Οχι άλλες «κινήσεις υψηλού συμβολισμού»...

Παντελής Μπουκάλας

Και τον Αύγουστο έχει ειδήσεις, και τον Δεκαπενταύγουστο βεβαίως. Χαμηλή παραμένει, πάντως, η θερινή τηλεθέαση, ακόμα και το φετινό καλοκαίρι, διπλά λαβωμένο. Αφενός από τον κορωνοϊό, που...
βρήκε τα σύνορα ανοιχτά και τους κάθε φυλής και ηλικίας βιβερεπερικολοζαμέντηδες να πανηγυρίζουν την αντικοινωνική ελαφρότητά τους, αφετέρου από τον ασύδοτο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν. 

Το καλοκαίρι ένα ραδιοφωνάκι αρκεί για τους μερακλήδες της ενημέρωσης, ενώ οι μονίμως πεινασμένοι για νέα είναι πια συνδεδεμένοι στο διαδικτυωμένο κινητό τους, όντας οι ίδιοι εξάρτημά του, σε μια πλήρη αντιστροφή των πραγμάτων.

Σάββατο 15 Αυγούστου λοιπόν. Κι ακούς τη συγκλονιστική είδηση σε ένα από τα κρατικά κανάλια, που έχουν μάθει να αναμεταδίδουν εις τριπλούν τη Φωνή τού (όποιου) Κυρίου: πρώτα ο παρουσιαστής εν περιλήψει, κατόπιν ο ρεπόρτερ εν εκτάσει και εκστάσει, τρίτον, ο ίδιος ο βιντεοσκοπημένος Αυθέντης. Ιδού το παμπάλαιο νέο: «Σε μια κίνηση υψηλού συμβολισμού, ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης επισκέφθηκε ανήμερα τον Δεκαπενταύγουστο την 115 Πτέρυγα Μάχης της Σούδας και έστειλε σαφές μήνυμα προς κάθε κατεύθυνση».

Για να μην αδικήσω την κρατική τηλοψία, το στερεότυπο περί «κινήσεως υψηλού συμβολισμού» πήρε κι έδωσε και στα ιδιωτικά κανάλια, ο στόμφος πάντως του εντεταλμένου ρεπόρτερ της ΕΡΤ είναι ασυναγώνιστος. Και για να μην αδικήσω τον κ. Κυριάκο Μητσοτάκη, το ίδιο κούφιο κλισέ έχει χρησιμοποιηθεί κατά κόρον επί αναλόγων κινήσεων και μετακινήσεων όλων των προϋπαρξάντων πρωθυπουργών. 

Και μολονότι πρόκειται για ένα πουκάμισο αδειανό από κάθε νόημα πολύν καιρό τώρα, είναι απολύτως βέβαιο ότι θα συνεχίσει να χρησιμοποιείται επ’ άπειρον. Οποιος κι αν είναι ο πρωθυπουργός, από την ευρύτερη οικογένεια Μητσοτάκη, από κάποια άλλη οικογένεια ειδικευμένη στην παραγωγή υπουργών και πρωθυπουργών, Παπανδρέου ή Καραμανλή, ή από τον «απλό λαό», που δεν διαθέτει δικό του λήμμα στο Λίμπρο ντ’ Ορο.

Από τον Αριστοφάνη και την ορεξάτη συμμετοχή του στο πλατωνικό «Συμπόσιον» ξέρουμε πως «ο καθένας μας είναι σύμβολο ανθρώπου»: «Εκαστος ουν ημών εστίν ανθρώπου ξύμβολον». Η λέξη «σύμβολον» εδώ δεν έχει τη σημερινή έννοια. Στην παράδοξη και πάντως ψυχαναλυτικώς ενδιαφέρουσα ανθρωπογονία που έπλασε ο μέγας ποιητής της κωμωδίας, ο Δίας διχοτόμησε βίαια τον αρχέγονο άνθρωπο, για να μειώσει τη δύναμή του, και έκτοτε κάθε μισό αναζητάει το έτερόν του ήμισυ για να συμβληθεί μαζί του, να ενωθεί και ν’ αποκτήσει ακέραιο νόημα. 

Στην αρχαιότητα, οι φίλοι έσπαγαν στη μέση ένα κότσι, ένα όστρακο ή ένα ζάρι και το κρατούσαν σαν σημάδι μελλοντικού αναγνωρισμού. Στα χρόνια μας, με τη λήξη της στρατιωτικής θητείας μισιάζαμε ένα χαρτονόμισμα, ευχόμενοι καλή αντάμωση, πλην με τον φόβο ότι σαν «καλοί πολίτες» θα κονιορτοποιηθούμε από τον μύλο της πραγματικής ζωής και θα χαθούμε.

Παρ’ όλη την αχαλίνωτη φαντασία του, εντούτοις, ο Αθηναίος παππούς μας δεν μάντεψε ότι κάποτε στο μέλλον τα πάντα θα είναι σύμβολα, με τη σημασία όμως που αποδίδουμε σήμερα στη λέξη (δεν είμαι αυτό που δείχνω αλλά κάτι άλλο), και κάθε κίνηση ή ενέργεια θα έχει το φορτίο «υψηλού συμβολισμού». Μια αλληγορία η ζωή ολόκληρη, ή τουλάχιστον ο λεγόμενος πολιτικός βίος. Σαν να μην αντέχουμε ή να μην ανεχόμαστε τα πράγματα, τα αισθήματα και τις σκέψεις στην απλότητα και την ταπεινοσύνη τους. Τα θέλουμε εμπλουτισμένα, ενισχυμένα με απόκρυφο νόημα.

