Κοροναϊός και πετρέλαιο πυροδοτούν γεωπολιτικές εξελίξεις...

...στην Αν. Μεσόγειο...

Τους τελευταίους δύο μήνες η διασπορά του κορονοϊού και η συνακόλουθη προσπάθεια των εθνικών κυβερνήσεων να διαμορφώσουν δημόσιες πολιτικές στο εσωτερικό των χωρών τους ως απάντηση στην πανδημία κυριάρχησαν στον δημόσιο και ιδιωτικό λόγο. Η κυρίαρχη πολιτική προσέγγιση της καραντίνας (lockdown) και της κοινωνικής αποστασιοποίησης (social distancing) έχει ουσιαστικά «τραβήξει χειρόφρενο» στην...
παγκόσμια οικονομία, κατακρημνίζοντας την παγκόσμια αγορά ενέργειας, εξαλείφοντας κάθε ψευδή αίσθηση σταθερότητας και επιταχύνοντας το γεωπολιτικό παίγνιο. Η εξέλιξη αυτή είναι ιδιαιτέρως εμφανής στην Ανατολική Μεσόγειο, η οποία, κατά την τελευταία δεκαετία, έχει υπάρξει σημείο αναφοράς της παγκόσμιας προσφυγικής κρίσης, οικονομικής αναταραχής, πολιτικής αστάθειας, εμφύλιου πολέμου και πολέμου των περιφερειακών παικτών δι’ αντιπροσώπων.

Φαίνεται ότι τα τελευταία γεγονότα μετατόπισαν το γεωπολιτικό πλεονέκτημα προς περιφερειακούς δρώντες που είναι καθαροί εισαγωγείς ενέργειας έναντι του πλεονεκτήματος που, εδώ και δεκαετίες, απολάμβαναν οι εξαγωγείς ενέργειας. Παρότι η εξέλιξη αυτή μπορεί να είναι προσωρινή, καθώς η παγκόσμια αγορά θα επανενεργοποιηθεί και οι εξαγωγείς ενέργειας οπωσδήποτε θα ανακάμψουν, καθιστά ωστόσο την παρούσα περίοδο ιδιαίτερα επικίνδυνη. Υπάρχει ένα προσωρινό τακτικό πλεονέκτημα για μια χώρα σαν την Τουρκία, που φιλοδοξεί να υλοποιήσει τη φιλόδοξη και τολμηρή της ατζέντα στην περιοχή που εκτείνεται από τη Συρία ως τη Λιβύη.


Εν μέσω αυτής της κρίσης, τα κράτη της Ανατολικής Μεσογείου αναγκάστηκαν να στρέψουν την προσοχή τους στην αντιμετώπιση της κρίσης δημόσιας υγείας στο εσωτερικό τους, που κατέδειξε την ευθραυστότητα κάθε χώρας και τους περιορισμούς της στην εξισορρόπηση γεωπολιτικών φιλοδοξιών και εσωτερικών ανησυχιών. Η ιδιαίτερα αμφιλεγόμενη στρατηγική της Σαουδικής Αραβίας, με την έναρξη πολέμου για τις πετρελαϊκές τιμές με τη Ρωσία -ο οποίος είχε καταστροφικές συνέπειες για το Ριάντ σε τοπικό και περιφερειακό επίπεδο-, μπορεί κάλλιστα να χαρακτηριστεί ως τέτοια.

Η Σαουδική Αραβία και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, χώρες οι οποίες την τελευταία δεκαετία υποστήριξαν ενεργά περιφερειακούς «αντιπροσώπους», όπως η Υεμένη, η Συρία και η Λιβύη την επαύριο της Αραβικής Άνοιξης, αναγκάστηκαν τώρα να υποχωρήσουν ώστε να διαχειριστούν εσωτερικά ζητήματα. Κατά συνέπεια, αυτή η τακτική υποχώρηση μετατόπισε την ισορροπία με όρους στρατηγικού πλεονεκτήματος και στα τρία μέτωπα αντιπαράθεσης. Το γεγονός αυτό επέτρεψε στο Ιράν να αποκομίσει οφέλη στην Υεμένη και ενίσχυσε τις θέσεις Ρωσίας και Τουρκίας ως διεκδικητών στη Συρία. Παρά το ότι το Ιράν υπέφερε από τον κορονοϊό, η κατάρρευση της ενεργειακής ζήτησης δεν θα έχει απαραίτητα τα ίδια καταστροφικά αποτελέσματα. Κατά ειρωνικό τρόπο, το εμπάργκο που υφίσταται ήδη και οι συνδέσεις με τις ασιατικές αγορές θα «προστατεύσουν», κατά κάποιο τρόπο, μία οικονομία που βρίσκεται σε δεινή θέση. Παρ’ όλα αυτά, το Ιράν θα αγωνιστεί να διατηρήσει την εμπλοκή του στο Ιράκ, στη Συρία και στο Λίβανο καθώς θα αντιμετωπίσει νέες προκλήσεις τόσο στον Κόλπο όσο και με τις Ηνωμένες Πολιτείες.

