Το καμάρι της Αφρικής έχει την «καυτή πατάτα»...

 Μία από τις καινούργιες φάτσες που μπήκαν στην καθημερινότητά μας όταν αυτή άλλαξε δραματικά λόγω κορονοϊού, όπως ο Σωτήρης Τσιόδρας, ο Νίκος Χαρδαλιάς και τόσοι άλλοι που οι περισσότεροι δεν είχαμε δει ή ακούσει ποτέ, είναι και ο διευθυντής του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, Τέντρος Αντανόμ Γκεμπρεγεσούς, ο οποίος, με μια σπασμένη προφορά στα αγγλικά και με μια μόνιμα ελαφρώς ξινισμένη έκφραση στο πρόσωπο, μας ενημερώνει τακτικά για τα νέα της πανδημίας, την πρόοδο των εμβολίων και τις προκλήσεις που έχουμε μπροστά μας.

Η αλήθεια είναι ότι...
η ξινισμένη αυτή έκφραση δικαιολογείται πλήρως από τις συνθήκες - δεν είναι και ευχάριστη η συγκυρία που κλήθηκε να διαχειριστεί.

Ομως ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή. Ποιος είναι ο δρ Τέντρος (διότι έτσι είναι γνωστός);

Ο 55χρονος Αιθίοπας γεννήθηκε, ουσιαστικά, για να γίνει γιατρός. Ανήκει στη φυλή Τιγκράι, η οποία έχει χτυπηθεί αλύπητα από την ελονοσία στην ανατολικοκεντρική Αφρική. Στη γενέτειρά του την Ασμάρα (νυν πρωτεύουσα της Ερυθραίας), θέριζαν τον πληθυσμό –ιδίως τα παιδιά– ασθένειες που στην προηγμένη Δύση θεωρούνταν πλέον ακίνδυνες και έτσι ο μικρός Τέντρος έχασε τον αδελφό του, μόλις 3 ετών, από ιλαρά. Ο αβάσταχτος πόνος γύρισε έναν διακόπτη μέσα του· πήρε απόφαση να αλλάξει τον κόσμο γύρω του. Σπούδασε Βιολογία στην Αιθιοπία, έκανε μεταπτυχιακό στην Ανοσολογία και Επιδημιολογία στο Πανεπιστήμιο του Λονδίνου και τελείωσε με διδακτορικό στη Δημόσια Υγεία.

Ο δρ Τέντρος πολιτεύεται στην Αιθιοπία από το 2005 με ριζοσπαστική αριστερή παράταξη, η οποία μάλιστα προέρχεται από τις επάλξεις του ένοπλου αγώνα. Το γεγονός αυτό τον βάζει στο στόχαστρο πολλών αντιφρονούντων συμπατριωτών του, οι οποίοι τον πολεμούν με κάθε ευκαιρία - αν και στα μάτια των περισσότερων είναι ήρωας, ειδικά με τη σημερινή του θέση.

Διατέλεσε υπουργός Υγείας από το 2005 ώς το 2012 και στο διάστημα αυτό αναμόρφωσε ριζικά το Εθνικό Σύστημα Υγείας της χώρας του, απαίτησε την πρόσληψη χιλιάδων γιατρών και την εκπαίδευση νοσηλευτών, προώθησε προγράμματα εμβολιασμών και έστρεψε το ενδιαφέρον της Δύσης στην ανάληψη δράσης για την ελονοσία, εξασφαλίζοντας σημαντικές δωρεές από τις ΗΠΑ.

Η δουλειά που έκανε απέδωσε καρπούς, καθώς κατά τη θητεία του μειώθηκαν η βρεφική νοσηρότητα και θνητότητα σχεδόν κατά το ήμισυ, ενώ έγινε σπουδαία εκστρατεία ενημέρωσης για το AIDS. Ειδικά σε ό,τι αφορά την ελονοσία, ο δρ Τέντρος θεωρείται από τους κορυφαίους επιστήμονες παγκοσμίως.

Η επόμενη τετραετία (2012-2016) τον βρίσκει σε πιο πολιτική θέση, αυτή του υπουργού Εξωτερικών της Αιθιοπίας. Εκεί τον πετυχαίνει η επιδημία του απίστευτα φονικού ιού Εμπολα στη Δυτική Αφρική. Η διαχείριση της κρίσης από τον δρα Τέντρος ήταν, ομολογουμένως, η βέλτιστη δυνατή, αν και ο απολογισμός των 11.000 θανάτων από 29.000 κρούσματα δεν αφήνει περιθώρια για πανηγυρισμούς και τυμπανοκρουσίες.