Γιατί, αλήθεια, είναι «κίνηση υψηλού συμβολισμού» η επίσκεψη του πρωθυπουργού σε μια βάση των ελληνικών ενόπλων δυνάμεων μισή ώρα από το σπίτι του στα Χανιά, όπου, αν δεν απατώμαι, απολάμβανε ένα τμήμα των διακοπών του περί τον Δεκαπενταύγουστο; Γιατί, με άλλα λόγια, νιώθουμε ακαταμάχητη την ανάγκη να αποδίδουμε τα γνωρίσματα του εξαιρετικού συμβάντος, του ξεχωριστού γεγονότος, σε κάτι εξαιρετικά τετριμμένο; Σε κάτι δηλαδή που και ο ίδιος ο πρωθυπουργός (όποιος κι αν ήταν) θα αποδεχόταν, μακριά από τις κάμερες, πως είναι αφόρητα τετριμμένο;

Θα συμφωνούσαμε οι περισσότεροι, θέλω να πιστεύω, πως είναι ανεπίτρεπτο ν’ αφήνουμε την ξιπασιά μας να καταντάει ασεβής, εκτός από ανιστόρητη. Θα συμφωνούσαμε δηλαδή πως είναι κρίμα και άδικο, για ένα εκατομμύριο λόγους, να φοράμε σε μια κοινότοπη, χιλιοπαιγμένη δήλωση, σε πέντε λέξεις ρουτίνας, τη στολή του Λεωνίδα την ώρα τού «Μολών λαβέ» προς τον Ξέρξη ή των Μεσολογγιτών την ώρα τού «Ελα να τα πάρεις» προς τον Κιουταχή. Κι ενώ θα συμφωνούμε για το αυτονόητο, θα συνεχίζουμε να διαβάζουμε ειδήσεις όπως οι εξής, από μια πρόχειρη διαδικτυακή αναζήτηση:

«Στο Καστελλόριζο ο πρωθυπουργός σε μια κίνηση υψηλού συμβολισμού» (το βρίσκει κανείς με το όνομα τουλάχιστον τριών πρωθυπουργών). «Με μια άκρως συμβολική κίνηση ο πρωθυπουργός Κ. Μητσοτάκης άλλαξε την εικόνα προφίλ του στα κοινωνικά δίκτυα, φορώντας μάσκα προστασίας από τον κορωνοϊό». «Σε μια κίνηση υψηλού συμβολισμού, ο υφυπουργός Εθνικής Αμυνας Αλκιβιάδης Στεφανής επιβιβάστηκε μέσα στη νύχτα μαζί με καταδρομείς σε ταχύπλοο Μagna 9,60 και έλαβε μέρος σε περιπολίες». 

«Σε μια κίνηση υψηλού συμβολισμού, η σύζυγος του πρωθυπουργού συμμετείχε σε εθελοντικές δράσεις για τον κορωνοϊό στο Καστελλόριζο». «Ο υπουργός Εξωτερικών Νίκος Δένδιας θα επισκεφθεί μαζί με τον ύπατο εκπρόσωπο της Ε.Ε. για την Εξωτερική Πολιτική Ζοζέπ Μπορέλ τις Καστανιές Εβρου». «Στις αγορές σήμερα η Ελλάδα σε μια κίνηση υψηλού ρίσκου και υψηλού συμβολισμού». «Επίδειξη δύναμης από το Ναυτικό – Κίνηση υψηλού συμβολισμού νότια της Κρήτης». «Επίσκεψη υψηλού συμβολισμού Παναγιωτόπουλου - Πάιατ στη Σούδα». 

«Σε μια κίνηση υψηλού συμβολισμού, τέσσερα μαχητικά αεροσκάφη F-16 των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων έφτασαν στη Σούδα». «Υψηλού συμβολισμού επίσκεψη της Προέδρου της Δημοκρατίας στο εθνικό φυλάκιο στο Αγαθονήσι». «Μήνυμα υψηλού συμβολισμού στέλνουν Ελληνες, Γάλλοι και Αμερικανοί πεζοναύτες – Σενάριο ανακατάληψης νησιού που βρίσκεται υπό τον έλεγχο εχθρικών δυνάμεων». «Σε μια κίνηση υψηλού συμβολισμού, ο αρχηγός ΓΕΕΘΑ πέταξε στο ανατολικό Αιγαίο με F-16».

Τα κλισέ της ξιπασιάς δεν παράγονται εν κενώ από τη δημοσιογραφική υπερβολή. Αν ήταν έτσι, δεν θα σήμαιναν πολλά για τη νοοτροπία μας. Υπάρχει όμως έντονη ζήτηση γι’ αυτά. Δεν ξενίζουν λοιπόν, αλλά εισπράττονται σαν να αληθεύουν. 

Τα παράγει η ίδια μηχανή αυτοεντυπωσιασμού που αποκαλεί «ιστορικούς» όλους τους αθλητικούς συλλόγους της χώρας και αξιώνει προνόμια λόγω αυτής της «ιστορικότητας»· που επιμένει πως «η βαριά βιομηχανία μας είναι ο πολιτισμός», θεμελιώνοντας το αξίωμα αυτό στην πεποίθηση πως οι άλλοι λαοί υπολείπονται πολιτισμικά· που κηρύσσει ότι «παραμιλάει όλη η Ευρώπη» όποτε κάποια ομάδα μας καταφέρνει μια διεθνή επιτυχία· που αποδίδει «καταγωγή από τα χρόνια της Τουρκοκρατίας ή της Βενετοκρατίας και υψηλό συμβολισμό» σε όλα τα έθιμα, ακόμα και τα χθεσινά. Οσο ενισχύεται σε σύμβολα η δίαιτά μας, τόσο ξεμακραίνουμε από την πραγματικότητα...

kathimerini.gr