Στο άλλο άκρο, Λίβανος, Ιορδανία και Ισραήλ, θα ωφεληθούν από τους περιορισμούς που έχει επιφέρει ο κορονοϊός και από την κατάρρευση στην αγορά ενέργειας. Ο Λίβανος βρισκόταν και βρίσκεται εν μέσω μίας οικονομικής κρίσης, αντιμετωπίζοντας το δύσκολο δίλημμα μεταξύ των σκληρών πολιτικών του ΔΝΤ και της στήριξης από το Ιράν μέσω της Χεζμπολάχ. Αυτή η περίοδος επέτρεψε μία αναβολή των εξελίξεων, αφού ο αριθμός των χωρών που ζητούν βοήθεια από το ΔΝΤ αυξάνεται εκθετικά. Για την Ιορδανία, μία χώρα-εισαγωγέα ενέργειας, τα μειωμένα ενεργειακά κόστη είναι αρκετά σημαντικά ώστε να αντισταθμίσουν τα μειωμένα τουριστικά έσοδα. Πρόκειται για μία σπάνια περίσταση κατά την οποία Λίβανος, Ιορδανία και Ισραήλ θα ήταν στο ίδιο στρατόπεδο· όμως και το Ισραήλ κερδίζει από την καταρρέουσα αγορά ενέργειας και την επέκταση της μετάδοσης, καθώς προκάλεσε τον κατάλληλο φόβο στα δύο μεγάλα κόμματα ώστε να συμφωνήσουν στη δημιουργία μιας κυβέρνησης συνασπισμού, ώστε να αποφευχθεί μία τέταρτη εκλογική αναμέτρηση σε λιγότερο από έναν χρόνο, την ώρα που η πανδημία και η ενεργειακή κρίση θεωρήθηκαν ως γενικότερο ζήτημα ασφαλείας.

Στη Βόρεια Αφρική, η Τυνησία, η Αίγυπτος και η Λιβύη θα επηρεαστούν σε διαφορετικό βαθμό από το μεταβαλλόμενο τοπίο που έχει φέρει η πανδημία και η κατάρρευση της αγοράς ενέργειας. Η Τυνησία, η πιο επιτυχημένη «επιζήσασα» της Αραβικής Άνοιξης το 2010, έπειτα από μήνες αβεβαιότητας, σχημάτισε μία αδύναμη κυβέρνηση συνασπισμού. Δυστυχώς η κυβέρνηση του Φαχφάχ στερείται της πολιτικής βούλησης και ισχύος να ελιχθεί αποτελεσματικά στις οικονομικές δυσκολίες που ακολουθούν, αφού οι κρίσεις της πανδημίας και της ενέργειας θα θέσουν σκληρά διλήμματα για τη χώρα που εξαρτάται από τον τουρισμό, τη γεωργία και την ενέργεια. Είναι βέβαιο ότι η χώρα θα προστεθεί στη μακρά λίστα των χωρών που θα αναζητήσουν τη βοήθεια του ΔΝΤ στο κοντινό μέλλον. Η Αίγυπτος, η οποία υπήρξε σημαντικά ωφελημένη από τη «γενναιοδωρία» της Σαουδικής Αραβίας και των Εμιράτων τα τελευταία χρόνια, ειδικά με την κυβέρνηση του Προέδρου, Σίσι που επέλεξε μία πιο κοσμική κυβερνητική πορεία σε σχέση με αυτήν της Μουσουλμανικής Αδελφότητας, σύντομα πρόκειται να αντικρίσει το τέλος της βοήθειας αυτής, μετά την κατάρρευση της αγοράς ενέργειας. Η κατάσταση στην Αίγυπτο περιπλέκεται περαιτέρω από τη συνεχιζόμενη διαμάχη της χώρας με την Αιθιοπία και το Σουδάν, εξαιτίας της φραγής του ποταμού Νείλου από την πρώτη.

Για να διαβάσετε ολόκληρο το κείμενο του Πέτρου Βαμβακά, πατήστε ΕΔΩ...