Τέσσερις παράλληλες διαδικασίες με στενή διασύνδεση μεταξύ τους έθεσε το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο για να λύσει τα προβλήματα που ταλανίζουν την Ανατολική Μεσόγειο. Πρόκειται για το Κυπριακό, τα ελληνοτουρκικά, τα ζητήματα ΑΟΖ και... περιφερειακής ασφάλειας και, όπως αναφέρεται στο τελικό κείμενο των συμπερασμάτων της 1ης Οκτωβρίου, στόχος είναι «η ανάπτυξη μιας συνεργατικής και αμοιβαίως επωφελούς σχέσης με την Τουρκία».
Είναι η πρώτη φορά, ύστερα από πολλά χρόνια αδιεξόδων και εντάσεων, που η Ε.Ε. βάζει ξανά σε τροχιά διαλόγου-επίλυσης τα ζητήματα, με χαρακτήρα «win-win». Στην ουσία διαμορφώνει μια ολοκληρωμένη «θετική» ατζέντα, με προβάδισμα στον πολιτικό διάλογο κι όχι στην εφαρμογή τιμωρητικών μέτρων σε βάρος της Τουρκίας. Δεν προεξοφλεί μια αίσια κατάληξη, γιατί πολλά θα κριθούν από τις ακριβείς προθέσεις των πρωταγωνιστών τις επόμενες εβδομάδες, ιδίως σε Αγκυρα και Λευκωσία.
Στην Τουρκία, ο πρόεδρος Ταγίπ Ερντογάν υπό το πρίσμα των αποφάσεων του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου έδειξε ξεκάθαρα ότι θα συντηρήσει για αρκετό χρόνο ακόμα σκληρή γραμμή πίεσης «στο πεδίο και τη διπλωματία», έναντι της Αθήνας και της Λευκωσίας. «Αναγκάστηκαν να δεχθούν τον διάλογο», διακήρυξε ο Τούρκος πρόεδρος (1/10), ασκώντας κριτική και στην Ε.Ε. ότι «όσο λειτουργεί ως όμηρος της κακομαθημένης Ελλάδας και του ελληνοκυπριακού τομέα, μετατρέπεται σε μια δομή αναποτελεσματική και ρηχή, χωρίς ορίζοντα…». Η ίδια κριτική επαναλήφθηκε (2/10) από το υπουργείο Εξωτερικών της Τουρκίας όταν έγιναν γνωστά τα τελικά συμπεράσματα: «Η συνεχιζόμενη χρήση μιας ρητορικής κυρώσεων δεν είναι εποικοδομητική. Η Ε.Ε. πρέπει να κατανοήσει ότι δεν μπορεί να κερδίσει τίποτε με τον τρόπο αυτόν…».
Ρήτρα επαναξιολόγησης
Στις Βρυξέλλες όσα διαδραματίστηκαν από τον Αύγουστο λειτούργησαν εν τέλει ως καταλύτης για να μπουν οι σοβαρές εκκρεμότητες στις ράγες, μάλιστα με ρήτρα επαναξιολόγησης τον Δεκέμβριο.
Η εμμονή της Λευκωσίας στη γραμμή των κυρώσεων, ωθώντας στα άκρα το ενδοκοινοτικό σύστημα (κυρώσεις σε βάρος καθεστώτος Λευκορωσίας), εξάντλησε τα όριά της και ανάγκασε τον Κύπριο πρόεδρο Ν. Αναστασιάδη σε ολική αναδίπλωση τακτικής (2/10): «Δίνουμε ακόμα μια ευκαιρία στη διεθνή νομιμότητα (…) και τη δημιουργία προϋποθέσεων για έναν γόνιμο διάλογο» για την επίλυση του Κυπριακού. Η περίληψη ειδικής αναφοράς… για το Κυπριακό, όμως, αποτέλεσε «απρόθυμη» προσαρμογή της Λευκωσίας μπροστά στην καθολική απαίτηση για τερματισμό της 3χρονης στασιμότητας στο Κυπριακό.