Και φτάνουμε στο 2017, οπότε διεξάγονται εκλογές στον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας για τη διαδοχή της Μάργκαρετ Τσαν από το Χονγκ Κογνκ. Υστερα από μια εκλογική διαδικασία γεμάτη λασπολογία και ίντριγκα, ο δρ Τέντρος εκλέγεται διευθυντής και έτσι γίνεται ο πρώτος Αφρικανός στη θέση αυτή.

Με την ανάληψη της θέσης-κλειδί, ο Τέντρος αντικρίζει δύο σοβαρότατα προβλήματα στον ΠΟΥ: πρώτον, ο Οργανισμός υποχρηματοδοτείται από τα μέλη του και δεύτερον, οι ισχυρές χώρες καταναλώνουν σημαντικά περισσότερους πόρους από τις φτωχές, που στο κάτω κάτω χρειάζονται και περισσότερη φροντίδα. Ετσι, πολύ πριν υποψιαστούμε την κρίση του κορονοϊού, ξεκινά μια καμπάνια για να διορθώσει και τα δύο· δεν μπορούμε να πούμε πως τα κατάφερε.

Στις αρχές του 2020, ξεσπά στη Γουχάν της Κίνας το πρώτο δείγμα της επιδημίας που έμελλε λίγους μήνες αργότερα να αλλάξει τη ζωή όπως την ξέραμε. Τον Ιανουάριο συναντιέται με την κινεζική πολιτική ηγεσία και διαμηνύει πως τα πράγματα είναι μεν σοβαρά, αλλά δεν στοιχειοθετούν ακόμα διεθνή κρίση. Κι εκεί ακριβώς έγκειται η βασικότερη κριτική στη διαχείριση του Covid-19 από τον ΠΟΥ. Βλέπετε, χρειάστηκε να φτάσουμε στις 11 Μαρτίου για να ανακηρυχθεί πανδημία.

Ο «εχθρός» Τραμπ

Κάπου εκεί, ξεσπά στο μυαλό του δρα Τέντρος ο δεύτερος πονοκέφαλος μετά τον κορονοϊό, και αυτός ακούει στο όνομα Ντόναλντ Τραμπ. Ο αλλοπρόσαλλος πρόεδρος των ΗΠΑ, αφού τα θαλάσσωσε κυριολεκτικά με τη διαχείριση του ιού, ρίχνει όλη την ευθύνη στον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας και στις 8 Απριλίου διακηρύσσει πως σταματά άμεσα τη χρηματοδότησή του (όχι ότι την τηρούσε πολύ επιμελώς). Ο Τραμπ επίσης επιμένει στη διασπορά ψευδών ειδήσεων, επισφαλών οδηγιών και θεωριών συνωμοσίας για τον Covid-19, τον οποίο πάντα αποκαλεί «κινεζικό ιό».

Είτε από ευγένεια και αξιοπρέπεια, είτε λόγω της λεπτότητας της θέσης του, ο δρ Τέντρος δεν απαντά ποτέ στον Ντόναλντ Τραμπ όπως του αρμόζει. Φροντίζει, όμως, σε κάθε του συνέντευξη Τύπου να στέλνει αυστηρά μηνύματα προς κάθε κατεύθυνση, τόσο για τους κινδύνους της παραπληροφόρησης όσο και για το επόμενο φλέγον ζήτημα: τον «εθνικισμό των εμβολίων», όπως το αποκαλεί ο ίδιος. Διότι αυτή είναι, πλέον, η καυτή πατάτα στα χέρια του δρα Τέντρος, κι ας μην είναι έτοιμο ακόμα κανένα εμβόλιο.

Οι μεγάλες δυνάμεις σπεύδουν να «καβατζώσουν» δεκάδες εκατομμύρια εμβόλια, όποτε αυτά είναι έτοιμα, για τους δικούς τους και μόνο πληθυσμούς. Αυτός δεν είναι, άλλωστε, ο καπιταλισμός; Εμείς να ζήσουμε, οι άλλοι να πεθάνουν. Τι γίνεται όμως με τις φτωχές χώρες -όπως το Μεξικό και το Περού, που βιώνουν απίστευτο εφιάλτη- οι οποίες, λόγω των ρημαγμένων συστημάτων υγείας, βρίσκονται στη δίνη του κυκλώνα;

Ο δρ Τέντρος απαντά σε αυτό με μία φράση που έχει γίνει το «μότο» του κι όποιος θέλει ας την ακούσει: «Δεν θα είναι κανείς ασφαλής μέχρι να είμαστε όλοι ασφαλείς».

Γιατί τον επιλέξαμε

Ο δρ Τέντρος Αντανόμ Γκεμπρεγεσούς κάθεται σε μια νευραλγική θέση που μπορεί να σώσει (ή, βέβαια, να κοστίσει) εκατοντάδες χιλιάδες ζωές παγκοσμίως. Θα σταθεί ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας αντάξιος των περιστάσεων;

Γιώργος Δρούκας

efsyn.gr