οι... αρχαιολόγοι έχουν ανακαλύψει μικρές χρυσές ζυγαριές, σαν κτερίσματα, σε αρχαιοελληνικούς τάφους, ποτέ επίσης δεν θα βρούμε το «τάλαντον» με το οποίο ο Δίας, οι Αιγύπτιοι θεοί ή ο αρχάγγελος Μιχαήλ ζύγιζαν τη ζωή των ανθρώπων, για να κρίνουν πότε θα τελειώσει, ή την ψυχή τους, για να αποφασίσουν πού θα κατοικήσει μετά θάνατον. 

Οσοι έχουν δει την ταινία «21 γραμμάρια» του Μεξικανού σκηνοθέτη Αλεχάντρο Γκονζάλες Ιναρίτου, ίσως έχουν πειστεί ότι η ανθρώπινη ψυχή ζυγίζει όσο λέει ο τίτλος: 21 γραμμάρια. Αυτό το βάρος τής απέδωσε το 1907 ο Αμερικανός γιατρός Ντάνκαν Μακ Ντούγκαλ, στη Μασαχουσέτη, έπειτα από πειράματα που αμφισβητήθηκαν σφόδρα. 

Βέβαιος για την υλική υπόσταση της ψυχής, ο γιατρός πειραματίστηκε ενσωματώνοντας μια ζυγαριά ακριβείας σε ιατρική κλίνη. Μακάβρια ευφάνταστος ο μηχανισμός, του επέτρεπε (όπως ισχυρίστηκε αρθρογραφώντας στους New York Times και στο American Medicine) να ζυγίσει έναν βαριά ασθενή μια στιγμή πριν πεθάνει και μια στιγμή κατόπιν θανάτου. 

Πειραματίστηκε με έξι αρρώστους και με μια απλή αφαίρεση αποστόμωσε ποικίλα φιλοσοφικά συστήματα και θρησκείες, προσδιορίζοντας επακριβώς το βάρος που χάνεται ανάμεσα στο πριν και το μετά και εξισώνοντάς το, με θαυμαστή αμερικανική απλοϊκότητα, με το βάρος της ψυχής: 21 γραμμάρια. 

Τόση ήταν η απώλεια βάρους στην πρώτη δοκιμασία, γιατί στις επόμενες πέντε προέκυψαν άλλοι αριθμοί ή δεν προέκυψε κανένας, λόγω τεχνικών αστοχιών. Μάλιστα ο Μακ Ντούγκαλ, για να προσδώσει μεγαλύτερη επιστημονική βαρύτητα στο εγχείρημά του, πειραματίστηκε και με θνήσκοντες σκύλους. 

Ουδεμία απώλεια βάρους. Λογικό. Εχουν ψυχή οι σκύλοι; Λογικό επίσης να φεύγει η ψυχή φέγγοντας «σαν τον αστρικό αιθέρα», όπως είπε ο γιατρός. Δυστυχώς, παρότι το προανήγγειλε, δεν κατάφερε να τη φωτογραφίσει· η τεχνολογία των φωτογραφικών μηχανών της εποχής του δεν του επέτρεπε σέλφι με μια ψυχή να λάμπει δίπλα του. 

Μια και οι μετρήσεις βάρους ήταν αντιφατικές, ο γιατρός μας, ένας συνδυασμός Ιπποκράτη και Αριστοτέλη, διάλεξε λογικότατα τον ωραίο αριθμό 21: εκτός που είναι το τριπλάσιο του εφτά, 3×7, ενώνοντας σε ένα δύο αριθμούς με ιδιαίτερη συμβολική αξία διαχρονικά και πλανητικά, είναι και ένας αριθμός λατρεμένος σε κάθε καζίνο του κόσμου τούτου. Εστω και με την επιστημονικοφανή μεθοδολογία του πάντως, ο Μακ Ντούγκαλ θέλησε να δείξει πως η ανθρώπινη ψυχή έχει σταθερό βάρος, το ίδιο σε όλους. 

Θα ήξερε εντούτοις και αυτός ό,τι ξέρουμε όλοι από καταβολής κόσμου: πως η ισότητα αυτή πλανιέται σαν ανέστιο θλιμμένο φάντασμα στη σκέψη καλόκαρδων ανθρώπων και στοχαστών που πίστεψαν ότι κάποτε θα βρεθεί τόπος και για τις «ουτοπίες» τους. Η πανδημία, που μας τσακίζει με πάμπολλους τρόπους, μάς φαρμακώνει και επειδή έχει επιβάλει την ανισοκρατία σαν φυσική. Σαν εντολή της Φύσης, της Ιστορίας, του Θεού.

Ανισα τα έθνη μεταξύ τους (μέχρι στιγμής το 95% των εμβολιασμών έχει γίνει σε μόλις δέκα χώρες), άνισοι και οι πολίτες στους κόλπους κάθε έθνους. Είτε επειδή είναι Παλαιστίνιοι και ζουν στην ασφυκτικά αποκλεισμένη Λωρίδα της Γάζας (οπότε το πανταχόθεν εξυμνούμενο «εμβολιαστικό θαύμα του Ισραήλ» δεν τους περιλαμβάνει) είτε επειδή είναι Ελληνες που έχουν την κακή τύχη να μην εξαρτάται από αυτούς η θρυλική «συνέχεια του κράτους»· όπως εξαρτάται από νεαρούς αξιωματούχους διαφόρων μηχανισμών που γεννήθηκαν «ξεχωριστοί» και από ποικίλους καταφερτζήδες που ακούν τη λέξη «δημοκρατία» και καγχάζουν.