Ετσι στα συμπεράσματα αναφέρεται ότι «το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο υποστηρίζει την ταχεία επανέναρξη των διαπραγματεύσεων υπό την αιγίδα του ΟΗΕ (…), και το ίδιο αναμένει και από την Τουρκία». Επιπρόσθετα, σε συνεργασία με τον γενικό γραμματέα του ΟΗΕ Αντόνιο Γκουτέρες, ο πρόεδρος του Ε.Σ. Σαρλ Μισέλ και ο ύπατος εκπρόσωπος Ζ. Μπορέλ περιέλαβαν επίσης πρόνοια ότι η Ε.Ε. «είναι έτοιμη να συμβάλει ενεργά στην υποστήριξη των διαπραγματεύσεων, μεταξύ άλλων διορίζοντας, αμέσως μετά την επανέναρξή τους, εκπρόσωπο στην αποστολή καλών υπηρεσιών του ΟΗΕ».
Για όσους γνωρίζουν το παρασκήνιο των τακτικών κινήσεων της Λευκωσίας, από τα μέσα του 2019, η κεντρική ιδέα του Κυπρίου ΥΠΕΞ Ν. Χριστοδουλίδη αφορούσε αποκλειστικά «κυρώσεις». Για λόγους σκοπιμότητας, ο πρόεδρος Ν. Αναστασιάδης δεν επιθυμούσε καμία αναφορά για το Κυπριακό και επικαλούμενος ζωτικό εθνικό συμφέρον, απέκλειε κάθε τέτοια προσθήκη.
Τελικώς, όμως, συμβιβάστηκε, λαμβάνοντας ως αντάλλαγμα τις προειδοποιητικές αναφορές-παραπομπές: «Η Ε.Ε. θα χρησιμοποιήσει όλα τα μέσα και τις επιλογές που έχει στη διάθεσή της, μεταξύ άλλων σύμφωνα με το άρθρο 29 της ΣΕΕ και το άρθρο 215 της ΣΛΕΕ, προκειμένου να υπερασπιστεί τα συμφέροντά της και τα συμφέροντα των κρατών-μελών της…» Η αντιπροσωπεία Αναστασιάδη ήταν επιφυλακτική και αρνήθηκε ακόμα και ρητή αναφορά σε λύση Διζωνικής, Δικοινοτικής Ομοσπονδίας. Προτίμησε την πιο γενικόλογη αναφορά στα ψηφίσματα του ΟΗΕ και περιέλαβε ρητά ψηφίσματα που σχετίζονται ειδικά με το καθεστώς των Βαρωσίων.
Πάνω σε αυτά, ο Κύπριος πρόεδρος καθορίζει τώρα τη δική του πορεία τις επόμενες εβδομάδες, έχοντας επίγνωση ότι η διαδικασία για την επίλυση του Κυπριακού έχει εκ των πραγμάτων συνδεθεί με την ανανεωμένη σχέση που θα επιχειρηθεί ανάμεσα στην Τουρκία και την Ε.Ε. Οι «27» συμφώνησαν να δρομολογήσουν το «θετικό πολιτικό θεματολόγιο Ε.Ε.-Τουρκίας με ιδιαίτερη έμφαση στον εκσυγχρονισμό της τελωνειακής ένωσης και τη διευκόλυνση του εμπορίου, τις διαπροσωπικές επαφές, τους διαλόγους υψηλού επιπέδου, τη συνεχή συνεργασία σε ζητήματα μετανάστευσης, σύμφωνα με τη δήλωση Ε.Ε.-Τουρκίας του 2016».
Χωρίς αμφιβολία η πρόθεση Ν. Αναστασιάδη είναι να επιμείνει στην άρση των μονομερών ενεργειών της Τουρκίας, δηλαδή των γεωτρήσεων σε κυπριακά νερά, ως προϋπόθεση για να προσέλθει σε συνομιλίες. Ηδη όμως, ο γενικός γραμματέας του ΟΗΕ Αντόνιο Γκουτέρες έχοντας και την ισχυρή παρότρυνση του Συμβουλίου Ασφαλείας στο τελευταίο ψήφισμα του, αλλά και τη στήριξη της Ε.Ε., έχει εκδηλώσει την πρόθεσή του να συγκαλέσει τη Διάσκεψη για την Κύπρο, σε σύνθεση «5+1».
Από τα μέσα Σεπτεμβρίου, ο γενικός γραμματέας εξετάζει τη μέθοδο που θα ακολουθήσει και κατατείνει περισσότερο σε δραστική κίνηση προς τα εμπρός κι όχι άλλα ταξίδια «πήγαινε-έλα» των αντιπροσώπων του. Γι’ αυτό αποφάσισε:
■ Σύγκληση άτυπης συνόδου τεχνοκρατών για ξεκαθάρισμα θέσεων, άμεσα μετά τις εκλογές στα κατεχόμενα, ακόμα και τον Οκτώβριο. Σκοπός, η σαφής επιβεβαίωση όλων των συμφωνηθέντων κειμένων στο Κυπριακό μέχρι το Κραν Μοντανά και η διαδικασία για τελική «χιαστί» (ή σταυροειδή) διαπραγμάτευση επί των 6 σημείων του (πλαίσιο Γκουτέρες).
■ Οργάνωση διάσκεψης με πλήρη πολιτική εκπροσώπηση –ίσως και σε επίπεδο κορυφής– για τελεσίδικες αποφάσεις.
Το χρονοδιάγραμμα Γκουτέρες για χειροπιαστές εξελίξεις είναι ο Ιανουάριος 2021. Μέχρι τότε θα ήθελε να έχει στρατηγική συμφωνία του Κυπριακού.
Μορατόριουμ και πολιτική ισότητα
Η πρόνοια του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου ότι «θα παρακολουθεί στενά τις εξελίξεις, θα επανέλθει αναλόγως και θα λάβει αποφάσεις κατά περίπτωση, το αργότερο κατά τη σύνοδό του του Δεκεμβρίου» συνδέεται με την προσπάθεια της Ε.Ε. για διασφάλιση της διαδικασίας αποκλιμάκωσης, χωριστά για την Ελλάδα και την Κύπρο. Στην περίπτωση της Κύπρου, τέτοια αποκλιμάκωση δεν είναι δεδομένη.
Το ιδεατό θα ήταν για τους Ευρωπαίους αξιωματούχους ένα άτυπο μορατόριουμ γεωτρήσεων της Τουρκίας –αφού μόνο αυτή τις κάνει– και η αποχή από ενέργειες που θα βλάψουν τη διαπραγμάτευση (Βαρώσι). Είναι πολύ προβλεπτό, με βάση τη δημόσια τοποθέτησή του προ ημερών, να το ζητήσει ο Γκουτέρες, αλλά ήδη η Τουρκία έχει καθορίσει δική της διαπραγματευτική γραμμή και δεν είναι καθόλου διατεθειμένη να δώσει οτιδήποτε προκαταβολικά. Το συνδέει δε με την πτυχή της πολιτικής ισότητας – σημείο 6 του Πλαισίου Γκουτέρες.
Πάνω σε αυτό το σημείο, ο Ν. Αναστασιάδης θα επιχειρήσει αντιστρόφως να ρίξει όλο το βάρος των τακτικών κινήσεών του, έχοντας για αρκετό χρόνο ήδη από το Κραν Μοντανά αποδεσμευτεί από προηγούμενες συγκλίσεις. Συνεπώς, στις εβδομάδες που έρχονται, τίποτε δεν πρόκειται να ακολουθήσει ευθεία πορεία. Ωστόσο, δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η κάθε πλευρά θα αξιολογείται με βάση τις ακριβείς προθέσεις της στο τραπέζι του διαλόγου. Τόσο από τον ΟΗΕ όσο και από την Ε.Ε. που στέλνει δικό της απεσταλμένο στο γραφείο Γκουτέρες.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου