Της βιασύνης τα παιδιά...

Παντελής Μπουκάλας

Με τον καιρό, συγγραφείς, μεταφραστές, δημοσιογράφοι, επιμελητές, διορθωτές μαθαίνουν ότι το λεξικό (ακόμα καλύτερα, τα λεξικά) το ανοίγεις πρωτίστως όταν νιώθεις απολύτως βέβαιος ότι θυμάσαι σωστά. Οτι δεν μπορεί παρά να έχει δίκιο το δαιμόνιο μέσα σου που... σου υπαγορεύει τη γραφή μιας δύστροπης λέξης, την ετυμολογία ή τη σύνταξή της.

Οταν μιλάμε, από επίσημο βήμα ή στην παρέα, δεν μιλάμε βέβαια με το λεξικό στο χέρι. Ούτε καταφεύγουμε σε ηλεκτρονικό απείκασμά του, εκτός και αν παίζουμε σκραμπλ. Θα κάνουμε λοιπόν τα λαθάκια μας. Καμιά φορά πάντως λέμε το σωστό κατά λάθος ή, συνηθέστερο, μάς επικρίνουν ότι σφάλαμε ενώ εμείς τα πήγαμε μια χαρά, από τύχη. Αυτό συμβαίνει με τις αμφίσημες λέξεις, όταν οι μεν θυμούνται αποκλειστικά την πρώτη σημασία τους και οι δε αποκλειστικά τη δεύτερη. Κάθε ομάδα έχει δίκιο. Μόνο στο πεδίο της όμως. 

Το ξαναείδαμε αυτό στη Βουλή, όταν η κ. Σουλτάνα Ελευθεριάδου, του ΣΥΡΙΖΑ, κατήγγειλε σαν «επιδειξία» τον πρωθυπουργό. Ο προεδρεύων Νικήτας Κακλαμάνης παρενέβη αστραπιαία και τη διόρθωσε με επιτιμητική σιγουριά: «Ανακαλέστε. Επιδειξιομανής είναι το σωστό, όχι επιδειξίας. Αλλο το επιδειξίας, άλλο το επιδειξιομανής». Η επιτιμηθείσα, επίσης σίγουρη, δεν ανακάλεσε κι έτσι ο κ. Κακλαμάνης διέγραψε με δική του πρωτοβουλία την «ατυχή» λέξη από τα πρακτικά. 

Αν τη στιγμή της διαμάχης οι αντίδικοι δεν εμπιστεύονταν απολύτως τη μνήμη τους ή το ένστικτό τους και αποφάσιζαν να προσφύγουν σε κάποιο λεξικό, θα διαπίστωναν (μαζί με όσους χλεύαζαν την ομιλήτρια από το έδρανό τους) ότι είχαν δίκιο και οι δύο. Αλλά μόνο εν μέρει. Αντιγράφω από το Λεξικό Μπαμπινιώτη: «Επιδειξίας: αυτός που πάσχει από επιδειξιομανία ΣΥΝ επιδειξιομανής». Και: «Επιδειξιομανής 1. αυτός που έχει την τάση να αυτοπροβάλλεται, να κάνει επίδειξη 2. (συνήθ.) αυτός που πάσχει από επιδειξιομανία ΣΥΝ επιδειξίας». Και τι η επιδειξιομανία; «1. η επίμονη τάση για αυτοπροβολή, για επίδειξη 2. (συνήθ.) ΙΑΤΡ. η σεξουαλική διαστροφή» κτλ. Αρα; Αρα επιδειξίας = επιδειξιομανής. Η όλη ιστορία είναι το «(συνήθ.)».

Παρέθεσα από το Λεξικό Μπαμπινιώτη, για να σημειώσω ότι λάθη ξεφεύγουν και στον γραπτό λόγο, και μάλιστα γλωσσολόγων-«λογοθετών». Ο κ. Γ. Μπαμπινιώτης κατήγγειλε προχθές διά του φέισμπουκ τους «“εραστές τής γλωσσικής πλάκας”, που βρίθουν στη χώρα μας». Πρώτος ο ίδιος, φυσικά, θα διόρθωνε τον εαυτό του: «Η χώρα μας βρίθει εραστών…». Της βιασύνης τα παιδιά έχουν τον ίδιο νουνό: το Λάθος...

Καθημερινή