το εξής λεξιλόγιο: πώς και γιατί εδώ και μια δεκαετία (από τον Απρίλιο του 2010) το ελληνικό κράτος μετατράπηκε σε «κράτος χρέους»; Ο σχετικός όρος έχει εισαχθεί στη θεωρητικο-πολιτική προβληματική από τον κορυφαίο Γερμανό κοινωνιολόγο Βόλφγκανγκ Στρεκ (Wolfgang Streeck). Κατά τον Στρεκ, η δημιουργία του «κράτους χρέους» ανάγεται στη χρηματοπιστωτική κρίση της εποχής μας και αφορά, περισσότερο ή λιγότερο, όλα τα κράτη του σύγχρονου καπιταλισμού.
Εμπνεόμενος από την προβληματική του Στρεκ θα επιχειρήσω να αναλύσω τη μετατροπή του ελληνικού κράτους σε «κράτος χρέους» και να ερμηνεύσω, στο μέτρο του δυνατού, το μείζον αυτό πολιτικό φαινόμενο της εποχής μας. Υποστηρίζω, λοιπόν, ότι κατά την πρόσφατη τελευταία δεκαετία (2010-2020) έχει συντελεστεί ριζικός μετασχηματισμός στη δομή και τη λειτουργία του κράτους και των πολιτικών θεσμών εν γένει. Το ελληνικό κράτος από συνταγματικό δημοκρατικό κράτος δικαίου μετατράπηκε, κατά την περίοδο της δημοσιονομικής κρίσης, σε κράτος χρέους.
Τον Απρίλιο του 2010 επήλθε το τέλος της μεταπολίτευσης, αφού κάθε πολιτική προσπάθεια ενίσχυσης της δημοκρατικής δομής αναχαιτίστηκε και όλες τις πολιτικές και τις επιμέρους θεσμικές λειτουργίες ανέλαβαν εξωθεσμικοί παράγοντες, όπως π.χ. είναι η περιώνυμη «τρόικα», ο ελεγκτικός μηχανισμός των πιστωτών. Με άλλα λόγια, εμφανίζεται στο πολιτικό προσκήνιο μια οντότητα η οποία δεν έχει καμιά, μα καμιά σχέση με τις δημοκρατικές παραδόσεις της ελληνικής πολιτικής κοινωνίας και πολύ περισσότερο αυτή η οντότητα στρέφεται κατά της δημοκρατικής αρχής και του ίδιου του κοινοβουλευτισμού.
Για την ίδρυση του κράτους χρέους στην «ελληνική περίπτωση» έπαιξαν και εξακολουθούν να παίζουν σημαντικό και πρωτεύοντα ρόλο μια σειρά παραγόντων, τους οποίους και θα εξετάσουμε στη συνέχεια. Προηγουμένως πρέπει να τονιστεί ότι η ελληνική οικονομία τέθηκε υπό τον έλεγχο και την εποπτεία των πιστωτών όχι εν μιά νυκτί, όπως έχει διαδοθεί η σχετική αντίληψη, αλλά προηγήθηκαν περίοδοι και στάδια που προετοίμασαν αυτήν την εξέλιξη.
Τα στάδια αυτά έχουν να κάνουν με τον μεγάλο μετασχηματισμό και τη ριζική ανατροπή, κατά την ιστορική φάση της ύστερης πολιτικής νεωτερικότητας, την οποία περιγράφω ως προτεραιότητα του οικονομικού συστήματος (το οποίο λειτουργεί ως χρηματοπιστωτικό σύστημα) έναντι του πολιτικού συστήματος. Με απλά λόγια, για τις ζωές μας, για τη ρύθμιση του κοινωνικού βιόκοσμου, δεν αποφασίζουν οι πολιτικοί-αντιπρόσωποι μέσω της δημοκρατικής αρχής, αλλά οι τεχνοκράτες του παγκόσμιου χρηματοπιστωτικού συστήματος. Παλαιότερα (το 2000) είχα διαβάσει ένα άρθρο του προέδρου τότε της Deutsche Bank, Ρολφ Μπρόιερ (Rolf Breuer), ο οποίος τόνιζε με κυνικό εκφραστικό τρόπο: «περισσότερο από ποτέ άλλοτε, η πολιτική διαμορφώνεται με γνώμονα τις χρηματοπιστωτικές αγορές». Και συνέχιζε: «Αν θέλετε, αυτές παράλληλα με τα μέσα ενημέρωσης, έχουν αναλάβει τον ρόλο του μαντρόσκυλου, έχουν γίνει ένα είδος “πέμπτης εξουσίας”»!
Αναρωτιέμαι, γιατί άραγε η σύγχρονη σκέψη των κοινωνικών, των οικονομικών και των πολιτικών επιστημών δεν ασχολείται μ' ένα τόσο μείζον πρόβλημα, δηλαδή με την εμφάνιση στο πολιτικό προσκήνιο των χρηματοπιστωτικών αγορών, οι οποίες έχουν το τελευταίο διάστημα καταστεί όχι απλώς παράγοντας πραγματολογικών συνθηκών σχετικά με τη λήψη πολιτικών αποφάσεων, αλλά συγκροτούν τελικά αυτήν την ίδια την πολιτική (και τελικά την ανθρώπινη) συνθήκη; Ενα σύγχρονο κράτος χρέους, όπως π.χ. είναι η Ελλάδα, επιτρέπει στο εσωτερικό του (δηλαδή στους θεσμούς και στις πολιτικές εξουσίες) να λειτουργεί ως δημοκρατικό κράτος δικαίου (πράγμα που συνέβαινε κατά την ιστορική φάση της μεταπολίτευσης), αλλά ταυτόχρονα αυτοπροσδιορίζεται ως τεχνοκρατικός μηχανισμός εξυπηρέτησης και εξόφλησης του χρέους.
Υποστηρίζω, λοιπόν, ότι η Ελλάδα με τη δική της κοινοβουλευτική πράξη(;) ιδρύθηκε το 2010 ως κράτος χρέους. Ταυτόχρονα, όμως, επιδίωξε να διατηρήσει την πολιτική ταυτότητά της ως δημοκρατικού κράτους δικαίου με την κοινοβουλευτική νομιμοποίηση, τη διάκριση των εξουσιών και τη θεσμική κατανομή του κοινωνικού πλούτου με βάση τις αρχές της κοινωνικής δικαιοσύνης.
Τελικά στο ερώτημα, ποιοι παράγοντες οδήγησαν στον μεγάλο μετασχηματισμό: δηλαδή από την Ελλάδα της μεταπολίτευσης ως δημοκρατικό κράτος δικαίου στη σύγχρονη Ελλάδα του τεχνοκρατικού κράτους χρέους, η απάντηση είναι η εξής: (ονομάζω τους πολιτικο-οικονομικο-κοινωνικούς παράγοντες χωρίς αξιολογική κατάταξη) η παγκοσμιοποίηση, ο νεοφιλελευθερισμός, η ένταξη της Ελλάδας στην ευρωζώνη με εργαλειακή λογική και τέλος το απαρχαιωμένο οικονομικό μοντέλο της μεταπολεμικής περιόδου.
Τελικά, η Ελλάδα ως πολιτικο-οικονομική οντότητα δεν είχε αντιληφθεί ότι στις δεκαετίες του 1980 και του 1990 (το Τείχος του Βερολίνου έπεσε το 1989) άρχισε η «νέα εποχή» της πλήρους επικράτησης του χρηματοπιστωτικού συστήματος; Οδηγήθηκε στον ριζικό μετασχηματισμό της στο επίπεδο της πολιτικής ταυτότητάς της και πασχίζει ακόμη (έναν χρόνο μετά το «τέλος των μνημονίων» - Αύγουστος 2018) να απαλλαγεί από τον αυτοπροσδιορισμό της ως κράτους-χρέους; Κάτι τέτοιο φαντάζει και ανέφικτο και, κατά την άποψή μου, είναι αδύνατο. Και αυτό συμβαίνει επειδή εδώ και καιρό η Ελλάδα από «κράτος χρέους» διολισθαίνει, με μαθηματική ακρίβεια, σ' ένα νέο πολιτικό καθεστώς, σ' αυτό του «κράτους δημοσιονομικής προσαρμογής». Αυτή την εξέλιξη υποστασιοποιεί η κυβέρνηση Μητσοτάκη. Για όλα αυτά στην επόμενη παρέμβασή μου...
Θεόδωρος Γεωργίου
efsyn.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου