Εντγκάρ Μορέν : «Η κρίση μας κάνει να αναρωτηθούμε για τον τρόπο ζωής...

  ... και τις πραγματικές ανάγκες μας»...
Γεννηθείς το 1921, αντιστασιακός, κοινωνιολόγος, φιλόσοφος, και απείθαρχος στοχαστής, επίτιμος Διδάκτωρ (με τον τιμητικό τίτλο «honoris causa») τριάντα τεσσάρων πανεπιστημίων σε όλον τον κόσμο, ο Εντγκάρ Μορέν αναλύει σε μια απολαυστική συνέντευξη του μία παγκόσμια κρίση που...
τον «διεγείρει υπερβολικά».

Η οφειλόμενη σε αυτόν τον τύπο κορωναϊού πανδημία ήταν προβλέψιμη;

Όλες οι μελλοντολογίες του 20ου αι., που προεικόνιζαν το μέλλον με όρους του παρόντος, κατέρρευσαν. Ωστόσο, συνεχίζουμε να προβλέπουμε το 2025 και το 2050, ενώ αδυνατούμε να κατανοήσουμε το 2020. Η ιστορική εμπειρία των απροσδόκητων εκρήξεων δεν έχει επαρκώς συνειδητοποιηθεί. Η άφιξη, ωστόσο, ενός απρόβλεπτου γεγονότος ήταν προβλέψιμη, αλλά όχι η φύση του. Εξ ου το σταθερό αξίωμά μου «Περίμενε το αναπάντεχο».


Επιπλέον, ανήκα σε αυτήν τη μειονότητα που προέβλεψε αλυσιδωτές καταστροφές, προκαλούμενες από την ανεξέλεγκτο ακρωτηριασμό της τεχνοοικονομικής παγκοσμιοποίησης, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που προέκυψαν από την υποβάθμιση της βιόσφαιρας και των κοινωνιών. Δεν είχα, όμως, καθόλου προβλέψει την ιογενή καταστροφή.


Παρόλα αυτά, υπήρξε ένας προφήτης αυτής της καταστροφής: ο Bill Gates, ο οποίος σε μία διάσκεψη, τον Απρίλιο του 2012, ανακοίνωσε ότι ο άμεσος κίνδυνος για την ανθρωπότητα δεν ήταν πυρηνικός, αλλά υγειονομικός. Κατά την επιδημία του ιού Έμπολα, που -κατά τύχη- είχε τεθεί αρκετά γρήγορα σε έλεγχο, διέβλεψε τον παγκόσμιο κίνδυνο ενός πιθανού ισχυρού μολυσματικού ιού και επεσήμανε τα απαραίτητα προληπτικά μέτρα, μεταξύ των οποίων έναν κατάλληλο νοσοκομειακό εξοπλισμό. Παρά αυτήν τη δημόσια προειδοποίηση, όμως, τίποτα δεν έγινε στις ΗΠΑ, ούτε αλλού. Διότι η πνευματική οκνηρία και η συνήθεια μισούν τα ενοχλητικά μηνύματα.

Πώς εξηγείται η γαλλική έλλειψη προετοιμασίας;

Σε πολλές χώρες, ανάμεσά τους η Γαλλία, η αντικατάσταση της στρατηγικής της αποθήκευσης με την οικονομική στρατηγική της κατά παραγγελία παράδοσης, άφησε το υγειονομικό σύστημα ελλιπές σε μάσκες, όργανα διαγνωστικού ελέγχου (τεστ), αναπνευστήρες. Αυτό που συνάδει με το φιλελεύθερο δόγμα εμπορευματοποίησης των νοσοκομείων και περικοπής των πόρων του, συνέβαλε στην καταστροφική πορεία της επιδημίας.

Ενώπιον ποιου απροσδόκητου μας θέτει η κρίση;

Αυτή η επιδημία μας φέρνει ένα φεστιβάλ αβεβαιότητας. Δεν είμαστε σίγουροι για την προέλευση του ιού -παράνομη αγορά της πόλης Wuhan ή κάποιο γειτονικό εργαστήριο-, δεν γνωρίζουμε ακόμη τις μεταλλάξεις, τις οποίες υφίσταται ή θα υποστεί ο ιός κατά τη διάρκεια της μετάδοσής του. Δεν γνωρίζουμε πότε θα υποχωρήσει η επιδημία και εάν ο ιός θα παραμείνει ενδημικός. Δεν ξέρουμε μέχρι πότε και σε ποιο βαθμό ο εγκλεισμός θα μας βάζει εμπόδια, περιορισμούς, καταμερισμούς. Δεν γνωρίζουμε ποιες θα είναι οι συνέπειες, σε πολιτικό, οικονομικό, εθνικό και πλανητικό επίπεδο, αυτών των περιορισμών. Δεν γνωρίζουμε εάν πρέπει να περιμένουμε το χειρότερο, το καλύτερο ή ένα μείγμα των δύο: οδεύουμε σε νέες αβεβαιότητες.

