Σπύρος Γεωργάτος
Το υπουργείο Παιδείας φιλοδοξεί, όπως διατείνεται, να «απελευθερώσει» τα Προγράμματα Μεταπτυχιακών Σπουδών (ΠΜΣ). Σύμφωνα λοιπόν με τις προτάσεις που δημοσιοποίησε το...
ΥΠΑΙΘ πριν από μερικές μέρες, οι καθηγητές Πανεπιστημίου δεν θα έχουν πλέον «περιττούς» περιορισμούς στις ακαδημαϊκές τους υποχρεώσεις και όρια στις πρόσθετες αμοιβές τους από δίδακτρα: αναιρείται η υποχρέωσή τους να διδάσκουν δωρεάν σε ένα τουλάχιστον πρόγραμμα του ιδρύματός τους πριν συμμετάσχουν σε άλλα προγράμματα με αμοιβή· οι πρόσθετες αμοιβές δεν περιορίζονται στο 30% των τακτικών τους αποδοχών· η αμειβόμενη διδασκαλία στα μεταπτυχιακά δεν θα είναι πλέον ίσης διάρκειας με τη μη αμειβόμενη, όπως προέβλεπε ο νόμος 44485/17· τέλος, μέσω των «απελευθερωτικών» παρεμβάσεων της κ. Κεραμέως, θα επιτρέπεται πλέον η πρόσκληση καθηγητών από το εξωτερικό, χωρίς να τους έχει ανατεθεί κατ’ ανάγκη, η ευθύνη διδασκαλίας, όπως ορίζεται στον Κανονισμό Μεταπτυχιακών Σπουδών του κάθε ιδρύματος.
«Πάρεργο» τα προπτυχιακά
Εάν υλοποιηθούν αυτά τα μέτρα, οι προπτυχιακές (αλλά σε κάποιο βαθμό και οι μεταπτυχιακές) σπουδές στο ελληνικό Πανεπιστήμιο θα διαλυθούν. Είναι μαθηματικώς βέβαιο ότι, με το κίνητρο της πρόσθετης αμοιβής, το λίγο σε αριθμό και μισθολογικά αδικημένο προσωπικό που υπηρετεί σήμερα στα πανεπιστήμια θα στρέψει την προσοχή του στις προσοδοφόρες δραστηριότητες που «απελευθερώνει» η κ. Κεραμέως και όχι στο «πάρεργο» των προπτυχιακών μαθημάτων και της έρευνας.
Είναι επίσης αναμενόμενο ότι η κατάργηση όλων των περιορισμών που έθετε ο προηγούμενος νόμος θα προκαλέσει μια νέα, αλόγιστη αύξηση του αριθμού των ΠΜΣ, καθώς και μια αύξηση των διδάκτρων. Μ’ αυτόν τον τρόπο επιστρέφουμε ολοταχώς στην κατάσταση που είχε δημιουργηθεί στο παρελθόν, δηλαδή ένα τοπίο επιστημολογικής ασάφειας, πελατειακών σχέσεων και κερδοσκοπίας που δεν έχει προηγούμενο στη διεθνή ακαδημαϊκή πρακτική.
Στα πανεπιστήμια του εξωτερικού δεν υπάρχουν πρόσθετες αμοιβές για συμμετοχή σε ΠΜΣ και, βέβαια, δεν υπάρχουν παντού δίδακτρα, όπως ανακριβώς υποστηρίζουν ορισμένοι.
Για να γίνει καλύτερα αντιληπτό τι ακριβώς επιχειρεί η σημερινή ηγεσία του υπουργείου Παιδείας, είναι χρήσιμο να αναφερθούμε στον τρόπο με τον οποίο έγινε η αναμόρφωση των ΠΜΣ πριν από μερικά χρόνια. Η ανάγκη θεσμικών παρεμβάσεων στα μεταπτυχιακά διατυπώθηκε για πρώτη φορά επί υπουργίας Φίλη - Αναγνωστοπούλου, όταν μία ομάδα έμπειρων πανεπιστημιακών έθεσε επί τάπητος το πρόβλημα που δημιουργούσε «ο ελέφαντας στο δωμάτιο»:
Στα ελληνικά ΑΕΙ υπήρχαν πάνω από 650 ΠΜΣ, πολλά από τα οποία αλληλεπικαλύπτονταν και είχαν δίδακτρα αρκετές χιλιάδες ευρώ. Μεγάλο μέρος των εσόδων από αυτά τα προγράμματα το μοιράζονταν οι διδάσκοντες και οι φίλοι τους από άλλα πανεπιστήμια, που λειτουργούσαν σαν δίκτυα ειδικών συμφερόντων και υπονόμευαν με τις μεθοδεύσεις τους κάθε έννοια αντικειμενικής αξιολόγησης προσώπων, προγραμμάτων ή διαδικασιών.