Διαλογή. Παντού διαλογή. Εγραφα εδώ γι’ αυτήν τον Δεκέμβριο και ο φίλος Λάμπρος Βαζαίος, απόστρατος στρατιωτικός γιατρός, μου έμαθε τα εξής: «Η Διαλογή ήταν μάθημα στη Χειρουργική του Πολέμου σε όλους τους στρατούς, με τη γενική ονομασία “Triage”. Μάθημα σκληρό και δύσκολο στην εφαρμογή του. Ηταν επίσης αποδεκτή ορολογία στις Συνθήκες της Γενεύης και από τον Διεθνή Ερυθρό Σταυρό. 

Στα στρατιωτικά νοσοκομεία το τμήμα εισαγωγής ασθενών και το τμήμα επειγόντων περιστατικών εκ παραδόσεως λεγόταν “Διαλογή”. Σε καιρό πολέμου μιλάμε για “Διαλογή” και σε καιρό ειρήνης για “Επιλογή” των ασθενών. Στον Α΄ και τον Β΄ Παγκόσμιο οι “Σύμμαχοι” έλεγαν πως είχαν βασικό κριτήριο τη δυνατότητα επιβίωσης των τραυματιών, οι δε Γερμανοί την “επανακτησιμότητα”! Οι λέξεις μιλούν μόνες τους». 

Και τα γεγονότα μιλούν μόνα τους, αρκεί να συναντούν πρόθυμα αυτιά. Ομιλητικότατο γεγονός, για παράδειγμα, ο εκτός ΜΕΘ θάνατος, που υπολογίζεται στο 80% όσων νόσησαν από κόβιντ. Η πολιτεία, διά των υπουργών της, επιμένει ότι το ποσοστό αυτό οφείλεται στη διαλογή από την πλευρά των γιατρών, θαρρείς κι όσοι πολεμούν τον θάνατο είναι τόσο «άνετοι, αραχτοί κι ωραίοι», όπως απεφάνθη ο κ. Αυτιάς, ώστε να διαλέγουν ψυχικώς αδάπανα ποιος θα πεθάνει και ποιον θα βοηθήσουν να ζήσει. 

Πολύ πιθανότερο είναι να ευθύνεται η επιλογή της κυβέρνησης να μην προσλάβει ειδικευμένο προσωπικό, να ενισχύσει τις ΜΕΘ με μεταθέσεις οφθαλμιάτρων κτλ. Αλλά πώς θα το μάθουμε αν τα στοιχεία παραμένουν αναιτίως απόρρητα; 

Γλαφυρό επίσης γεγονός η εισαγγελική έρευνα για το τι μετέτρεψε τη Θεσσαλονίκη από πόλη υπόδειγμα σε μικρό Μπέργκαμο. Υπήρξαν ή όχι έγκαιρες προειδοποιήσεις της Επιτροπής Λοιμωξιολόγων; Φταίνε και πάλι οι γιατροί, και όχι το ότι η κυβέρνηση, «σεβόμενη την παράδοση και την Ορθοδοξία», όπως είπε και ξαναείπε ο κ. Αδωνις Γεωργιάδης, επέτρεψε στην Εκκλησία να θριαμβεύσει εκ νέου, αυτή τη φορά εις βάρος του ποιμνίου της; Αλλά πώς θα το μάθουμε, και πώς θα περισώσουμε την εμπιστοσύνη μας στον επιστημονικό λόγο, όταν προκρίνεται η μυστικότητα; 

Ωστόσο, με απόρρητα τα πρακτικά των συνεδριάσεων της Επιτροπής, «πέραν της μη τήρησης των υφιστάμενων κανόνων περί δημοσιότητας και διαφάνειας, γίνεται φανερό ότι αμφισβητείται και επί της αρχής η ανάγκη και το δικαίωμα πρόσβασης σε δεδομένα που αφορούν την εξέλιξη της πανδημικής κρίσης», παρατηρεί η δικηγόρος κ. Αικατερίνη Παπανικολάου, μέλος στην Αρχή Διασφάλισης Απορρήτου των Επικοινωνιών, στο εξαιρετικά διαφωτιστικό άρθρο της «Covid και δημοσιοποίηση επιστημονικών εισηγήσεων» (https://www.constitutionalism.gr/2021-01-01-papanikolaou-covid-epistimonikes-eisigiseis/). 

Και προσθέτει: «Τα επιχειρήματα περί μη δημοσιοποίησης έρχονται σε ευθεία σύγκρουση με τις βασικές αρχές της διαφάνειας και της ανοιχτής διοίκησης. Επιπλέον, δεν εναρμονίζονται με το πνεύμα της εποχής, ενώ θέτουν σοβαρά ζητήματα σε σχέση με την οφειλόμενη λογοδοσία εντός του δημοκρατικού πολιτεύματος». 

Μολαταύτα, ο πρωθυπουργός επιμένει πως η κυβέρνησή του αριστεύει και στη λογοδοσία. Μήπως να ξαναδούμε τι σημαίνει άριστος;..

Καθημερινή