Η Ιθάκη στον πηγαιμό για την ανθρωπότητα...

Παντελής Μπουκάλας

Ανάποδα πράγματα. Ξέραμε από την ποίηση, αλλά και από την ίδια τη ζωή, ότι ο άνθρωπος είναι εκείνος που βγαίνει στον μακρύ και περιπετειώδη δρόμο για να βρει την Ιθάκη της καρδιάς του, με όποια γνωρίσματα κι αν τη στολίζει η νοσταλγία του. 

Και να που τώρα μαθαίνουμε ότι... στον δρόμο της περιπλάνησης στα πέλαγα, και με τον κίνδυνο του αφανισμού, βγήκε η ίδια η Ιθάκη, αναζητώντας τον άνθρωπο. Την ανθρωπότητα.

Προ ημερών, εξαιτίας της ανόδου της θερμοκρασίας στην υφήλιο, άρα και στη Γροιλανδία, αποκόπηκε ένα τεράστιο κομμάτι πάγου από τη μεγαλύτερη παγοκρηπίδα της Αρκτικής. Το μέγεθός του, μια Ιθάκη. Και να είχε πάντως το σχήμα του νησιού του Ιονίου το κομμάτι αυτό, το έχασε γρήγορα, αφού κομματιάστηκε με τη σειρά του σε μικρότερα τμήματα. Είναι, πάντως, μία επιπλέον προειδοποίηση η Ιθάκη από πάγο. Ευανάγνωστο το μήνυμά της, πλην εφήμερο. Η πλωτή παγωμένη νήσος δεν θ’ αργήσει να λιώσει ολόκληρη. Το SOS που εκπέμπει θα αποδειχτεί γραφή καθ’ ύδατος.

Εχει πολύ δύσκολο όνομα η τηκόμενη παγοκρηπίδα, που βρίσκεται σε περιοχή όπου η θερμοκρασία είναι τρεις βαθμούς υψηλότερη σε σχέση με το 1980. Θυμίζει τα μακρότατα πολυσύλλαβα με τα οποία παίδευε τους ηθοποιούς του και διασκέδαζε το κοινό του ο Αριστοφάνης:

Νιογαλβφιέρντσφιορντεν. Εχουμε, ωστόσο, τη δυνατότητα να τη θυμόμαστε στα μνημόσυνά της με τον επιστημονικό της προσδιορισμό: παγοκρηπίδα 79Ν. Για να ευκολυνθούμε ακόμα περισσότερο, μπορούμε να τη μνημονεύουμε σε συνάρτηση με ένα πασίγνωστο μονοσύλλαβο όνομα.

Το μονοσύλλαβο με τον ισχυρότερο και ίσως απεχθέστερο ήχο παγκοσμίως: Τραμπ. Ντόναλντ Τραμπ. Πώς κατάφερε αυτός ο μονοσύλλαβος πλανητάρχης να διαθέτει μια υπογραφή μεγαλύτερη και από το όνομα «Νιογαλβφιέρντσφιορντεν» ή από το αριστοφανικό «κυμινοπριστοκαρδαμογλύφος» (το τερπνό παρανόμι του τσιγκούνη, που πριονίζει το κύμινο και ξύνει το κάρδαμο), ένας Θεός το ξέρει, με τον οποίο άλλωστε συνομιλεί τακτικά ο Αμερικανός πρόεδρος, όπως ταπεινά εκμυστηρεύτηκε. Ή ένας εξαιρετικά υπομονετικός ψυχαναλυτής, ικανός ν’ αντέξει την ασύντακτη ναρκισσιστική φλυαρία μιας Αυθεντίας που αποτελεί την επιτομή του αμόρφωτου και του ανάγωγου, του χυδαίου και του κυνικού, του εγωπαθούς και του αυταρχικού.

Δεν λέω βέβαια πως ο Τραμπ πρόσταξε τις μυστικές υπηρεσίες του να χρησιμοποιήσουν τη φοβερή τεχνολογία τους για να κόψουν την Ιθάκη από τη Γροιλανδία, ώστε να πάρει την εκδίκησή του. Θυμίζω ότι πέρυσι τον Αύγουστο η Wall Street Journal αποκάλυψε πως ο μεγιστάνας πρόεδρος επιθυμούσε να αγοράσει η χώρα του αυτό το μεγανήσι των 56.000 κατοίκων, που ανήκει στη Δανία. Τον χλεύασαν τότε Γροιλανδοί και Δανοί, ενοχλήθηκε σφόδρα και υποχώρησε. Οπως υποχώρησε το 1946 ο Χάρι Τρούμαν, που επιχείρησε να αγοράσει τη Γροιλανδία έναντι 100 εκατ. δολαρίων.

Αν ο Τρούμαν απέβλεπε στα κοιτάσματα χρυσού, ουρανίου, σπάνιων γαιών, χαλκού, ψευδαργύρου, πετρελαίου και φυσικού αερίου της Γροιλανδίας, ο Τραμπ και οι σύμβουλοί του, σαν νεοτερικοί τυχοδιώκτες, θέλουν να επενδύσουν στην ίδια την καταστροφή του πλανήτη ολόκληρου, και όχι μιας περιοχής του, όπως συνέβαινε με τον παραδοσιακό καπιταλισμό. Οφείλουν άλλωστε να προλάβουν τη Ρωσία του Βλαντιμίρ Πούτιν, που έχει το ίδιο ακριβώς όνειρο.

Για τους περιβαλλοντολόγους, και για κάθε στοιχειωδώς νουνεχή, η τήξη των πάγων είναι μια σοβαρότατη απειλή, που απαιτεί τον αναπροσανατολισμό μας: Αν λόγω του ανθρωπογενούς φαινομένου του θερμοκηπίου λιώσει ολόκληρη η παγοκρηπίδα της Γροιλανδίας, η στάθμη των υδάτων θα αυξηθεί κατά έξι μέτρα και θα χαθούν από τον χάρτη νησιά και παράκτιες πόλεις. Για τους κυνικούς υπερδύναμους, όμως, η εξαφάνιση των παγετώνων είναι απλώς μια θαυμάσια ευκαιρία για ν’ αυξήσουν την ισχύ και τον πλούτο τους.

Τίποτε σαφέστερο, και αμοραλιστικότερο, από όσα είχε πει ο Αμερικανός υπουργός Εξωτερικών Μάικ Πομπέο τον Μάιο του 2019 στη Φινλανδία, σε συνάντηση των χωρών του Αρκτικού Κύκλου. Ενθουσιασμένος παρά ανήσυχος, πληροφόρησε τους εμβρόντητους επίσημους ακροατές του ότι «η σταθερή μείωση του θαλάσσιου πάγου ανοίγει νέους διαδρόμους και προσφέρει νέες ευκαιρίες για το εμπόριο». Γιατί; Μα επειδή «ο χρόνος των μετακινήσεων μεταξύ Ασίας και Δύσης θα μπορούσε να μειωθεί ακόμα και κατά είκοσι μέρες», κι έτσι «οι θαλάσσιες διαδρομές της Αρκτικής θα γίνουν η Διώρυγα του Σουέζ και του Παναμά του 21ου αιώνα». 

Πώς να μη χαίρονται λοιπόν κι ο Πομπέο κι ο Τραμπ κι ο Πούτιν, και οι επιχειρηματίες κάθε είδους, και οι έμποροι, και οι εφοπλιστές, που το 2019 κάθε λεπτό έλιωναν ένα εκατομμύριο τόνοι πάγου στη Γροιλανδία, όπως πιστοποίησαν οι εικόνες του προγράμματος δορυφόρων Grace της NASA;

Γιατί να τους στενοχωρήσει η υπόθεση ότι η μείωση του χρόνου των θαλάσσιων ταξιδιών ενδέχεται να σημαίνει τη μείωση του χρόνου ζωής του πλανήτη έτσι όπως τον ξέρουμε; Γιατί να μην αγαλλιούν που λόγω της κλιματικής αλλαγής ο Αρκτικός Κύκλος θερμαίνεται δύο φορές ταχύτερα από τις περιοχές με χαμηλότερο γεωγραφικό πλάτος;

Κλιματική αλλαγή; Μα ποια κλιματική αλλαγή. Δεν υπάρχει τέτοιο πράγμα. Οσα συμβαίνουν στους δύο πόλους, αλλά και οι αδηφάγες πυρκαγιές στις ΗΠΑ, στον Αμαζόνιο και στην Αυστραλία, και η επέκταση της ερήμου στην Αφρική, και η αναβάθμιση της καταστροφικής ισχύος των τυφώνων, και η ανυδρία σε τεράστιες ζώνες του πλανήτη, όλα οφείλονται στην αυτορρύθμιση της Γης, που ξέρει να προσαρμόζεται και να επιβιώνει. Και η αυτορρύθμιση, θα έλεγαν οι πιο θρήσκοι, ανάμεσά τους και ο Τραμπ, είναι τμήμα του θεϊκού σχεδίου. Αρα είναι ασέβεια και βλασφημία να παρεμβαίνουμε εμείς οι ατελείς θνητοί.

Πώς παρηγόρησε λοιπόν ο Ντόναλντ Τραμπ τους κατοίκους της Καλιφόρνιας, που βλέπουν τις τεράστιες πυρκαγιές να κατατρώνε τον τόπο τους; Το βιντεάκι όπου τον βλέπουμε να τους διαβεβαιώνει, σχεδόν σαν να τους περιπαίζει, ότι «στο τέλος θ’ αρχίσει να δροσίζει, περιμένετε και θα δείτε», θα αρκούσε για να τον καταδικάσει σαν πολιτικό και μπίζνεσμαν παντού στον κόσμο, όχι όμως και στις Ηνωμένες Πολιτείες. «Θα ευχόμουν να συμφωνούσε μαζί σας η επιστήμη», απάντησε στον πρόεδρο ο Γουέιντ Κράουφουτ, αξιωματούχος της υπηρεσίας προστασίας φυσικών πόρων στο Σακραμέντο. Και ο Τραμπ, γελώντας: «Δεν νομίζω ότι η επιστήμη ξέρει πραγματικά τι συμβαίνει».

Χυδαία η πρόκληση, δεν έμεινε αναπάντητη. Επειτα από 175 χρόνια ουδετερότητας, το αμερικανικό επιστημονικό περιοδικό Scientific American ανακοίνωσε ότι υποστηρίζει τον υποψήφιο των Δημοκρατικών Τζο Μπάιντεν και κατέκρινε τον Τραμπ για την απόρριψη της επιστήμης. «Ανέντιμη και ανάρμοστη» χαρακτηρίζει η συντακτική επιτροπή του την αντίδρασή του στην πανδημία. Και ισοδύναμη με την άρνηση της πραγματικότητας την πεποίθησή του –που μεταφράζεται σε πολιτικές πράξεις– ότι η κλιματική αλλαγή είναι μύθος. Η εκλογή του Μπάιντεν δεν θα είναι ευλογία. Αλλά η εκλογή του Τραμπ θα είναι κατάρα...

Καθημερινή