Οι πιέσεις «αρίστων»
Επί υπουργίας Γαβρόγλου, επιστρατεύθηκαν άξιοι πανεπιστημιακοί από όλους σχεδόν τους επιστημονικούς χώρους για να συγκεκριμενοποιηθεί η παρέμβαση που έπρεπε να κάνει η Πολιτεία. Το εγχείρημα της αναμόρφωσης των ΠΜΣ δεν ήταν εύκολο.
Κατ’ αρχάς, υπήρχε η διάχυτη απειλή ότι, εάν κόβονταν οι επιπλέον αμοιβές τους και τα προνόμια, οι μεγαλοσχήμονες των κεντρικών πανεπιστημίων και οι φίλοι τους στην περιφέρεια θα καταργούσαν αμέσως τα προγράμματά τους δημιουργώντας την αίσθηση ότι η κυβέρνηση υπονομεύει την Ανώτατη Εκπαίδευση και στρέφει τους φοιτητές σε μεταπτυχιακά του εξωτερικού.
Παράλληλα, ομάδες «αρίστων», που διατηρούσαν διαύλους επικοινωνίας με τους θεσμούς, είχαν εισηγηθεί στα τεχνικά κλιμάκια να κρατήσουν σθεναρή στάση σ’ αυτό το ζήτημα επιμένοντας στο αγοραίο καθεστώς των ΠΜΣ ως πρώτο βήμα για την καθιέρωση διδάκτρων στις προπτυχιακές σπουδές. Η πίεσεις ήταν συνδυασμένες και έπαιρναν κατά καιρούς τη μορφή ωμού εκβιασμού.
Απαλλαγή από δίδακτρα επί Γαβρόγλου
Χάρη στην εντατική δουλειά που έγινε στις επιτροπές του υπουργείου, οι λύσεις που υιοθετήθηκαν τελικά επέτρεψαν τη θεσμοθέτηση μιας σημαντικής μεταρρύθμισης. Όλα τα ΠΜΣ επανιδρύθηκαν εξαρχής μέσω μιας συντεταγμένης και σχετικά γρήγορης διαδικασίας. Με τις νέες ρυθμίσεις προβλέφθηκε η απαλλαγή ενός σημαντικού ποσοστού των φοιτητών από τα δίδακτρα (όπου υπήρχαν).
Τέλος, τέθηκαν καθαροί κανόνες σε ό,τι αφορά τη συμμετοχή του εκπαιδευτικού - ερευνητικού προσωπικού στα προπτυχιακά και τα μεταπτυχιακά μαθήματα και περιορίστηκε η δυνατότητα εικονικής συμμετοχής καθηγητών του εξωτερικού, που επισκέπτονταν τα ελληνικά πανεπιστήμια για μερικές μέρες (ή ώρες) και κόστιζαν μια περιουσία.
Προφανώς, ορισμένα πράγματα θα μπορούσαν να είχαν γίνει με πιο εύσχημο ή με πιο ριζοσπαστικό τρόπο. Παραδείγματος χάρη, το τότε υπουργείο θα μπορούσε να είναι λιγότερο διστακτικό στην (ακαδημαϊκή) αξιολόγηση των ΠΜΣ και να έχει εφεύρει έναν τρόπο συνεργασίας με την ηγεσία της Αρχής Διασφάλισης και Πιστοποίησης της Ποιότητας στην Ανώτατη Εκπαίδευση (ΑΔΙΠ), που ήταν βέβαια σφόδρα αντικυβερνητική.
Αποδεικνύεται επίσης από τα υποδείγματα του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, του Παντείου και του ΕΜΠ ότι τα δωρεάν μεταπτυχιακά είναι ένας ανθεκτικός και βιώσιμος θεσμός, που θα μπορούσε να έχει διευρυνθεί ακόμη περισσότερο με λίγο καλύτερη στήριξη από την Πολιτεία.
Η μάχη δεν έχει χαθεί
Η μάχη δεν έχει χαθεί. Στο ελληνικό Πανεπιστήμιο υπάρχουν ακόμα δυνάμεις που στηρίζουν τη δωρεάν, δημόσια Παιδεία. Οι δυνάμεις αυτές έχουν την υποχρέωση να αντισταθούν στα κυβερνητικά μέτρα επί της ουσίας, δημοσιοποιώντας τις εμπειρίες τους και συγκρίνοντας το «πριν», το «τώρα» και το «μετά». Ξεπερνώντας τον εαυτό τους, οι ακαδημαϊκά σκεπτόμενοι πανεπιστημιακοί πρέπει επίσης να καταστήσουν τα δωρεάν προγράμματα που διαχειρίζονται όχι μόνο πιο δημοφιλή, αλλά και πιο ποιοτικά από τα αγοραία. Αυτό θα πει αριστεία...
* Ο Σπύρος Γεωργάτος διδάσκει στο Τμήμα Ιατρικής του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων και είναι αντιπρύτανης Έρευνας και Διά Βίου Μάθησης
avgi.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου