Αμερική: μπροστά στις κάλπες και σε βαθιά κρίση...

Η Μεγάλη Εικόνα

Ηδη η Αμερική είναι στο «τελευταίο μίλι» των κομβικών προεδρικών της εκλογών. Πρόκειται για τις πιο πολωτικές μάχες, εδώ και δεκαετίες. Τούτη η πόλωση δεν είναι συγκυριακή. Πέραν του Τραμπ, που τη σπρώχνει στο ακρότατο όριό της, η πόλωση καθρεφτίζει την... κρίση όλου του πολιτικού συστήματος. Προστίθενται στην κρίση η σταδιακή έκρηξη των ανισοτήτων και άρα οι κοινωνικές ρηγματώσεις. Υπάρχει επίσης βαθύτατος ευτελισμός των δημοκρατικών αξιών μέσα από τη διεθνή εξαχρείωση της ηγέτιδας δύναμης του δημοκρατικού στρατοπέδου.

Τούτη η εξαχρείωση έγινε εκρηκτική επί προεδρίας του Τζορτζ Μπους του Νεότερου. Με την εισβολή στο Ιράκ. Το ποδοπάτημα του Διεθνούς Δικαίου, συν τα σχετικά παρεπόμενα (βασανιστήρια, απαγωγές, παραβίαση ανθρωπίνων δικαιωμάτων, ψεύδη επί ψευδών κ.λπ.). Με τη δημιουργία ενός άνομου κόσμου. Η ανομία συνεχίστηκε, απλώς ηπιότερα, επί του απολύτως αποκαρδιωτικού Ομπάμα (κλιμάκωση πολέμου στο Αφγανιστάν, παράνομες παρακολουθήσεις, drones κ.λπ.). Με την ανομία να αποκτά στη συνέχεια ως τέκνο της τον Τραμπ! Εναν ακροδεξιό λαϊκιστή, ταυτόχρονα προβλέψιμο και απρόβλεπτο, καθώς και αμοραλιστή. Ως εκρηκτικό υλικό στα θεμέλια του δημοκρατικού πολιτεύματος.

Υπάρχει εδώ μια ωμή αλήθεια που τείνει να αγνοείται: Αν και ο Τραμπ είναι άκρως τοξικός, δεν αποτελεί την πηγή για την κρίση που βιώνει η Αμερική με τις άνομες πρακτικές της. Ο ίδιος απλώς αποτελεί βαρύτατο σύμπτωμα της κρίσης. Ενώ μια δεύτερη θητεία του είναι βέβαιο πως θα εντείνει αυθαίρετες πρακτικές και έναν εκρηκτικό διχασμό. Ηδη ο Τραμπ απειλεί να μην αναγνωρίσει μια τυχόν ήττα του, καταγγέλλοντας φανταστική νοθεία στις κάλπες. Εχει ξεκαθαρίσει πως η πάγια ψήφος με μέιλ είναι διαβλητή, επιστρατεύοντας θεωρίες συνωμοσίας. Αυτή, λόγω συγκυριών, είναι αυξημένη και φτάνει τα 80 εκατ. ψηφοφόρους. Τίποτα διαβλητό, φυσικά, δεν υπάρχει. Ομως ο Τραμπ, σε ένα γνώριμο παραλήρημά του, φαίνεται αποφασισμένος να τινάξει όλο το πολιτικό σύστημα στον αέρα! Με ενδεχόμενο να αρνηθεί να εγκαταλείψει τον Λευκό Οίκο αν χάσει!

Αν δούμε πάντως καθαρά τη μεγάλη εικόνα των εκλογών, αναδύεται μια κρίσιμη διάστασή της: Ο Τραμπ κυριαρχεί. Ως ο πρωταγωνιστής. Ολα περιστρέφονται στον άξονά του. Εχουμε λοιπόν να κάνουμε με εκλογές κυρίως περί τον Τραμπ! Υπό τη σκιά του. Ο ίδιος διαθέτει έναν σκληρό πυρήνα ψηφοφόρων. Τούτοι συνδέονται έντονα μαζί του. Συναισθηματικά. Και εθιστικά! Ομως αυτοί δεν αρκούν για να επικρατήσει. Ο Τραμπ προκαλεί έντονα συναισθήματα: θετικά και αρνητικά. Εκείνοι που έχουν έντονα αρνητικά συναισθήματα γι’ αυτόν είναι πλέον σαφώς περισσότεροι. Αρκετοί από αυτούς δεν ψήφισαν στις εκλογές του 2016. Τώρα όμως θα το πράξουν! Οι εκτιμήσεις κάνουν λόγο για μεγάλη συμμετοχή. Αυτό, αν συμβεί, θα πλήξει τον Τραμπ. Αποτελεί μήνυμα ήττας του.

Οπως επισημαίνεται, στους αντι-τραμπικούς ψηφοφόρους κυριαρχεί μια αποστροφή που τους ωθεί να σπεύσουν να ψηφίσουν: «Οι εκλογές αυτές είναι οι πιο σημαντικές της ζωής μου» είναι η μόνιμη επωδός των ψηφοφόρων αυτών. Θέλουν λοιπόν να αποδοκιμάσουν τον Τραμπ. Ο Τζο Μπάιντεν δεν είναι εστία ισχυρής ταύτισης. Η σύνδεση μαζί του είναι χαλαρή. Είτε ιδεολογικά είτε ως προσωπικότητα. Τον θεωρούν απλώς ως το κατάλληλο όχημα για την απαλλαγή από τον Τραμπ, λόγω της αίσθησης ότι είναι πολυσυλλεκτικός. Γι’ αυτό οι ψηφοφόροι αρκούνται στον άγευστο πολιτικό χυλό που εκπέμπει. Με τούτο τον χυλό άλλωστε κέρδισε το χρίσμα του Δημοκρατικού Κόμματος έναντι του διαχρονικού ριζοσπάστη Σάντερς. Τα μέλη του κόμματος ήταν, ιδεολογικά, πιο κοντά στον Σάντερς. Ομως πίστευαν πως με υποψήφιο τον άχρωμο Μπάιντεν θα ήταν πιο πιθανή η ήττα Τραμπ. Και η ήττα αυτή ήταν και είναι η πρώτη προτεραιότητά τους.

Κερδίζοντας εντελώς απρόσμενα τις εκλογές του 2016 και κάνοντας κυριολεκτικά τη μεγάλη ανατροπή ο Τραμπ απέναντι στη Χίλαρι Κλίντον, προκάλεσε ένα τραυματικό σοκ στους ψηφοφόρους και τα στελέχη του Δημοκρατικού Κόμματος. Ολα αυτά τα αναλύω στο πιο πρόσφατο βιβλίο μου που ιχνηλατεί ευρύτερα το πώς φτάσαμε στην εποχή Τραμπ. Ολέθρια αποδείχθηκε η επιλογή της Χίλαρι Κλίντον ως υποψήφιας του Δημοκρατικού Κόμματος, καθώς προερχόταν από το πιο βαθύ κατεστημένο του. Ενώ ήταν και ευρύτερα αντιπαθής. Ταυτόχρονα, ενώ η Κλίντον κέρδισε με μια διαφορά τριών εκατομμυρίων ψηφοφόρων συνολικά στη χώρα, ηττήθηκε κατά κράτος στους εκλέκτορες, κάτι που έχει συμβεί μόνο πέντε φορές στα χρονικά των προεδρικών εκλογών της Αμερικής. Βασικά ο Τραμπ κέρδισε σε εργατουπόλεις λευκούς άνδρες ψηφοφόρους με τον λαϊκισμό του. Ευνοήθηκε επίσης από τη χαμηλή συμμετοχή στις κάλπες. Οι τρεις νίκες του στο Μίσιγκαν, στην Πενσιλβάνια και στο Ουισκόνσιν σημειώθηκαν με διαφορές 0,2%, 0,7%, 0,8%! Η Χίλαρι χρειαζόταν μόνο 80.000 ψηφοφόρους στις Πολιτείες αυτές για να εκλεγεί πρόεδρος.

Τι λοιπόν συμβαίνει τώρα; Και στις τρεις Πολιτείες που κέρδισε οριακά ο Τραμπ το 2016, η διαφορά υπέρ του Μπάιντεν στις δημοσκοπήσεις είναι πλέον συντριπτική, μεταξύ 8% και 5%. Σε Πολιτείες που ο Τραμπ κέρδισε σχετικά άνετα, κινδυνεύει να χάσει αρκετές από αυτές. Υπάρχουν μάλιστα και ορισμένες Πολιτείες όπου αν και κέρδισε πολύ άνετα, τώρα δίνει οριακή μάχη. Δεν σκοπεύω να κουράσω τον αναγνώστη με λεπτομέρειες. Η ουσία όμως είναι η εξής: Συνολικά στην Αμερική ο Τραμπ υπολείπεται με 10% του Μπάιντεν. Ταυτόχρονα διαφαίνεται ότι θα ηττηθεί σε πολλές κρίσιμες Πολιτείες που κέρδισε το 2016. Αρα, η έκπληξη του 2016, μέσω εκλεκτόρων, φαντάζει εξωπραγματική. Ολα είναι εναντίον του.

Υπάρχουν όμως και κάποια άλλα κομβικά στοιχεία στην πρωτοποριακή δημοσκόπηση ποιοτικού χαρακτήρα της Five Thirty Eight. Ο Τραμπ τώρα χάνει έδαφος κυρίως σε λευκούς ψηφοφόρους που ήταν η ραχοκοκαλιά του. Ανδρες και γυναίκες. Ειδικά σε ηλικιωμένους. Και ακόμη περισσότερο υποχωρεί ραγδαία σε πολίτες χωρίς πανεπιστημιακή μόρφωση, που ήταν οι πιο θερμοί ψηφοφόροι του! Ας σημειωθεί ότι στις εκλογές του 2016, επτά στους δέκα που ψήφισαν ήταν λευκοί. Αυτοί ειδικά, στις οριακές εκλογικά Πολιτείες, είναι κυριολεκτικά κομβικοί. Και ο Τραμπ φαίνεται να τους χάνει.

Αν ο Τραμπ ηττηθεί –όπως διαφαίνεται– τούτο θα οφείλεται σε δύο παράγοντες: στη συγκεκριμένη προσωπικότητά του και στο μείγμα των ιδεών που εκπέμπει. Ως προσωπικότητα, πληθωρική, παρορμητική και στα όρια του εκτροχιασμού, έχασε ό,τι πιο πολύτιμο για έναν πολιτικό: την εμπιστοσύνη. Φάνταζε διαρκώς ανεξέλεγκτος στις αντιδράσεις του. Οχι μόνο απέναντι στον κορονοϊό, αλλά και απέναντι στις μεγάλες και μικρές κρίσεις γενικά. Υπό τις περιστάσεις, είναι εντυπωσιακό ότι η εικόνα του δεν έγινε θρύψαλα. Οι ακραία δεξιές ιδέες του και μια κακοφορμισμένη ηγετικότητα, είχαν πάντως το ευνοϊκό κοινό τους. Τον έβλαψε επίσης το ότι στην εργατική τάξη που αρχικά σαγήνευε τώρα υποχωρεί αισθητά καθώς αποκαλύφθηκε ως ο ευεργέτης των πλουσίων με τα γενναιόδωρα φορολογικά του δώρα. Ενα πάντως είναι σίγουρο: λίγοι θα κλάψουν για το πολιτικό του τέλος.

Βεβαίως, τα πιο κρίσιμα ερωτήματα αφορούν τον Μπάιντεν. Τι αποσκευές φέρνει μαζί του τελικά; Το δημοκρατικό κατεστημένο των Κλίντον και του Ομπάμα που τον στηρίζουν αναφανδόν έχει τεράστιες ευθύνες για το χαλί που έστρωσε στο «φαινόμενο Τραμπ». Αν διαβάσει κανείς το ιδιαίτερα συγκροτημένο και διαφωτιστικό βιβλίο για τη διαδρομή του Μπάιντεν από τον Branko Marcetic, Yesterday’s Man, που μόλις δημοσιεύτηκε, με πολλές ευνοϊκές κριτικές, οι ανησυχίες για το τι θα πράξει ο Μπάιντεν ως πρόεδρος εντείνονται. Βεβαίως ο Μπάιντεν ενσωμάτωσε στο πρόγραμμά του μεγάλο τμήμα των ριζοσπαστικών θέσεων του Μπέρνι Σάντερς. Ομως είναι φανερό πως, πρώτον, είναι «άνθρωπος του χθες», και δεύτερον, ότι το παρελθόν του βρίθει συμβιβασμών. Εχει και αυτός πρωταγωνιστήσει σε όλες τις παθογένειες που οδήγησαν την Αμερική στη βαθιά σημερινή παρακμή: από τη διεθνή ανομία, τις ανισότητες, το διάτρητο κράτος πρόνοιας, την εύνοια στις ισχυρές οικονομικές ελίτ, αλλά και στην όλη αλαζονική συμπεριφορά της υπερδύναμης. Εκτιμήσεις ότι ο Μπάιντεν θα αναδειχθεί σε έναν νέο Ρούσβελτ φαντάζουν όνειρα θερινής νυκτός. Στη φάση αυτή, το να αναδειχθεί απλώς ένας «αντι-Τραμπ» δεν αρκεί. Αλλωστε, οι «άνθρωποι του χθες» δύσκολα ξεφεύγουν από μακρινές διαδρομές που τους έχουν σημαδέψει. Συχνά, ανεπιστρεπτί.

Γιάννης Λούλης (επικοινωνιολόγος, πολιτικός αναλυτής και συγγραφέας πολλών βιβλίων. Το τελευταίο του είναι το: «Ανομος κόσμος: πώς φτάσαμε στην εποχή Τραμπ», Καστανιώτης, 2019. Για όλα τα βιβλία του: johnloulis.gr)

efsyn.gr