Ηταν κάποτε τα debates...

Δημήτρης Τερζής

Η ιστορία των τηλεοπτικών αναμετρήσεων μεταξύ των πολιτικών αρχηγών από το 1989 μέχρι και το 2015, οπότε έγινε η τελευταία «μονομαχία».

Τελικά, οι εκλογές αυτές θα γίνουν χωρίς debate. Αυτό σημαίνει ότι οι τηλεθεατές δεν θα έχουν την...
ευκαιρία να δουν τους πολιτικούς αρχηγούς να επιχειρηματολογούν με βάση το πρόγραμμά τους για την επόμενη τετραετία έχοντας απέναντί τους τον αμείλικτο χρόνο και τους δημοσιογράφους. Η οριστική ακύρωση του debate από τη στιγμή που οι εμπλεκόμενοι δεν συμφωνούσαν στη μέρα διεξαγωγής ήταν μάλλον αναμενόμενη. Το «παιχνίδι των κατηγοριών» που ακολούθησε από τον έναν προς τον άλλο, επίσης.

Η αλήθεια είναι ότι το εν λόγω debate είχε απαξιωθεί από την αρχή, με την αποχώρηση του ενός από τους πέντε δημοσιογράφους (Νίκος Χατζηνικολάου), ο οποίος με τον τρόπο του αποδόμησε την αξία μιας τηλεμαχίας παράλληλων μονολόγων, αλλά και τα θέματα δεοντολογίας που έθεσε στη συνέχεια η Ελλη Στάη (με αφορμή τη συμμετοχή σε αυτό της Σίας Κοσιώνη και της Μάρας Ζαχαρέα) για συγγενική σχέση με στελέχη της Ν.Δ. Πολλοί ήταν εκείνοι που μιλούσαν για ένα τηλεοπτικό προϊόν «σούπα», διάρκειας δύο-δυόμισι ωρών από το οποίο οι πολίτες θα αποκόμιζαν ελάχιστα θετικά πράγματα.

Ο ΣΥΡΙΖΑ πίεσε επανειλημμένα για τη διεξαγωγή ενός debate μεταξύ Τσίπρα - Μητσοτάκη, θέλοντας να δώσει μια άλλη αξία ανάμεσα στα δύο μεγάλα κόμματα εξουσίας που κυριαρχούν στο πολιτικό σκηνικό. Η Ν.Δ. επανειλημμένα αρνήθηκε. Κάπως έτσι, αυτό που απομένει για τις τελευταίες μέρες πριν από την κάλπη είναι οι διακαναλικές επιλογές των κομμάτων, είτε με τη μετάδοση μιας ομιλίας είτε με μια συνέντευξη σε δημοσιογράφους.

Το ίδιο το debate, όπως διεξάγεται στη χώρα μας, έχει σχολιαστεί αρνητικά, καθώς ουσιαστικά δεν πρόκειται για ανταλλαγή επιχειρημάτων μεταξύ των συμμετεχόντων πάνω σε ένα θέμα, αλλά μια παράθεση προγραμματικών δηλώσεων. Είναι όμως αυτή η ουσία του debate;

Στον ιστότοπο της Ελληνικής Ρητορικής Εταιρείας, η οποία κατά καιρούς έχει συνεργαστεί σε τέτοια ζητήματα με το υπουργείο Παιδείας, διαβάζουμε πως debate είναι «το σημαντικότερο πανεπιστημιακό πνευματικό αγώνισμα παγκοσμίως, είναι ένας αγώνας επιχειρημάτων και πειθούς γύρω από ένα αμφιλεγόμενο ζήτημα. Μετά από ολιγόλεπτη προετοιμασία, 2 ή 4 ομάδες ομιλητών αναπτύσσουν την επιχειρηματολογία τους για το ζήτημα του αγώνα, αντικρούοντας τα επιχειρήματα των αντιπάλων σε ολιγόλεπτους λόγους. Οι παίκτες αναπτύσσουν την επιχειρηματολογία τους ανεξαρτήτως των προσωπικών τους απόψεων, ενώ τον νικητή αναδεικνύει μια ομάδα κριτών που αξιολογεί την τεκμηρίωση και παρουσίαση των επιχειρημάτων κάθε ομάδας».

Ο εν λόγω ορισμός μάλλον δεν έχει και μεγάλη σχέση με ό,τι έχουμε συνηθίσει να βλέπουμε στους τηλεοπτικούς μας δέκτες τα προηγούμενα χρόνια. Κι όμως, το debate, σαν μορφή διαλόγου, αντιπαράθεσης, ανταλλαγής επιχειρημάτων βρίσκει τις απαρχές του στις φιλοσοφικές και πολιτικές συζητήσεις που γίνονταν στην αρχαία Ελλάδα, σε δημόσιο χώρο.