..Θα ήθελα να προσθέσω ότι η εμμονή των ηγετών και όσων εξουσιάζουν, στην αποδοτικότητα, οδήγησε σε οικονομίες που είναι υπεύθυνες για ότι συνέβη με τα νοσοκομεία και την εγκατάλειψη της παραγωγής μασκών στη Γαλλία. Κατά τη γνώμη μου, το έλλειμμα κριτικής σκέψης και η συνδυαζόμενη αδιαμφισβήτητη κυριαρχία μιας ανεξέλεγκτης δίψας για κέρδος, ευθύνονται για αναρίθμητες ανθρώπινες καταστροφές, συμπεριλαμβανομένων αυτών που επήλθαν από το Φεβρουάριο του 2020.

Είχαμε ένα ενωτικό όραμα της επιστήμης. Ωστόσο, οι επιδημιολογικές συζητήσεις και οι γόνιμες αντιπαραθέσεις μεταξύ επιστημόνων πολλαπλασιάζονται. Μήπως η βιοϊατρική επιστήμη έγινε ένα νέο πεδίο μάχης;

Είναι, βεβαίως, νόμιμο να καλείται η επιστήμη από την εξουσία για την καταπολέμηση της επιδημίας. Ωστόσο, οι πολίτες, αρχικά, ησύχασαν, ειδικά μετά την (επιτυχή) κλινική δοκιμή του φαρμάκου από τον Καθηγητή Ιατρικής, Didier Raoult (στο Μεσογειακό Ινστιτούτο Μολυσματικών Ασθενειών της Μασσαλίας, του οποίου είναι Διευθυντής), στη συνέχεια, όμως, ανακάλυψαν διαφορετικές, έως και αντιφατικές, απόψεις. Οι καλύτερα πληροφορημένοι πολίτες ανακάλυψαν ότι ορισμένοι σπουδαίοι επιστήμονες έχουν συμφεροντολογικές σχέσεις με τη φαρμακευτική βιομηχανία, της οποίας οι ομάδες συμφερόντων («λόμπι») στα υπουργεία και τα ΜΜΕ είναι ισχυρά, ικανά να εμπνέουν εκστρατείες, για τη γελοιοποίηση των μη συμμορφούμενων ιδεών.

Ας θυμηθούμε το (νομπελίστα) καθηγητή Luc Montagnier, ο οποίος, ενάντια σε ποντίφικες και μανδαρίνους της επιστήμης, ανακάλυψε, με μερικούς άλλους, τον ιό της Ανθρώπινης Ανοσοεπάρκειας («HIV»), αιτίας του Συνδρόμου Επίκτητης Ανοσολογικής Ανεπάρκειας («AIDS»). Μπορούμε, έτσι, να καταλάβουμε ότι η επιστήμη δεν είναι ρεπερτόριο απόλυτων αληθειών (σε αντίθεση με τη θρησκεία), αλλά ότι οι θεωρίες της είναι βιοδιασπώμενες υπό την επίδραση νέων ανακαλύψεων.

Οι αποδεκτές θεωρίες τείνουν να γίνουν δογματικές στις ακαδημαϊκές συνόδους, ενώ αποκλίνουν οι εφευρέτες, χάρη στους οποίους οι επιστήμες προόδευσαν και εξελίχθηκαν, από τον Λουί Ζαν Παστέρ έως τον Άλμπερτ Αϊνστάιν, τον Κάρολο Δαρβίνο, και τους Φράνσις Κρικ (J. Crick) και Τζέιμς Γουάτσον (F. Watson) που ανακάλυψαν το μοντέλο της διπλής έλικας του δε(σ)οξυριβο(ζο)νουκλεϊ(νι)κού οξέος («DNA»).

Οι αντιπαραθέσεις δεν συνιστούν μια ανωμαλία, είναι απαραίτητες για αυτήν την πρόοδο. Για άλλη μια φορά, στο άγνωστο, όλα προχωρούν, εξελίσσονται με δοκιμές και λάθη, καθώς και με -ακατανόητες, αρχικά, και απορριφθείσες- αποκλίνουσες καινοτομίες. Αυτή είναι η θεραπευτική περιπέτεια ενάντια στους ιούς. Οι θεραπείες μπορούν να εμφανιστούν εκεί, όπου δεν τις περιμένουμε.

Η επιστήμη καταστρέφεται από την υπερ-εξειδίκευση, η οποία, αντί να επικοινωνεί, κλείνει και διαχωρίζει τις εξειδικευμένες γνώσεις. Και είναι, κυρίως, ανεξάρτητοι ερευνητές αυτοί που καθιέρωσαν, από την έναρξη της επιδημίας, μια συνεργασία, που τώρα διευρύνεται μεταξύ των λοιμωξιολόγων και των γιατρών του πλανήτη. Η επιστήμη ζει επικοινωνώντας, οποιαδήποτε λογοκρισία την εμποδίζει. Πρέπει, λοιπόν, να δούμε -ταυτόχρονα με τις αδυναμίες της- το μεγαλείο της σύγχρονης επιστήμης.

Για να διαβάσετε ολόκληρη την συνέντευξη, πατήστε ΕΔΩ...