Μολυσματικές ασθένειες: Μύθοι και Γρίφοι...

Οι προβολές του ανθρώπινου πληθυσμού, σε πρόσφατη έκθεση των Ηνωμένων Εθνών, εκτιμούν ότι ο παγκόσμιος πληθυσμός θα φτάσει στα 9,6 δισεκατομμύρια ανθρώπους μέχρι τα μέσα του αιώνα και 11 δισεκατομμύρια μέχρι το 2100. Η...
αλματώδης αύξηση του ανθρώπινου πληθυσμού, η αλληλεπίδρασή του με την άγρια πανίδα και τα οικοσυστήματά τους καθώς και η αύξηση του διεθνούς εμπορίου και των μεταφορών είναι όλοι παράγοντες που πιθανόν θα αλλάξουν τον τρόπο με τον οποίο η ανθρωπότητα ασχολείται με την πρόληψη και τη θεραπεία επιδημιών, λένε οι ειδικοί. Στην πραγματικότητα η άνευ προηγουμένου, αύξηση του ανθρώπινου πληθυσμού, κατά το δεύτερο μισό του περασμένου αιώνα, που εκτοξεύθηκε από τα 2,5 δις. στα 6 δις. μπορεί να έχει ήδη αρχίσει να αλλάζει τον τρόπο εμφάνισης των μολυσματικών ασθενειών.

Σύμφωνα με μια έρευνα, που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Nature, φαίνεται ότι υπάρχει μια ισχυρή συσχέτιση μεταξύ του κινδύνου πανδημίας και της πυκνότητας του ανθρώπινου πληθυσμού. Εξετάζοντας τα σύγχρονα κρούσματα από τα μέσα του 20ού αιώνα, διαπιστώθηκε ότι ο ρυθμός εμφάνισης ασθενειών, που προκαλούνται από παθογόνους νέους μικροοργανισμούς στον άνθρωπο, έχει αυξηθεί σημαντικά με το χρόνο, παρά την πρόοδο της επιστήμης στην πρόληψη και τις τεχνικές διάγνωσης και παρακολούθησης. Περισσότερα από 300 νέα μολυσματικά νοσήματα εμφανίστηκαν μεταξύ του 1940 και του 2004, σύμφωνα με τη μελέτη. Ορισμένες από αυτές τις ασθένειες προκλήθηκαν από παθογόνους παράγοντες – ιογενείς της άγριας ορνιθοπανίδας, που έχουν μεταπηδήσει σε οικόσιτα ζωικά είδη και τελικά στον άνθρωπο όπως για παράδειγμα, ο ιός του Δυτικού Νείλου, ο κορωναϊός του SARS και ο ιός HIV. Ενώ άλλες προκλήθηκαν από μια νέα παραλλαγή ενός παθογόνου ιού, που εξελίχθηκε για να αναχαιτίσει τα διαθέσιμα φάρμακα π.χ. κατά της φυματίωσης και της ελονοσίας, αυξάνοντας την ανθεκτικότητά του σε αυτά.

Ορισμένοι παθογόνοι οργανισμοί δεν είναι καινούργιοι στον άνθρωπο αλλά η «επανεμφάνισή» τους αυξήθηκε δραματικά, κυρίως λόγω των αλλαγών που επέφεραν οι άνθρωποι σε παρθένα οικοσυστήματά – οικοτύπους ειδών άγριας ορνιθοπανίδας,  η οποία φέρει αυτά τα παθογόνα και που συνήθως δεν είναι μολυσματικά για την ίδια. Δηλαδή οι άνθρωποι λόγω υπερπληθυσμού και ανάγκης για εξοχική κατοικία διείσδυσαν με «τεχνητά» περιβάλλοντα εκεί όπου μέχρι πρότινος έβριθε η βιοποικιλότητα σε παρθένα οικοσυστήματα.  Επιπλέον εγκατέστησαν εκεί φάρμες οικόσιτων ζώων όπως π.χ. γουρούνια ή βοοειδή οπότε τα βακτήρια και οι ιοί της άγριας πανίδας (που μόνο ελάχιστα έχουμε ταυτοποιήσει) μεταπήδησαν μέσω αυτών των ζώων στον άνθρωπο, προκαλώντας επιδημίες και εν δυνάμει, λόγου του σύγχρονου τρόπου ζωής (αερομεταφορές – εκμηδενισμός των αποστάσεων, μεταφορά μέσω προϊόντων και βιομάζας και μαζί τους παθογόνων μικοοργανισμών χωρίς ανταγωνιστές στα νέα περιβάλλοντα), σε πανδημίες. Ωστόσο έχει βρεθεί ότι περισσότερο από το 70% των νέων λοιμώξεων – γνωστές ως «ζωονοσογόνες» ασθένειες – προκλήθηκαν από παθογόνους παράγοντες που προέρχονται από τα άγρια ζώα. Για παράδειγμα ο ιός Nipah, που προκαλεί φλεγμονή του εγκεφάλου και ξεκίνησε το 1999 στο Perak της Μαλαισίας ή ο κορωναϊός του SARS, που πρώτα μόλυνε έναν αγρότη, εντοπίζονται και οι δύο στους ιούς των νυχτερίδων δηλαδή είναι μεταλλαγμένα στελέχη που διαφέρουν σε κάποια γονίδια από τα αρχικά.

Για να διαβάσετε ολόκληρο το κείμενο του Βασίλη Λύκου (βιολόγου, διδάκτωρ Ολοκληρωμένης Περιβαλλοντικής Διαχείρισης Πανεπιστημίου Κρήτης), πατήστε ΕΔΩ...