Το πρώτο τηλεοπτικό debate της σύγχρονης Ιστορίας θα γίνει στην Αμερική. Στις 26 Σεπτεμβρίου 1960, ο γερουσιαστής Τζον Κένεντι και ο ήδη αντιπρόεδρος των ΗΠΑ Ρίτσαρντ Νίξον, αμφότεροι υποψήφιοι για την προεδρία, έλαβαν μέρος σε μια τηλεοπτική μονομαχία που παρακολούθησαν 70 εκατομμύρια άνθρωποι.

1989
Μια διαδικασία που θύμιζε κάπως debate έλαβε χώρα εκείνη τη χρονιά στη σκιά των σκανδάλων, των ειδικών δικαστηρίων και της πολιτικής αβεβαιότητας λόγω των συνεχόμενων εκλογικών αναμετρήσεων. Η ΕΡΤ1 φιλοξένησε επί ένα τριήμερο τις συνεντεύξεις των πολιτικών πρωταγωνιστών της εποχής (Μητσοτάκης, Παπανδρέου, Φλωράκης), με ισάριθμες συνεντεύξεις τις οποίες έκαναν οι δημοσιογράφοι Παύλος Καμβύσης, Παύλος Τσίμας και Παντελής Καψής. Η επιλογή των δημοσιογράφων είχε γίνει με ευθύνη των κομμάτων ώστε να αντιπροσωπεύεται κάθε πολιτικός χώρος από τον χώρο της έντυπης δημοσιογραφίας.

1990

Είναι η εποχή που θα γίνει το πρώτο προεκλογικό debate στην Ελλάδα. Η εκδήλωση θα λάβει χώρα στο Πάντειο Πανεπιστήμιο και στο πάνελ θα βρεθούν οι Ανδρέας Παπανδρέου, Κωνσταντίνος Μητσοτάκης και Χαρίλαος Φλωράκης. Τον συντονισμό θα τον κάνει ο δημοσιογράφος Γιάννης Καψής.

Η μετάδοση έγινε από την κρατική τηλεόραση και από τα δύο ιδιωτικά τηλεοπτικά κανάλια, Mega και ANT1. Η συζήτηση κινήθηκε κυρίως γύρω από τον ρόλο της Ελλάδας στα Βαλκάνια και γενικότερα θέματα που αφορούσαν την εξωτερική πολιτική. Ο Ανδρέας Παπανδρέου τελικά έχασε τις εκλογές του ’90.

1996

Το επόμενο debate θα είναι υπόθεση για δύο, στα πρότυπα της Αμερικής. Κώστας Σημίτης για το ΠΑΣΟΚ και Μιλτιάδης Εβερτ για τη Ν.Δ., ο οποίος αρχικά ζητούσε να διεξαχθούν τρεις διαφορετικές τηλεμαχίες, κάτι που αρνήθηκε ο Κώστας Σημίτης. Τις ερωτήσεις έκαναν οι δημοσιογράφοι Γιάννης Παπουτσάνης, Θοδωρής Ρουσόπουλος και Παύλος Τσίμας, ενώ συντονιστής ήταν ο δημοσιογράφος Πέτρος Ευθυμίου.

Μοιραία, μεγάλο μέρος της διαδικασίας αφορούσε την υπόθεση των Ιμίων με τον Κώστα Σημίτη να δέχεται σειρά ερωτήσεων για το περιστατικό. Το debate τού βγήκε πάντως σε καλό, καθώς στη συνέχεια κέρδισε τις εκλογές. Αξίζει να σημειωθεί πως πριν διεξαχθεί η «μονομαχία», ο τότε ηγέτης της Πολιτικής Ανοιξης, Αντώνης Σαμαράς, είχε στείλει εξώδικο στο ΕΣΡ διαμαρτυρόμενος για τον αποκλεισμό των άλλων πολιτικών αρχηγών από τη διαδικασία.

2000

Δεύτερο debate για τον Κώστα Σημίτη με αντίπαλο αυτή τη φορά τον Κώστα Καραμανλή. Θοδωρής Ρουσόπουλος, Ελλη Στάη και Μανόλης Καψής ήταν οι δημοσιογράφοι που έκαναν τις ερωτήσεις, ενώ τον ρόλο του συντονιστή είχε ο Νίκος Χατζηνικολάου.

Μεγάλο θέμα εκείνης της μονομαχίας ήταν η είσοδος στην ΟΝΕ και οι πραγματικές διαστάσεις της οικονομίας. Λίγο καιρό μετά, στην κάλπη θα παιχτεί ένα θρίλερ. Η Ν.Δ. εμφανίζεται νικήτρια των εκλογών, σκηνικό όμως που ανατράπηκε κοντά στα μεσάνυχτα, με το ΠΑΣΟΚ να κάνει τη μεγάλη ανατροπή και τον Κώστα Σημίτη να συνεχίζει για δεύτερη τετραετία.

2004

Το επόμενο debate έρχεται με νέα μορφή, με τη συμμετοχή όλων των πολιτικών αρχηγών. Γιώργος Παπανδρέου (ΠΑΣΟΚ), Κώστας Καραμανλής (Ν.Δ.), Αλέκα Παπαρήγα (ΚΚΕ), Νίκος Κωνσταντόπουλος (Συνασπισμός) και Δημήτρης Τσοβόλας (ΔΗΚΚΙ) απαντούν στις ερωτήσεις των Παύλου Τσίμα, Αλέξη Παπαχελά, Νίκου Ευαγγελάτου και Σταύρου Θεοδωράκη. Ηταν η χρονιά των Ολυμπιακών Αγώνων, με τη σκιά για το κόστος των αγώνων και με τις φημολογίες για σκάνδαλα να οργιάζουν. Λίγο καιρό πριν, ο Κώστας Σημίτης είχε παραδώσει το δαχτυλίδι στον Γιώργο Παπανδρέου, ο οποίος στις κάλπες που ακολούθησαν έχασε ξεκάθαρα από τον Κώστα Καραμανλή.

2007

Το debate γίνεται λίγο καιρό μετά τις φονικές πυρκαγιές στην Ηλεία, που κόστισαν δεκάδες ανθρώπινες ζωές. Σε αυτό συμμετέχουν οι Κώστας Καραμανλής (Ν.Δ.), Γιώργος Παπανδρέου (ΠΑΣΟΚ), Αλέκα Παπαρήγα (ΚΚΕ), Αλ. Αλαβάνος (ΣΥΡΙΖΑ), Γιώργος Καρατζαφέρης (ΛΑΟΣ) και Στέλιος Παπαθεμελής (Δημοκρατική Αναγέννηση). Συντονίστρια ήταν η Μαρία Χούκλη και τις ερωτήσεις υπέβαλλαν οι Ολγα Τρέμη, Ελλη Στάη, Ν. Χατζηνικολάου, Ν. Ευαγγελάτος, Αλ. Παπαχελάς και Αιμ. Λιάτσος. Ο τότε πρωθυπουργός, Κώστας Καραμανλής, κέρδισε τελικά τις εκλογές.

2009

Είναι η χρονιά που θα μεταδοθούν δύο τηλεμαχίες με διαφορά δύο ημερών. Στην πρώτη συμμετείχαν όλοι οι πολιτικοί αρχηγοί, ενώ η δεύτερη διεξήχθη ανάμεσα σε Παπανδρέου και Καραμανλή. Και τις δύο πολιτικές συζητήσεις συντόνιζε η δημοσιογράφος Μαρία Χούκλη. Στο debate όλων των πολιτικών αρχηγών θα είναι παρόντες η Αλέκα Παπαρήγα (ΚΚΕ), ο νέος πρόεδρος του Συνασπισμού Αλέξης Τσίπρας, ο πρόεδρος του ΛΑΟΣ Γιώργος Καρατζαφέρης και ο επικεφαλής των Οικολόγων Πρασίνων Νίκος Χρυσόγελος.

Τις ερωτήσεις θα κάνουν οι δημοσιογράφοι Παύλος Τσίμας, Νίκος Ευαγγελάτος, Αιμίλιος Λιάτσος, Ανδρέας Κωνσταντάτος, Σία Κοσιώνη και Αντώνης Σρόιτερ. Οι δύο τηλεμαχίες έγιναν στη σκιά του σκανδάλου του Βατοπεδίου, ενώ το ενδιαφέρον συγκέντρωσαν επίσης τα οικονομικά θέματα, με αφορμή το «λεφτά υπάρχουν» και την κρίση που φαινόταν πως έρχεται και στην Ελλάδα.

Στη μονομαχία Παπανδρέου - Καραμανλή για πρώτη φορά οι δύο αντίπαλοι απαντούν όρθιοι, πίσω από βήμα, περισσότερο κοντά στα αμερικανικά πρότυπα. Είναι η χρονιά, επίσης, που θεσπίστηκε για πρώτη φορά το μέτρο: ένας πολιτικός αρχηγός να κάνει ερώτηση σε άλλον, κάτι που εκμεταλλεύτηκε δεόντως ο νέος τότε στη διαδικασία Αλέξης Τσίπρας, κάνοντας ερωτήσεις σε Καραμανλή και Παπανδρέου.

2015

Debate δεν θα υπάρξει στις εκλογές του 2012 και θα επανέλθει τον Σεπτέμβριο του 2015, με μονομαχία μεταξύ Αλέξη Τσίπρα και Βαγγέλη Μεϊμαράκη. Θα διεξαχθεί και άλλο ένα στο οποίο θα συμμετέχουν και οι υπόλοιποι πολιτικοί αρχηγοί: Φώφη Γεννηματά (ΠΑΣΟΚ), Δημήτρης Κουτσούμπας (ΚΚΕ), Σταύρος Θεοδωράκης (Ποτάμι), Παναγιώτης Λαφαζάνης (ΛΑ.Ε.) και Πάνος Καμμένος (ΑΝ.ΕΛΛ.). Τα κόμματα είχαν συμφωνήσει να μη συμμετάσχει σε αυτό ο Νίκος Μιχαλολιάκος της Χρυσής Αυγής...

efsyn.gr